MUHAMMED B. EBÎ BEKR EL MAR‛AŞÎ’NİN RİSÂLE Fİ’T-TECVÎD RİSÂLESİNİN TAHKİK VE DEĞERLENDİRMESİ

Year 2024, , 68 - 103, 31.12.2024

Zeynep Sare Bozoğlu , İbrahim Uludaş

https://doi.org/10.56108/ujte.1584824

Abstract

Osmanlı döneminde yaşamış ve ilmi birikimi sayesinde döneminin önde gelen müellifleri arasında temâyüz etmiş şahsiyetlerden biri de Saçaklızâde Mehmed Efendi (ö. 1145/1732)’dir. Özellikle İslami ilimler alanında yazdığı eserler; Osmanlı döneminin ilim ve irfan dünyasına büyük katkılar sağlamış, kendi dönemi ve sonrası için kaynak olarak kullanılagelmiştir. Saçaklızâde Saçaklızâde Mehmed Efendi’nin eserlerinin önemli bir kısmı kütüphanelerde halen el yazması halinde bulunmaktadır. Bu eserlerden biri de tecvîde dâir yazmış olduğu Risâle fi’t-Tecvîd’dir. Risâlede izhâr kaidesinden başlanarak; ihfâ, iklâb,sâkin be harfinin halleri ,idğâm-ı meal gunne,idğâm-ı bilâ gunne gibi birçok tecvîd kaidesi anlatılmış ve örneklendirilmiştir. Bu araştırmada; Saçaklızâde Mehmed Efendi’nin hayatı, ailesi, hocaları, eserleri, vefatı ve risâlenin fiziksel özelliklerine yer verilmiş olup akabinde iki nüshanın mukayesesi yapılarak muhteva tahlili gerçekleştirilip dört varaktan müteşekkil risâlenin tahkikli neşri ile eser istifadeye sunulmuştur.

Keywords

Kur'an, Kıraat, Tecvîd, Tertîl, Saçaklızâde Mehmed Efendi

References

• Abdülaziz b. Abdülfettah. Kavâidü’t-Tecvîd. Mısır, 3. Basım, 1369.
• Akün, Ömer Faruk. “Bursalı Mehmed Tâhir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/452-461. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Altıkulaç, Tayyar. Tecvîdü’l-Kur’ân. Ankara, 2006.
• Asım Efendi. El- Okyanusu‟l-Basit Fi Tercemeti‟l- Kamusi‟l-Muhit. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, ts.
• Asım Efendi. “Kamûsu’l-Muhit Tercümesi”, ts. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/kamûsu’l-muhit-tercumesi--takim-6-cilt-_536.aspx
• Birışık, Abdulhamit. Kıraat ilmi ve tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 3. Baskı: Bursa 2018., 2018.
• Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. 3 Cilt. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2016.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’ân Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 59. baskı., 2023.
• Çetin, Abdurrahman. “Tecvid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/253-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Çetintaş, İbrahim. “Yaşadığı Dönemin İlmi Anlayışı Bağlamında Saçaklızade’nin İlmi Kişiliği”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VIII/16 (2010), 91-118.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd. et-Tahdîd fi’l İtkâni ve’t-Tecvîd, ts.
• Dânî, Ebû ʿAmr Os̱mân b. Saîd b. Os̱mân ed-. et-Teysîr fi’l-kırâʿâti’s-sebʿ. thk. Otto Pretzl. Beyrut: Dâru Kitâbi’l-ʿArabî, 1984.
• Efendi, Saçaklızade Mehmed. İlimlerin Tertibi Tertibu’l-ulum. çev. Zekeriya Pak - M. Akif Özdoğan. Hikemiyat, 2021.
• Hüsnî, Şeyh Osman. Güzel Kur’ân Okuma. Ankara, 2005.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Ḫayr Şemsüddin Muḥammed b. Muḥammed. en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. et-Temhîd fî İlmi’t Tecvîd. nşr. Ğânim Kaddûrî Hamed. Beyrut, 1986.
• İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. Mukaddime. İzmir, 1301.
• Karabâşî, Şeyh Abdurrahman Kurrabaşı. Karabaş Tecvidi. İstanbul, ts.
• Karaçam, İsmail. Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2023.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’în Nüzûlü ve Kırâati. İstanbul: Nedve Yayınları, 2. Basım, 1981.
• Kaysî, Mekkî b. Ebû Talib. er-Riâye li Tecvîdi’l-Kırâe. Amman, 2.baskı., 1984.
• Mağnîsî, Ahmed b.Muhammed Mağnîsâvî. Terceme-i Cezerî. İzmir, 1301.
• Mar‘aşî, Saçaklızâde Mehmed b. Ebû Bekir. Beyânü Cühdi’l-Mukıl. Konya, 1286.
• Mar’aşî, Saçaklızâde Mehmed b. Ebû Bekir. Cühdü’l-Mukıl, ts.
• Mehmed Emin, Molla Efendi. Umdetü’l-Hallân fî Îżâḥi Zübdeti’l-ʿİrfân. İstanbul, 1287.
• Muhaysin, Muhammed Sâlim. el-İrşâdâtü’l-Celiyye fi’l-Kırââti’s-Seb’i min Tarîkı’ş-Şatıbiyye. Kahire, 1974. Okan Kadir Yılmaz. İSAM Tahkikli Neşir Kılavuzu, ts.
• Özcan, Tahsin. “Maraşlı Bir Osmanlı Âlimi: Saçaklızade Mehmed Efendi ve Eserleri”. Kahramanmaraş Sempozyumu 1 (2005), 55.
• Özcan, Tahsin. “Saçaklızâde Mehmed Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/368. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Özcan, Tahsin. “Saçaklızâde Mehmed Efendi”. TDV İslâm Ansiklopedisi, ts. https://islamansiklopedisi.org.tr/sacaklizade-mehmed-efendi
• Pakdil, Ramazan. Ta’lim Tecvid ve Kıraat. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2022.
• Saçaklızâde, Mehmed b. Ebû Bekir el-Mar‘aşî el-Hanefî. Risâle fi’t-Tecvîd. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler, 78587.
• Saçaklızâde, Mehmed b. Ebû Bekir el-Mar‘aşî el-Hanefî. Risâletü’t-Tecvîd. Amasya Beyazıt Kütüphanesi, Amasya Beyazıt, 387854.
• Sağman, Ali Rıza. İlâveli Yeni Sağman Tecvidi. İstanbul, 4. Basım, 1964.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr ’Amr b. Os̱mân. el-Kitâb. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2. Baskı., 1982.
• Şaban Efendi. Tecvîdü’l-Kur’ân, ts.
• Tâhir, Bursalı Mehmed. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
• Zihnî, Mehmed. el-Kavlü’s-Sedîd fî İlmi’t Tecvîd. İstanbul, 1328.