Trump Yönetiminin CAATSA Hamlesi (14 Aralık 2020) Ne Anlama Geliyor?

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 185 - 218, 31.05.2021

M. Sait Dilek , Şafak Oğuz

Abstract

Amerika Birleşik Devletleri, devletlerle işbirliğini güçlendirmeye ve çeşitlendirmeye dayalı bir dış siyaset izlediğinde angajman politikasını (askerî, siyasi, iktisadi ve kültürel alanlarda ilişki kurma) dikkate alarak hareket etmeyi önemser. Ulusal çıkarlarına ve politikalarına ters düşen durumlar yaşandığında ise muhataplarının karar alma davranışını değiştirebilmek/cezalandırabilmek için yaptırım seçeneğinden faydalanma stratejisi benimser. Dolayısıyla bu farklılık, Amerikan dış politikasının teoride ve pratikte yaşadığı ikilemlere örnek verilebilecek bir zemin taşımaktadır. Güncel yaptırım listesi incelendiğinde; “ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası’nın” (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act/CAATSA), dünya siyasetini ve kamuoyunu yakından ilgilendiren bir etkiye/güce sahip olduğu görülmektedir. Çünkü bu yasa, hasım devletler olarak belirlediği Rusya Federasyonu, Kuzey Kore ve İran üçlüsünü birincil nitelikte yeni yaptırımlara maruz bıraktığı gibi, Rusya ile kayda değer işlem yapan üçüncü ülkelerin gerçek ve tüzel kişilerini de ikincil yaptırımlar üzerinden baskılayabilmektedir.
Bu çalışmada, makro boyutta CAATSA’nın neden yürürlüğe girdiği; mikro boyutta ise Türkiye gibi NATO üyesi müttefik bir ülkeye yaptırımların hangi gerekçelerle ve yöntemlerle uygulandığı/uygulanacağı sorularına bilimsel ilkeler ışığında cevap aranmıştır. ABD-Türkiye ilişkileri çok katmanlı bir ilişki ağını çağrıştırdığından Obama’nın özellikle ikinci dönemiyle birlikte risklerin, fırsatlara göre daha çok güç kazandığı bir döneme girilmiştir. Türkiye-ABD ilişkilerinde belirsizlik ve kriz süreçlerini beslediğinden sıklıkla gündeme gelen CAATSA’nın teknik ayrıntıları hakkında yeterince akademik çalışmanın bulunmayışından ötürü yazarlar, ana kaynakları dikkate alarak çok faktörlü (multifactorial), birden fazla seviyeli (multilevel) ve analiz seviyesi (birey-devlet-sistem) yaklaşımları üzerinden konuyu incelemeye tabi tutmuşlardır.

Keywords

Yaptırım, CAATSA, ABD, Türkiye, S-400, F-35

References

• SÖNMEZOĞLU, Faruk, Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2000.
• ASLAN, Murat, “ABD’nin Yaptırım Programları Kapsamında CAATSA: Türkiye’nin Durumu”, İran Araştırmaları Merkezi, Ankara, 2009, s.1-22.
• AYGÜL, Musa-ÇELEN, Belkıs Vural, “Ekonomik Yaptırımlar ve Akreditif”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 4/1, 2018, s.1-18.
• DİLEK, Mehmet Sait, “Obama Dönemi Amerika Birleşik Devletlerinin Ulusal Güvenlik Stratejisi”, II. Uluslararası Giresun Güvenlik Sempozyumu, 2-3 Mayıs 2019, s.35-48.
• DİLEK, Mehmet Sait, "Rusya Federasyonu’nun Kırım Hamlesine Analitik Bakış," Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic , Vol.10, 2015, s.245-272.
• DİLEK, Mehmet Sait "Rusya Federasyonu-Suriye İlişkilerinin Temelleri," Kastamonu İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.16, 2017, s.58-82.
• ERHAN, Çağrı, “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, (Ed.) Baskın Oran, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler. Yorumlar, cilt 1, 15. Baskı, İstanbul, iletişim Yayınları, 2002. s.701-711.
• KAKIŞIM, Can “Kuzey Kore’nin Resmi İdeolojisi Olarak Cuçe Öğretisi ve Kuzey Kore Dış Politikasına Etkileri”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 14, Sayı 56, 2017, s.73-88.
• KİBAROĞLU, Mustafa, “On Turkey's Missile Defense Strategy: The Four Faces of the S-400 Deal Between Turkey and Russia”, Stratejik Araştırmalar Merkezi, SAM Papers, No.16, April, 2019, s.1-13;
• KURT, Veysel, “S-400&F-35 Denklemi”, SETA Analiz, Sayı: 291, Temmuz 2019, s.1-19.
• ÖZDEMİR, Gloria Shkurti, “Türkakım ABD’nin Muhalefeti ve Ardındaki Nedenler”, SETA Analiz, Eylül 2020, s.1-20.
• ŞİMŞEK, Galip Engin, “Uluslararası Hukuk Açısından Ekonomik Yaptırımlar ve ABD’nin Tek Taraflı Yaptırımlarının Kısa Bir Değerlendirilmesi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 78/4, 2020, s.2049 -2078.
• ÜSTÜN, Kadir, “Kuzey Kore Krizi ve Trump’ın Stratejik Mesuliyet Politikası”, SETA Perspektif, 2017, s.1-6.
• YÜCEL, Hasan, “Türk - Amerikan İlişkilerinde S - 400 Krizi” , SETA Analiz, 2020
• Amerika’nın Sesi, “ABD Türkiye’yi F-35 Programından Çıkarıyor”, https://www.amerikaninsesi.com/a/abd-turkiyeyi-f35-program%C4%B1ndan-%C3%A7%C4%B1kard%C4%B1-karar-uyum-i%C3%A7inde-al%C4%B1nd%C4%B1/5004574.html;
• Amerika’nın Sesi, “ABD Beklentilerimizi Karşılarsa Normalleşiriz", https://www.amerikaninsesi.com/a/cavusoglu-abd-isterse-normallesiriz/5703035.html
• Amerika’nın Sesi, “Pompeo Çavuşoğlu’yla Yaptırımları Görüştü”, https://www.amerikaninsesi.com/a/pompeo-cavusogluyla-yaptirimlari-gorustu/5703898.html
• Amerika’nın Sesi, “Trump'ın Rusya'ya Yaptırım Tasarısını İmzalaması Bekleniyor”, https://www.amerikaninsesi.com/a/trump-in-rusya-ya-yaptirim-tasarisini-imzalamasi-bekleniyor/3968081.html
• Amerika’nın Sesi, “Türkiye’ye Yaptırım İçeren Tasarı Kongre’den Geçti”, https://www.amerikaninsesi.com/a/turkiyeye-yaptirim-iceren-tasari-kongreden-gecti/5696227.html
• Amerika’nın Sesi, “Türkiye Yaptırımdan Başka Seçenek Bırakmadı”, https://www.amerikaninsesi.com/a/turkiye-yaptirimdan-baska-secenek-birakmadi/5699329.html
• Amerika’nın Sesi, “ABD Dışişleri Bakanlığı: S-400 Satışı Olursa Türkiye’ye Yaptırım Uygulayacağız”, https://www.amerikaninsesi.com/a/abd-d%C4%B1%C5%9Fi%C5% 9Fleri-bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-s-400-sat% C4%B1%C5%9F%C4%B1-olursa-t%C3%BCrkiye-ye-yapt%C4%B1r%C4%B1m-uygular%C4%B1z-/4455654.html
• AMETBEK, Dinmuhammed, “515. Yıldönümünde İran-Rusya İlişkileri”, ANKASAM, https://ankasam.org/515-yildonumunde-iran-rusya-iliskileri/
• Anadolu Ajansı, “TürkAkım'dan Avrupa'ya İlk Çeyrekte 1,3 Milyar Metreküp Gaz Taşındı”, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkakimdan-avrupaya-ilk-ceyrekte-1-3-milyar-metrekup-gaz-tasindi/1790690
• BBC Türkçe, “ABD'nin Türkiye'ye Yönelik CAATSA Yaptırımları Yürürlüğe Girdi”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56644932
• EU, “Sanctions Map”, https://www.sanctionsmap.eu/#/main
• Federal Register, “Chinese Entity Equipment Development Department of the Central Military Commission”, https://www.federalregister.gov/documents/2018/10/05/2018-21684/notice-of-department-of-state-sanctions-actions-pursuant-to-section-231a-of-the-countering-americas
• KİBAROĞLU, Mustafa, “NATO'nun S-400 İtirazında Çifte Standart”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/natonun-s-400-itirazinda-cifte-standart/870476
• Milliyet, “Savunma Sanayi Müsteşarı: Rusya ile İşbirliğine Hazırız”, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/savunma-sanayi-mustesari-rusya-ile-isbirligine-haziriz-2341505
• Reuters, “U.S. Eyes $7.8 Billion Missile Sale to Turkey”, https://www.reuters.com/article/us-turkey-usa-idUSTRE58A4KW20090911
• SEREN, Merve, “5 Soru: Milli Füze Savunma Sistemine Doğru”, SETA, https://www.setav.org/5-soru-milli-fuze-savunma-sistemine-dogru/
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, “ABD’nin Türkiye’yi F35 Programından Çıkarması Hakkında”, http://www.mfa.gov.tr/no_210_-abd-nin-turkiye-yi-f35-programindan-cikarmasi- hk.tr.mfa
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, “ABD’nin Ülkemize Karşı Açıkladığı Yaptırım Kararları Hakkında”, https://www.mfa.gov.tr/no_-321_-abd-nin-ulkemize-karsi-acikladigi-yaptirim-kararlari-hk.tr.mfa
• US Congress, “Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act”, https://www.congress.gov/115/plaws/publ44/PLAW-115publ44.pdf
• U.S. Department of State, “CAATSA/CRIEEA Section 232 Public Guidance”, https://www.state.gov/caatsa-crieea-section-232-public-guidance/
• U.S. Department of State, “CAATSA Section 231(e) Defense and Intelligence Sectors of the Government of the Russian Federation”, https://www.state.gov/caatsa-section-231d-defense-and-intelligence-sectors-of-the-government-of-the-russian-federation/
• U.S. Department of State, “CAATSA Section 231 “Imposition of Sanctions on Turkish Presidency of Defense Industries”, https://2017-2021.state.gov/caatsa-section-231-imposition-of-sanctions-on-turkish-presidency-of-defense-industries/index.html
• U.S. Department of State, “Sanctions Under Section 231 of the Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act of 2017”, https://2017-2021.state.gov/sanctions-under-section-231-of-the-countering-americas-adversaries-through-sanctions-act-of-2017-caatsa/index.html
• U.S. Department of State, “The United States Sanctions Turkey Under CAATSA 231”, https://2017-2021.state.gov/the-united-states-sanctions-turkey-under-caatsa-231/index.html
• U.S. Department of the Treasury, “Sanctions Programs and Country Information”, https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/sanctions-programs-and-country-information
• Statista, “U.S. Still Accounts For The Bulk Of Global Arms Exports”, https://www.statista.com/chart/18417/global-weapons-exports/
• The Diplomat, “Why Turkey May Not Buy Chinese Missile Systems After All”, https://thediplomat.com/2014/05/why-turkey-may-not-buy-chinese-missile-systems-after-all/
• Youtube, “Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan NATO Ve S-400 Açıklaması”, https://www.youtube.com/watch?v=JHul0a1zLNA