TÜRKİYE’DEKİ DEMOGRAFİK DÖNÜŞÜMÜN TOPLUMSAL SONUÇLARI

Yıl 2024, , 1041 - 1058, 30.12.2024

Adem Bölükbaşı

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1572932

Öz

Bu çalışmada Türkiye’deki demografik dönüşüm demografik geçiş teorisi perspektifinden ele alınmaktadır. Demografik değişimler her ne kadar etkileri bugünden fark edilmese de orta ve uzun vadede toplumların geleceğini etkileyen büyük ve kümülatif sonuçlar doğurması bakımından son derece önemli ve dikkat edilmesi gereken süreçleri içinde barındırmaktadır. Bu sebeple öncelikle Türkiye’deki demografik dönüşümün aşamaları ele alınmış ve bu demografik dönüşümlerin sebep olduğu sosyal sorunlar istatistik veriler ışığında incelenmiştir. Bu kapsamda demografik dönüşümün sonucu olarak dört temel sorun alanının ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bu sorun alanları yaşlanma ve yaşlılık, evlilik pratikleri ve aile kurumundaki değişimler, gençlik politikaları alanındaki dönüşümler ve göç ve kentleşme eksenindeki uyum problemleridir. Bütün bu temel sorun alanlarındaki değişimler bilhassa aile kurumunu ve aile kurumu üzerinden diğer sosyal alanları etkilemekte ve göç olgusu ve kentsel yaşamın değişimiyle birlikte bu demografik dönüşüm orta ve uzun vadede çeşitli fırsat ve tehditler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demografik Dönüşüm, Sosyal Sorun, Demografik Geçiş Teorisi.

Etik Beyan

Etik Kurul iznine gerek yoktur.

SOCIAL CONSEQUENCES OF DEMOGRAPHIC TRANSFORMATION IN TURKEY

Öz

This study examines the demographic transformation in Turkey from the perspective of demographic transition theory. Although the effects of demographic changes are not noticeable today, they contain extremely important and noteworthy processes in terms of producing large and cumulative results affecting the future of societies in the medium and long term. For this reason, the stages of demographic transformation in Turkey were first addressed and the social problems caused by these demographic transformations were examined in the light of statistical data. In this context, it was determined that four basic problem areas emerged as a result of the demographic transformation. These problem areas are aging and old age, changes in marriage practices and family institutions, transformations in the field of youth policies and adaptation problems in the axis of migration and urbanization. Changes in all these basic problem areas particularly affect the family institution and other social areas through the family institution, and together with the phenomenon of migration and the change in urban life, this demographic transformation offers various opportunities and threats in the medium and long term.

Anahtar Kelimeler

Demographic Transformation, Social Problem, Demographic Transition Theory.

Kaynakça

• Akyon, Ş. H., Yılmaz, T. E., Şahin, B., Özkara, E. (2023). Fertility Rates of Syrian Migrants in Turkey, Baby Boom, and Possible Factors Related to Them, Ankara Medical Journal, pp. 61-72.
• Arun, Ö. (2016). Çağdaş Türkiye’de yaşlılık ve eşitsizlik. Mediterranean Journal of Humanities. 1(2), 29-48.
• ASPB (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı) (2013). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı Uygulama Programı.
• Aysan, M. F. & Yüce, B. (2023). Yaşlanan Nüfus ve Yaşlılar. Marmara Üniversitesi Nüfus ve Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi. Politika Notları; No 1.
• Aysan, M. F. (2019). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü ve Yeni Meydan Okumalar. Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim. içinde, (Ed. Lütfi Sunar), Ankara: Nobel Yayınları.
• Beyaz, C. (2024). Yüzüncü yılında Türkiye demografisi. HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı), 57_85. https://doi.org/ 10.20304/humanitas.1386262.
• Boserup, E (1993). The Conditions of Agricultural Growth: The Economics of Agrarian Change under Population Pressure. London: Routledge.
• Çavlin, A. (2014). Türkiye’de Boşanma. İçinde: M. Turğut ve S. Feyzioğlu (Ed.), Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler (s. 196-207). Ankara: Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Danış. D. (2018). Nüfus ve Toplum. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Dikeçligil, B. (2012). Aileye Dair Kabullerin Ezberbozumu. Muhafazakâr Düşünce, 8/31, 21-52.
• Directorate of Immigration Administration (Göç İdaresi Genel Müdürlüğü), (Access Link: https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638).
• Fişek, N.H. and Shorter, F.C. (1968) “Fertility Control in Turkey” Demography, 5 (2): 578‐589.
• GSB (Gençlik ve Spor Bakanlığı) (2013). Ulusal Gençlik ve Spor Politikası Belgesi. Ankara.
• Hobsbawm, E. (1996). The Age of Revolution 1789-1848. Vintage Books.
• Jacquard, A. (1987). Cinq milliards d’hommes dans un vaisseau., Éditions du Seuil.
• Karpat, K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri. (Çev. Bahar Tırnakcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kıran, E. (2017). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Türkiye’de Çocuk Gelinler. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, ICOMEP 2017 Özel Sayısı. 1-8.
• Kıran, E., Aker, D. Y. (2019). İç Göç Araştırmalarında Kültürleşme Boyutu. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:17. 67-82.
• Kıran E., Bölükbaşı A. (2021). Sosyo-Ekonomik Bir Gösterge Olarak Boşanma: Tekirdağ İli Örneği. Journal of Emerging Economies and Policy, 6(1), 165-187.
• Koç, İ., Eryurt, M. A., Adalı, T., Seçkiner, P. (2008). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü: Doğurganlık, Aile Planlaması, Anne‐Çocuk Sağlığı ve Beş Yaş Altı Ölümlerdeki Değişimler: 1968‐2008. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.
• Koç, İ. (2014). Türkiye’de aile yapısının dönüşümü. M. Turğut ve S. Feyzioğlu (Ed.), Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler (ss. 22-53). Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Livi-Bacci, M. (2017). A Concise History of World Population. Wiley Blackwell.
• Malthus. T. R. (1798). An Essay on the Principle of Population. London: S. Johnson.
• McEvedy C. & Jones, R. (1979). Atlas of World Population History. Penguin Books.
• Notestein, F. W. (1953). Economic Problems of Population Change. Proceedings of the Eight International Conference of Agricultural Economics. London: Oxford University Press, 13-31.
• Özbay, F. (2015). Dünden Bugüne Aile Kent ve Nüfus. İstanbul: İletişim Yayınları.
• SB (Sağlık Bakanlığı) (2021). Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2021-2026. Ankara.
• Shorter, F.C. and Macura, M. (1982) Trends in Fertility and Mortality in Turkey 1935‐1975, Washington: Committee on Population and Demography, U.S. National Academy of Sciences, National Academy Press.
• Tezcan, T. (2013). Engelli gençlerin yurttaşlık sınavı: “müstakbel” yurttaşlık ve hudutları. Gençlik halleri:2000’li yıllar Türkiye’sinde gençlik (ss. 136-153). Efil Yayınevi.
• Thompson, W. S. (1929). Population. The American Journal of Sociology. 34/6, 959-975.
• Toprak, Z. (2017). Erken Cumhuriyet, Nüfus Sorunu ve Çocuk Ölümleri. Toplumsal Tarih, 281, 22-31.
• Toros, A. (1985) “Hypotheses on the Major Demographic Developments in the Recent Past in Turkey”, Genus, 41 (1‐2):97‐117.
• TURKSTAT (Türkiye İstatistik Kurumu) Verileri. www.tuik.gov.tr
• TURKSTAT (2012). İstatistik Göstergeler 1923-2011. Ankara.
• Türk, E. ve Bölükbaşı, A. (2021). Gecekondulaşmadan kentsel dönüşüme Türkiye’nin kentleşme süreci. Ü. Şentürk (Ed.), Kent sosyolojisi üzerine senfonik okumalar (ss. 175-204). Paradigma Akademi Yayınları.
• Uzun, Ş. (2024). Cumhuriyetin İkinci Yüzyılına Girerken Türkiye’de Göç, Değişen Demografi ve Göç Yönetimi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 33, Sayı 1, ss. 1-32.