VELİ-OCAK KÜLTLERİNİN SELÇUKLU VE OSMANLILARDA DİN VE KÜLTÜR İNŞASINDAKİ ÖNEMİNE İLİŞKİN KISA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 84 - 90, 20.05.2020

Sabit Menteşe , Daimi Cengiz

Öz

1071 Malazgirt Savaşı sonrası Anadolu’ya yönelen göçler konar-göçer obalara dayanıyordu. Ortodoks Sünni İslamiyet’ten uzak ata kültüne dayanan, tasavvufi tarikat ve ocaklara mensup bu boylar (Türkmen, Yörük vb.) geldikleri Bizans toprağında ata kültlerini velilik kültüne, Hıristiyan azizlerin kültleri ve menkıbeleri üzerine formatladılar. Aynı zamanda Selçuklu Devleti ve Osmanlı Beyliği’nin genişlemesinde ve yayılmasında rol alarak Anadolu ve Rumeli’nin Türkleşme ve İslamlaşmasında katalizör rol oynadılar. Kültürüne de katkı yaptılar. Bu makalede veli ve ocak kültlerinin 11. yüzyıl sonrasında Anadolu’da din, devlet, kültür inşasındaki yeri ve önemine ilişkin değerlendirme ve analizler yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Menkıbeler, Alevilik, Ocaklar, Veli Kültü

Kaynakça

• Barkan, Ömer Lütfü, (1942), Kolanizatör Türk Dervişleri, VarlıkDergisi (VD)2.
• Birdoğan, Nejat, (2013), Alevilik-Anadolu’nun Gizli Kültürü, Kaynak Yayınları-İstanbul.
• Boratav, Pertev Naili, (1984), Türk Halk Bilimi II, 100 Soruda Türk folklor, Gerçek yayınları-İstanbul.
• Cengiz, Daimi, (2014), Kureyşan Ocağı Ritüeli ve Müziği, Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 5.
• Çelik, Hasan ve Kırteke Seda, (2017), Alevi Kızılbaşlıkta Ocak Kültürü.
• Eröz, Mehmet, (1992), Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevi-Bektaşilik, Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları-İstanbul.
• İnalcık, Halil,(1999), Osmanlı Tarihine Toplu Bakış, Ankara.
• İnan,Abdülkadir, (1968),Kitab-ı Dede Korkut Hakkında, Makaleler ve İncelemeler, Ankara.
• Köprülü, Fuat, (1966), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara.
• Köprülü, Fuat, (1943), Anadolu Selçuklu Devletinin Yerli Kaynakları, Belleten, sayı 27.
• Köprülü, Fuat, (1935), Abdal, Türk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi, Sayı 1-İstanbul.
• Köprülü, Fuat, (1981), Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, 3. Basım-İstanbul.
• Ocak, Ahmet Yaşar, (2016), Evliya Menabıbnameleri, TİMAŞ Yayınları-İstanbul.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet, (2012), Anadolu Aleviliği Tarihinin Arka Planı, Frida Yayınları-İstanbul.
• Togan, Zeki Velidi, (1969), Tarihte Usul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, 2.Baskı-İstanbul.
• Tuğrul, Talip, (2006), Tunceli Aleviliğinde İnanç ve İbadet, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Tezi.
• Westermarck,E.A.(1962), İslam Medeniyetinde Puta TapmaDevrinde Artakalan İtikatlar, Çev: S. Nazmi Coşkuner-Ankara.
• Yıldırım, Rıza, (2017), Aleviliğin Doğuşu, İletişim Yayınları-İstanbul.