TÜRKİYE’DE GEÇİCİ KORUMA KAPSAMINDAKİ YABANCILARIN KAYIT DIŞI İSTİHDAM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 4 - 23, 20.05.2020

Çağlar Kavas , Abdulkadir Develi

Öz

Kayıtdışı istihdamın, bir ülkenin ekonomisi ile refahı üzerinde büyük etkisi bulunmaktadır. İstihdamda kayıtdışılığın ekonomik, sosyal, kamusal nedenleri ile hukuk, sosyal güvenlik ve vergi sisteminden, işletmelerden ve sosyal yardımlardan kaynaklanan nedenleri, bunlara paralel olarak devlet gelirlerinde mali kayıplar, çalışma hayatına ilişkin sorunlar, kayıtsız çalışanların sosyal güvenceden mahrum kalmaları, vatandaşların devlete karşı güvenlerinin sarsılması, toplumsal ahlakın zedelenmesi gibi birtakım olumsuz etkilerinin yanı sıra işsizliği azaltması, kayıtsız çalışanların gelirlerinde artış yaratması, rekabet gücünü artırması, kaynak dağılımında etkinliği sağlaması gibi olumlu etkileri de bulunmaktadır.
Suriye Arap Cumhuriyetinde Arap Baharı olarak nitelendirilen sürecin ardından yaşanan iç savaş ve krizler sonucunda, 2011 yılından beri yaklaşık son on yıllık süreçte Suriyeliler Türkiye’ye yoğun bir biçimde göç etmiştir. Bugün sayıları yaklaşık 3.6 milyonu bulan geçici koruma statüsündeki yabancıların kitleler halinde Türkiye’ye göç etmesi, zaten mevcut bulunan istihdamda kayıtdışılık sorununun derinleşmesine sebep olmuştur.
Bu çalışmada kayıtdışı istihdam, nedenleri ve etkileri, konuyla ilgili yasal ve idari düzenlemeler dikkate alınarak, Türkiye'de geçici koruma kapsamındaki yabancıların kayıtdışı istihdama etkisi incelenmiştir. Piyasada faaliyet gösteren ve geçici koruma statüsündeki yabancıları kayıtdışı çalıştıran 10 işverenle istihdamda kayıtdışılığın nedenleri ve etkileri çerçevesinde mülakatlar yapılmış, işverenlerin yabancı uyruklu çalıştırmak suretiyle kayıtdışılığı tercih etme nedenleri tespit edilmiş, kayıtdışılığın azaltılması hususunda uygulanabilecek politika önerileriyle bilimsel bilgiye katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Geçici Koruma Statüsü, İstihdam, İşgücü, Kayıt dışılık, Yabancı Kaçak İşçilik

Kaynakça

• Bulutay T, Taştı E. (2002). Türk işgücü piyasasında kayıtdışı sektör. https://www.researchgate.net/publication/24134812_Informal_Sector_in_the_Turkish_Labour_Market. 19 Şubat 2020.
• Çelik E, Güney A. (2017). Kayıtdışı istihdam olgusu ve Türkiye’de kayıtdışı istihdam, İktisadiyat Dergisi, 1(1): 213-248.
• Elçin D. (2016). Türkiye’de bulunan Suriyelilere uygulanan geçici koruma statüsü 2001/55 sayılı Avrupa konseyi yönergesi ile geçici koruma yönetmeliği arasındaki benzerlik ve farklılıklar, TBB Dergisi, 124: 33-34.
• Erdoğan MM, Ünver C. (2015). Türk İş Dünyasının Türkiye’deki Suriyeliler Konusundaki Görüş, Beklenti ve Önerileri, Yayın No: 353, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) Yayınları.
• Geçici Koruma Yönetmeliği, Resmî Gazete, 6883, 22 Ekim 2014.
• Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik, Resmî Gazete, 8375, 11 Ocak 2016.
• Gülcemal E. (2009). Türkiye’deki Kamu Kurumlarının Kayıtdışı İstihdamla Mücadeledeki Görevleri, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Kamalıoğlu NÇ. (2014). Kayıtdışı İstihdam ve Türkiye’de Uygulanan Mücadele Politikalarının Değerlendirmesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Korkmaz M. (2018). Geçici Koruma Kapsamındaki Suriyelilerin Türkiye İşgücü Piyasasına Etkileri ve Değerlendirmeler, Sosyal Güvence Dergisi, 13: 58-83.
• Sarıca AO. (2006). Kayıtdışı İstihdam ve Mücadele Yöntemleri, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Şen E. (2019). Türkiye’de bulunan Suriyelilerin hukuki statüsü. https:/ /www.hukukihaber.net/turkiyede-bulunan-suriyelilerin-hukuki-statusu makale, 6377.html. 19 Ocak 2020.
• Topal AH. (2015). Geçici koruma yönetmeliği ve Türkiye’deki Suriyelilerin hukuki statüsü, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1): 5-22.
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Asgari Ücret-2020. https://www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/asgari-ucret/asgari-ucret-2020/. 22 Nisan 2020.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. Geçici Koruma. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638. 24 Mart 2020. T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. Güncel Veriler/Düzensiz Göç. https://www.goc.gov.tr/duzensiz-goc-istatistikler. 13 Ocak 2020.
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Resmî Gazete, 6458, 11 Nisan 2013.
• Yıldız T (2017). Suriyelilerin Türkiye Ekonomisinde Kayıtdışı İstihdama Etkileri ve Bunun Yansıması Olarak Türkiye’ye Maliyetleri Üzerine Bir İnceleme, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 2(3): 30-46.
• Yurdakul FB. (2014). Almanya’da Kayıtdışı İstihdamla Mücadele Politikaları ve Uygulamalarının Yabancı İşgücüne Etkilerinin Değerlendirilmesi, Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dış İlişkiler Ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Zenginkuzucu DM. (2018). Türkiye’de geçici koruma rejiminin uluslararası ölçütler çerçevesinde bir değerlendirmesi, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, 1: 38.