HORLATMALI DİLLİ KAVAL VE DİLSİZ KAVAL ÇALGILARININ ANATOMİK YAPISI BAĞLAMINDA TÜRK HALK MÜZİĞİ’NDE İCRÂ UYARLAMASI

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 4, 1331 - 1341, 31.12.2021

Aytunç Aydın , Sercan Özkeleş

https://doi.org/10.47525/ulasbid.987616

Öz

Türk halk müziğinin sözlü (vokal) ve çalgısal ezgilerinin farklı çalgılarla icrâ edilerek uyarlandığı bilinmektedir. Türk halk müziğinin daha çok kendi dinamiği içerisinde, doğal seyrinde gerçekleşen uyarlamalar, değişim ve dönüşümü bünyesinde barındırmaktadır. İcrâcının çalgı üzerindeki hakimiyeti kadar çalgıya ait anatomik yapı, söz konusu değişim ve dönüşümlere etki eden önemli bir faktördür. Bu çalışmanın amacı anatomik yapı bakımından birbirine benzerlik gösteren Tokat bölgesi horlatmalı dilli kaval ile dilsiz kavalı, perde delikleri arasındaki mesafe yönünden inceleyerek sözlü (vokal) örnek bir ezgi üzerinden uyarlanabilirlik durumlarını ortaya koymaktır. Tarama modelinin kullanıldığı çalışmada veriler, dokuman inceleme, görüşme ve gözlem teknikleri ile elde edilmiştir. Uyarlamaya konu olan ezgi Tokat yöresine ait “Darı Goydum Ambara (Eminem)” adlı türkü olarak seçilmiştir. Görüşme sırasında kayıt altına alınan icrâ örnekleri araştırmacı Aytunç Aydın tarafından notaya alınmıştır. Nota yazımında finale (sürüm 26) ve logic pro x (sürüm 10.5.1) yazılımlarından istifâde edilmiştir. Sonuç olarak, anatomik yapı bağlamında benzeseler de çalgıların arka bölümünde bulunan perde deliklerinin, ağızlık kısmına olan uzaklarının birbirlerinden farklı olarak konumlandırılmış olmaları aynı örnek ezginin icrâsında farklı ifadelerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Uyarlanmış olan ezgi örneğindeki tezâhür eden değişimlerde, icrâcıların ifadelerinin yanında anatomik yapı farklılıklarının önemli bir etken olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Halk Müziği, Uyarlama, Dilli Kaval, Dilsiz Kaval

IN THE CONTEXT OF THE ANATOMİCAL STRUCTURE OF THE HORLATMALI DİLLİ KAVAL AND DİLSİZ KAVAL INSTRUMENTS PERFORMİNG ADAPTATİON İN TURKİSH FOLK MUSİC

Öz

It is known that the oral (vocal) and instrumental melodies of Turkish folk music were adapted with different instruments. Turkish music contains mostly its own dynamics, adaptations in its natural course, change and transformation. The anatomical structure of the instrument is a role that affects the changes and transformations as well as the instrumental dominance of the performer. The aim is to reveal the adaptability of the Tokat region with a verbal (vocal) sample melody by examining the horlatmalı dilli kaval and the dilsiz kaval in terms of the distance between the pitch holes. The scanning model was obtained only by examination, document examination, interview and observation style. The melody, which is the subject of the adaptation, was chosen as the folk song named “Darı Goydum Ambara (Eminem)” belonging to Tokat region. The performance samples recorded during the interview were noted by researcher Aytunç Aydın. Finale (version 26) and logic pro x (version 10.5.1) softwares have been utilized in the writing of notes. As a result, although they resemble in the context of the anatomical structure, the same sample, which is positioned differently from the differences of the pitch holes in the back part of the instrument and the distances to the mouthpiece part, has led to different expressions in the performance of the same sample melody. In the changes manifesting in the example of melody adapted, an important factor example of the anatomical structures was understood besides the expressions of the performers.

Anahtar Kelimeler

Turkish Folk Music, Adaptation, Dilli Shepherd, Dilsiz Shepherd

Kaynakça

• Apple Inc. (2020). Logic Pro X (sürüm 10.5.1). [Yazılım]. Tedarik edilebileceği yer: App Store uygulaması.
• Aydın, Aytunç. Horlatmalı dı̇llı̇ kaval ve ı̇crâ teknı̇klerı̇. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 97, Ekim 2019.
• Bulut, Sibel. Ahmet Vefik Paşa’nın Uyarlamalarında Halk Dili Kullanımı. Milli Folklor Dergisi, Sayı 120, 2018.
• Celemony Software GmbH. (2016). Melodyne (sürüm 4.1.0.001). [Yazılım]. Tedarik edilebileceği adres: https://www.celemony.com/en/start https://www.youtube.com/watch?v=EIGqflnOUeY, E.T. 28.11.2020
• Erzincan, Mercan. Türk Halk Müziğinde Uyarlama Kavramı Ve Bağlamaya Uyarlanan Dört Zeybek Ezgisi Üzerinde Müzikal Analiz. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar-İlkeler- Teknikler. Ankara: Nobel Yayın.
• Makemusic Inc. (2018). Finale (sürüm 26). [Yazılım]. Tedarik edilebileceği adres: https://www.finalemusic.com
• Uslu, Recep. Müzik Terimlerindeki Karmaşanın Akademik Çalışmalara Yansıması: Orijinal, Nazire, Çeşitleme, Varyant, Aranjman, Cover, İcra. İdil Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2012.
• Tekşahin, Fedai (2011). Dilsiz Kaval Metodu. İzmir: Nilmer Ofset & Matbaacılık. Yurtçu, C. (2006), Bir Performans Aracı Olarak Kaval ve Teknik Gelişimi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.