EFİLO HAVALARININ VOKAL İCRA ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 4, 1017 - 1041, 31.12.2023

Merve Durmaz

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1390365

Öz

Bu araştırma çoğunlukla Ordu/Akkuş ve Tokat/ Reşadiye-Niksar yörelerinde icra edilen Efilo havalarının vokal icra özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılmaktadır. Araştırmada veri toplamak amacıyla öncelikle konu ile ilgili kaynak taraması yapılmıştır. Daha sonra Ordu ili Akkuş ilçesi ve Tokat ili Niksar ve Reşadiye ilçelerinde Efilo havalarını icra ettiği tespit edilen yerel sanatçılarla yüz yüze yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler ‘betimsel analiz’ yoluyla çözümlenmiştir. Sonra yerel sanatçıların seslendirdiği Efilo havalarının vokal icra özellikleri, belirlenen başlıklar altında analiz edilmiştir. Analiz yapılırken öncelikle elde edilen ses ve görüntü kayıtlarından belirlenen türkülerin notaları ‘Finale’ nota yazım programı kullanılarak yazılmıştır. Notaların üzerinde vokal icraya dair söyleme teknikleri ve nüansların yer almasına özellikle dikkat edilmiştir. Daha sonra türküler, analiz için belirlenen ve vokal icraya dair yapılmış çalışmalarda sıklıkla kullanılan başlıklar olan; form (cümle-seyir), duruş (postür), ritmik kalıp, hız, icra tekniği, nüans, söz-telaffuz ve rezonans özellikleri bakımından incelenmiştir. Sonuç olarak, Efilo havalarını ilk okuyan kişinin Efiloğlu lakaplı Mustafa Efil olduğu, ticaretle ve tarımla uğraşan Efiloğlu’nun ağa kimliğiyle yörede çok sevilen biri olduğu, saz çalıp türküler söylediği ve anlık maniler yazabildiği tespit edilmiştir. Ayrıca Efiloğlu’nun seslendirdiği Efilo havalarının “Oy Bir Sigara Ver Bana” ve “Yayla Yayliya Bakar” isimli iki türküden ibaret olduğu ve bu türkülerden özellikle “Oy Bir Sigara Ver Bana” isimli türküye, farklı yöre sanatçılarının türkünün kalıp ezgisinin üzerine yeni sözler yazmasıyla varyantlarının ortaya çıktığı sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan analizin sonucu olarak ise Efilo havalarının; ezgisel hareketinin ‘çargah kararlı çargah ezgileri’ şeklinde olduğu, eskiden ağır, günümüzdeki varyantlarının ise hareketli söylendiği, icrasında vibrato, çarpma ve vurgu tekniklerinin kullanıldığı, sözlerde ise harf değişikliği, harf ekleme, sessiz düşmesi, hece kısaltması ve ulama ile kelimeyi değiştirerek birleştirmenin yapıldığı ve icrada rezonansın genellikle ‘do’ (çargah perdesi) notasında yutakta, ‘re’ (neva perdesi) notasında nazal bölge ile dil kökü arasında, ‘mi’ (hüseyni perdesi) notasında damakta, ‘sol’ (gerdaniye perdesi) notasında ise nazal bölgede yapıldığı fakat bazı harflerin telaffuzu gereği rezonansın ön damakta yapıldığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Efilo Havaları, Efiloğlu, Akkuş Müzik Kültürü

RESEARCH OF THE VOCAL PERFORMANCE FEATURES OF EFILO SONGS

Öz

This research is carried out to determine the vocal performance characteristics of Efilo songs, which are mostly performed in Ordu/Akkuş and Tokat/Reşadiye-Niksar regions. In order to collect data in the research, firstly, a literature review was conducted on the subject. Later, face-to-face interviews were held with local artists who were found to be performing Efilo songs in Akkuş district of Ordu province and Niksar and Reşadiye districts of Tokat province. The data obtained was analyzed through ‘descriptive analysis’. Then, the vocal performance characteristics of Efilo songs performed by local artists were analyzed under the recorded tapes. While analyzing, first of all, the notes of the folk songs recorded from the audio and video recordings are recorded in the 'Finale' note writing program. Particular attention was paid to include singing techniques and nuances related to vocal performance on the notes. Later, folk songs were frequently used titles in the diaries recorded and performed vocally for analysis; according to the characteristics of form (sentence-seyir), posture, rhythmic pattern, speed, performance technique, nuance, word-pronunciation and resonance. As a result, it has been determined that the first person to sing Efilo songs was Mustafa Efil, nicknamed Efiloğlu, and that Efiloğlu, who was engaged in trade and agriculture, was a very popular person in the region as an agha, played the saz, sang folk songs, and could write spontaneous poems. In addition, the Efilo songs sung by Efiloğlu consist of two folk songs named "Oy Bir Sigara Ver Bana" and "Yayla Yayliya Bakar" and the variants of these folk songs, especially the folk song called "Oy Bir Sigara Ver Bana", were created by different local artists writing new lyrics on the folk song's patterned melody. It was concluded that the as a result of the analysis, Efilo songs; The melodic movement is in the form of 'çargah determined çargah melodies', in the past it was sung slowly but today's variants were sung fastly, vibrato, multiplication and emphasis techniques were used in its performance, and in the lyrics, letter changes, letter additions, consonants, syllable shortening and ulama were used to combine the words by changing them and in performance, the resonance is generally made in the pharynx for the 'do' (çargah fret), between the nasal region and the tongue root for the 're' (neva fret) note, on the palate for the 'mi' (hüseyni fret) note, and in the nasal region for the 'sol' (gerdaniye fret) note. However, it was concluded that the resonance was made in the front palate due to the pronunciation of some letters.

Anahtar Kelimeler

Efilo Songs, Efiloğlu, Akkuş Music Culture

Kaynakça

• Büyükyıldız, H. Z. (2015). Türk Halk Müziği- Ulusal Türk Müziği. İstanbul: Arı Sanat Yay.
• Can T., Turhan S. (2006). Ordu’nun Dereleri Ordu Türküleri, Ordu Belediyesi. Ankara: Kültür Yay.
• Çelik, A. (2002). Tarihi, Sosyal, Kültürel ve Coğrafi Yönleriyle Akkuş. İstanbul: Küçükler Kitabevi.
• Ekici, S. (2013). Türk Halk Müziği Dersi Ders Notları, Gaziantep Üniversitesi, Türk Müziği Devlet Konservatuarı, Gaziantep.
• Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basım Evi.
• Güray, C. (2011). Bin Yılın Mirası Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Helvacı, A. (2003), “Ses Eğitiminde Register ve Rezonans”. Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu’nda Sunulan Sözlü Bildiri, (Malatya: 15.11.2023).
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yay.
• Öztürk, S. (2018). Türk Müziği Saz Eğitiminde ve Eğitim-Öğretim Kaynaklarında Yöresel Tavır Özelliklerinin Kullanılması. İstem, 16 (31), s. 87-106.
• Polat, S. (2017). Ses Eğitiminin Temel Ögeleri ve Çeşitli Söyleme Tekniklerine Yönelik Uzman Görüşleri ve Performans Değerlendirme Ölçeği Örneği, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3 (1), s. 1-18.
• Türkel Oter, S. (2018). Klâsik Türk Mûsikîsi’nde Sözlü Eserlere Yönelik Olarak Yeni Bir Form Analizi Yöntem Önerisi. Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; 10(39), s. 292-298.
• Yaman, E. (2021). Akkuş İlçe Merkezi’nin Coğrafyası, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Ana Bilim Dalı, Erzurum.
• Web 1: Akkuş Yöresi Haritası, https://www.akkusilcesi.com/ortada-dolaan-kac-tane-akku-lce-haritas-var-resmi-olarak-kanun-ckmadan-kimsenin-guecue-yetmez-akkuu-boelmeye/ (Erişim Tarihi: 18.11.2023)