SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA MOBBİNG: ÖLÇEK GELİŞTİRME VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 129 - 141, 30.03.2024

Hasret Yardımcı

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1397728

Öz

İş yerinde mobbing kavramı, bir veya birkaç kişinin bir başkasına sistematik bir şekilde düşmanca davranışlarda bulunması olarak tanımlanmaktadır. Mobbinge maruz kalan kişi psikolojik, fiziksel ve ruhsal olarak çöküntüye uğramaktadır. Bu araştırmada amaç, sağlık çalışanlarına yönelik mobbing ölçeği geliştirmek ve geçerlik, güvenirlik analizlerini yapmaktır. Çalışmada nicel araştırma yöntemi kullanılmış, betimsel tarama modelinden yararlanılmıştır. Çalışmanın örneklem grubunu KKTC devlet hastanelerinde çalışan 318 sağlık çalışanı oluşturmuştur. Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonuçlarına göre faktör yükü 0.40’dan düşük olan maddeler ölçekten çıkarılmış; ölçek, 20 madde ve üç alt faktörden oluşmuştur. Ölçeğin toplamda açıkladığı varyans % 50,055 ve cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı ise 0.895 olarak hesaplanmıştır. Analiz sonuçlarına göre sağlık çalışanlarına yönelik mobbing ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

mobbing, sağlık çalışanı, ölçek, psikolojik şiddet, hastane

MOBBING IN HEALTHCARE WORKERS: SCALE DEVELOPMENT AND RELIABILITY STUDY

Öz

The concept of mobbing in the workplace is defined as one or more individuals systematically engaging in hostile behaviors towards another. Individuals subjected to mobbing experience psychological, physical, and emotional distress. This research aims to develop a mobbing scale tailored for healthcare workers and to conduct validity and reliability analyses. A quantitative research method was employed, utilizing a descriptive survey model. The sample group consisted of 318 healthcare workers employed in state hospitals in the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC). Based on Exploratory Factor Analysis (EFA) results, items with factor loadings below 0.40 were removed from the scale; thus, the scale comprises 20 items across three sub-factors. The scale accounted for a total variance of 50.055%, with a calculated Cronbach's alpha coefficient of 0.895, indicating strong internal consistency. According to the analysis results, it can be stated that the mobbing scale for healthcare workers is a valid and reliable instrument.

Anahtar Kelimeler

mobbing, healthcare worker, scale, phycological violence, hospital

Kaynakça

• Adams, A., & Bray, F. (1992). Holding out against workplace harassment and bullying. Personnel management, 24(10), 48-52.
• Akca, N., Çakmak, A., & Şahin, H. (2022). Cam Tavan Sendromu Ve Mobbing: Kadın Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Akademik Hassasiyetler, 9(20), 89-106.
• Aksoy, C. C., Taşpınar, B., İsmail, O. K. U. R., Gamze, K. U. R. T., & TAŞPINAR, F. (2017). Fizyoterapistlerde mobbing maruziyeti ve iş üretkenliğinin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(1), 20-27.
• Alçelik, A., Deniz, F., Yeşildal, N., Mayda, A. S. & Şerifi, B. A. (2005). AİBU tıp fakültesi hastanesinde görev yapan hemşirelerin sağlık sorunları ve yaşam alışkanlıklarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(2).
• Anderson, J. C. ve Gerbing, D. W. (1984). The effect of sampling error on convergence, improper solutions, and goodness-of-nt indices for maximum likelihood confirmatory factor analysis. Psychametrika. 49, 155-173.
• Brodsky C. M. (1976). The Harrasted Worker. Massachusetts: Lexington Books.
• Büyüköztürk, Ş. (2004). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı - İstatistik, Araştırma Deseni, Spss Uygulamaları ve Yorum (15. Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Davenport, N., Schwartz, R. D. & Elliot, G.P. (2003). Mobbing: İşyerinde duygusal taciz (Çev: O. C. Önertoy,), İstanbul: Sistem Yayıncılık
• Doğan, R., & Bayraktar, O. (2020). Özel sağlık sektöründe yıldırma ile iş performansı arasındaki ilişki: Hemşireler üzerine bir araştırma. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-67. https://doi.org/10.38009/ekimad.691218
• Efe, S. Y., & Ayaz, S. (2010). Mobbing against nurses in the workplace in Turkey. International nursing review, 57(3), 328-334. https://doi.org/10.1111/j.1466-7657.2010.00815.x
• Erdogan, V., & Yildirim, A. (2017). Healthcare professionals’ exposure to mobbing behaviors and relation of mobbing with job satisfaction and organizational commitment. Procedia Computer Science, 120, 931-938.
• Erşan, S. & Sezgin, A. (1998). Hemşirelerin iş doyumu düzeyini etkileyen faktörler. İstanbul Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Yüksekokulu Dergisi, 4(4),71-78.
• Field, A. (2009). Discovering Statistics Using Spss Third Edition. Londra: SAGE Publications, Ltd.
• Flanagan, J. C., 1952. The effectiveness of short methods for calculating correlation coefficients. Psychological Bulletin, 49(4), 342-348.
• Fujita, S., Ito, S., Seto, K., Kitazawa, T., Matsumoto, K., Hasegawa, T. (2012). Risk factors of workplace violence at hospitals in Japan, Journal of hospital medicine, 7(2), 79-84. https://doi.org/10.1002/jhm.976
• Gascón, S., Martínez-Jarreta, B., González-Andrade, J. F., Santed, M. Á., Casalod, Y., Rueda, M. Á. (2009). Aggression towards health care workers in Spain: A multi-facility study to evaluate the distribution of growing violence among professionals, health facilities and departments, International journal of occupational and environmental health, 15(1), 29-35.
• Gedikkaya, M. T. (2019). Kamuda Psikolojik Taciz (Mobbing) İle Mücadele Politikasının Değerlendirilmesi: Psikolojik Taciz Genelgesi Örneği. Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 53-70.
• Ghiasee, A. (2022). The Effect Of Communication Skills And Mobbing Living Levels Of Healthcare Professionals On Employee Silence. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25(3), 465-484.
• Göktürk, G., Bulut, S. (2012). Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 54.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria versus New Alternatives. Structural Equation Modeling, 6, 1-55.
• International Labour Office (ILO), International Council of Nurses (ICN), World Health Organisation (WHO), Public Services International (PSI) (2003), Workplace violence in the health sector country case studies research ınstruments survey questionnaire, Geneva
• Johnson, S. (2018). Workplace bullying and mobbing in the health care sector, Workplace Bullying and Mobbing in the United States [2 volumes], 457.
• Johnson, S. L. (2021). Workplace bullying in the nursing profession. Special Topics and Particular Occupations, Professions and Sectors, 331-360.
• Kara, S. & Kaya, Ş. D. (2021). Sağlık çalışanlarının psikolojik yıldırma ve algılanan sosyal destek düzeylerinin incelenmesi: Konya ilinde bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(2), 381-399. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.952926
• Kaya, K. (2021). Mobbing: Şanlıurfa Kadın Sağlık Çalışanları Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Econharran, 5(7), 101-117.
• Kaymaz, D. G. (2007). İşyerinde yıldırma (mobbing) eğilimleri "bir örnek olay” (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Kayri, M. (2009). İnternet bağımlılık ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik-güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 42, (1), 157-175.
• Kılıç, N., Havva, T. E. L. (2017), Sağlık çalışanlarında mobbing algısı ve iş doyumunun belirlenmesi, Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(1), 31-40.
• Kılıçaslan, S., & Aslı, K. A. Y. A. (2017). Mobbingin örgütsel sinizm üzerine etkisi hemşireler üzerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 9-25.
• Kingma, M. (2001). Workplace violence in the health sector: A problem of epidemic proportion, International Nursing Review, 129-130.
• Köse, H. (2006). “Örgüt içi iletişimde negatif bir olgu: Psikolojik yıldırma ve sistemli bir "ötekileştirme" süreci olarak mobbing, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu, Kocaeli, 281-292
• Laleoğlu, A, Özmete, E. Mobbing ölçeği: geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Sosyal Politika Çalışmaları. 2013;13(31): 9-31.
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work, European journal of work and organizational psychology, 5(2), 165-184.
• Marsh, H. W., Balla, J. R. ve McDonald, R. P. (1988). Goodness of fit indexes in confirmatory factor analysis: The effect of sample size. Psychological Bulletin. 103, 391-410.
• Özerbaş, M. A., & Kavut, B. (2022). Kamu Kurumlarında Çalışan Bireylerin Duygusal Tacize (Mobbing) Yönelik Algılarının İncelenmesi. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, 85.
• Saarela, K. L., & Isotalus, N. (1999). Workplace violence in Finland: High risk groups and preventive strategies, American journal of industrial medicine, 36(S1), 80-81. https://doi.org/10.1002/(sici)1097-0274(199909)36:1+<80::aid-ajim29>3.0.co;2-u
• Sayılan, A. A., & Aydın, A. (2020). Mobbing among healthcare workers: A review of research findings and methods of struggling. Journal of Human Sciences, 17(1), 185-193.
• Schablon, A., Zeh, A., Wendeler, D., Peters, C., Wohlert, C., Harling, M., Nienhaus, A. (2012). Frequency and consequences of violence and aggression towards employees in the German healthcare and welfare system: A cross-sectional study, BMJ open, 2(5), e001420.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Method of Psychological Research. 8, (2), 23–74.
• Solmuş, T. (2005). İş Yaşamında Travmalar: Cinsel Taciz ve Duygusal Zorbalık/Taciz (Mobbing). ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 7 (2), 1-14.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3, (6), 49-74.
• Şad, S. N., & Özer, N. (2019). Using Kahoot! as a gamified formative assessment tool: A case study. International Journal of Academic Research in Education, 5(1-2), 43-57. https://doi.org/10.17985/ijare.645584
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş. Ankara: Ekinoks.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (1996). Using multivariate statistics. New York, NY: Harper Collins College Publishers.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using Multivariate Statistics. Pearson, Boston.
• Tahtalıoğlu H. Sağlık Hizmet Alanı Çalışanlarının Mobbing Algıları: Sistematik Bir Derleme. MEYAD Akademi. 2023;4(2):154-9. https://doi.org/10.59007/meyadakademi.1326170
• Tarhan, F., & Çam, Z. (2009). Re-Determination of the reliability and validity of Mobbing Scale for Teachers. Çukurova University. Journal of Faculty of Education, 1(40), 80-97.
• Tezbaşaran, A. (1996). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Tınaz, P. (2006). İş yerinde psikolojik taciz (mobbing), Çalışma ve Toplum Dergisi, 4: 13-28.
• Turan, E., Demirel, Y., Çetin, S., & Gülümoğlu, G. (2019). Mobbing ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Turkish Studies-Social Sciences, 14(3), 1121-1137.
• Tutar, H. (2004). İşyerlerinde psikolojik şiddet, 3. Baskı, Platin Yayıncılık, Ankara, 11.
• Yayak, A., & Top, Ö. (2020). Sağlık Çalışanlarında Mobbing (Psikolojik Terör) ve Motivasyon Algıları ile Uyku Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Edirne Örneği. Turkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine & Forensic Sciences, 17(3).
• Yesilbas, M., & Wan, T. T. (2017). The impact of mobbing and job-related stress on burnout and health-related quality of life: The case of Turkish territorial state representatives. International Journal of Public Administration, 40(12), 1024-1035.
• Yıldırım, D. ve Yıldırım, A. (2008). Development and psychometric evaluation of workplace psychologically violent behaviours instrument. Journal of Clinical Nursing, 17(10), 1361-1370. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2007.02262.x
• Zapf, D. (1999). Organisational, Work Group Related and Perosonal Causes of Mobbing/Bullying at Work, International Journal of Manpower, 20 (1/2), 70-85.
• WEB 1: Health and Safety Executive, Violence at work, https://www.hse.gov.uk/statistics/assets/docs/work-related-violence-report.pdf Erişim Tarihi: 7 Şubat 2023
• Westhues, K. (2003). The mobbings at Medaille College in 2002. New York Academe, 30(1), 8-10.
• Wheaton, B., Muthen, B., Alwin, D. F., & Summers, G. F. (1977). Assessing reliability and stability in panel models. Sociological Methodology, 8, 84-136.
• World Health Organization. (2020). Violence, health and sustainable development: fact sheet on Sustainable Development Goals (SDGs): health targets