Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

TÜRKİYE’DE YAPILAN DİJİTAL EBEVEYNLİK FARKINDALIĞI İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALARIN DOKÜMAN ANALİZİ YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ*

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 4, 868 - 892
https://doi.org/10.47525/ulasbid.1744249

Öz

Bu araştırma ile dijital ebeveynlik farkındalığına yönelik Türkiye’de yapılmış tez ve makale çalışmalarının doküman analizi yöntemi ile incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, anahtar kelimeler ile dahil etme ve hariç tutma ölçütleri göz önünde bulundurularak veri toplama süreci yürütülmüştür. YÖK Ulusal Tez Merkezi, Google Akademik, Ulakbim ve Dergipark veri tabanlarından erişilen 13 tane tam metni olan makale, 3 doktora, 25 yüksek lisans ve 2 tıpta uzmanlık tezi olmak üzere 43 çalışma incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma desenleri içerisinde yer alan durum çalışması deseni ve veri toplama yöntemi olarak yazılı doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmada ayrıca, Araştırma Değerlendirme Formu kullanılmıştır ve veriler, betimsel analiz yöntemi ile çözümlenerek nicelleştirilerek verilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen çalışmalar, araştırmanın yayın yılı, araştırma türü ve yöntemi, çalışma grubunun özellikleri ile birlikte incelenen değişkenler açısından değerlendirilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre; dijital ebeveynlik farkındalığı üzerine yapılmış araştırmaların yıllara göre dağılımına bakıldığında özellikle 2020 yılından itibaren yükselişe geçtiği ve en çok çalışmanın yapıldığı yılların, 2023 ve 2024 olduğu belirlenmiştir. Bu konuyla ilgili makaleler daha sınırlı sayıdayken tezlerin çoğunlukta olduğu görülmüştür. Dijital ebeveynlik farkındalığı üzerine yapılan araştırmaların çoğunlukla nicel yöntemler ile gerçekleştirildiği ve en çok ebeveynlerden veri toplandığı görülmüştür. İncelenen çalışmalarda, en sık sosyodemografik değişken, problemli medya kullanımı, ebeveyn tutumu ve çocukta internet bağımlılığı değişkenleri üzerine çalışılmıştır. Araştırmanın sonuçları, alan yazın ışığında tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Kaynakça

  • Abdulganie, N., Alingig, C. F., Balatero, L. C., Bande, M. R., Bantillo, N., Berdin, J. P., ve Pondang, K. A. (2025). The relationship of technological resources and student engagement among senior high school students. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 9 (2), 3378–3393.
  • Akbulut, H. İ., Çepni, S., & Şahin, Ç. (2013). Doktora Tez Sürecinde Karşılaşılan Problemlerin Belirlenmesi: Eğitim Fakültesi Örneği. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 50-69.
  • Akdere, B. (2022). Dijital ebeveynlik farkındalığının yordayıcıları olarak psikolojik katılık, ebeveyn öz yeterliği, kişilerarası ilişki tarzı ve akıllı telefon bağımlılığı (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
  • Akyol, B., & Yavuzkurt, T. (2016). Türkiye’de lisansüstü tezlerde eğitim denetimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (2), 908–926.
  • Arısoy, R. (2024). Koklear implantlı çocuğa sahip ebeveynlerin dijital farkındalık düzeyinin çocuğun dil gelişimi üzerine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Kapadokya Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü.
  • Arslan, S. (2023). Dijital ebeveynlik farkındalığı ve çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Ata, S. N. (2024). Ebeveynlerde yetkinlik algısı ve stres düzeyinin dijital ebeveynlik farkındalığına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep, Türkiye.
  • Avcı, F. M. (2023). Dijital ebeveynlik farkındalığı ve ebeveyn tutumlarının çocuklarda ekran bağımlılığı ile ilişkisi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir Bakırçay Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İzmir.
  • Bayar, M. E. (2024). Okul öncesi eğitimi alan çocukların ebeveynlerinin dijital ebeveynlik farkındalıkları ve ebeveyn medya arabuluculuğu profilinin anne-baba çocuk ilişkisine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Baylan, H. K. (2023). Çocukların internet bağımlılık düzeyleri ile ebeveynlerin dijital farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Benedetto, L., & Ingrassia, M. (2020). Digital parenting: Raising and protecting children in media world. In Parenting—Studies by an Ecocultural and Transactional Perspective.
  • Bengtsson, M. (2016). How to plan and perform a qualitative study using content analysis. NursingPlus Open, 2, 8–14.
  • Biricik, Z. (2021). Çocukların oynadığı dijital oyunlara ilişkin dijital ebeveynlerinin farkındalıkları üzerine bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 8 (2), 575–597.
  • Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu [BTK]. (2020). Güvenli internet kullanımı ve dijital ebeveynlik rehberi. https://www.guvenliweb.org.tr/
  • Bostancı, S., & Çakır, R. (2022). Erken çocukluk çağında çocuğu olan ebeveynlerin, çocuklarına medya kullandırmadaki aracılıkları ve dijital ebeveynlik farkındalıklarının incelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 7 (2), 86–116 . Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. baskı). Pegem Akademi.
  • Chi, X., Hong, X., & Chen, X. (2020). Profiles and sociodemographic correlates of internet addiction in early adolescents in Southern China. Addictive Behaviors, 106, 385.
  • Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap.
  • Çalapkulu, Ç. (2025). Ortaokul öğrencilerinin internet kullanımı ve ebeveynlerinin dijital ebeveynlik farkındalıklarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sakarya, Türkiye.
  • Çam, B. (2024). Dijital ebeveynlik farkındalığı ile 6-10 yaş çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Çelikbaş, E. (2023). 15-18 yaş çocuğu olan annelerin dijital ebeveynlik farkındalığı ve internet bağımlılığı düzeyi ile çocuğunun internet bağımlılığı düzeyi arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Çoban, H. (2023). İstanbul’da yaşayan 25-40 yaş arası annelerin dijital ebeveynlik farkındalığının çeşitli değişkenler ve çocukta internet bağımlılığı açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Dağ, F. (2025). Dijital ebeveynlik farkındalığının çocuk internet bağımlılığı bağlamında ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale, Türkiye.
  • Değirmenci, A., & Doğru, M. (2017). Türkiye’de sosyobilimsel konularla ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi: Bir betimsel analiz çalışması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 123–138.
  • Doğan, M. F. (2021). İlkokul 1. sınıfta aile katılımı: sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 217-229.
  • Doğukan, P. (2024). 6 yaş çocuğu olan babaların çocuk yetiştirme tutumları ile dijital ebeveynlik farkındalıkla arasındaki ilişkide anne bekçiliğinin aracı rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
  • Domoff, S. E., Harrison, K., Gearhardt, A. N., Gentile, D. A., Lumeng, J. C., & Miller, A. L. (2019). Development and validation of the Problematic Media Use Measure: A parent report measure of screen media “addiction” in children. Psychology of Popular Media Culture, 8 (1), 2–13.
  • Ekinci, B. (2023). Dijital ebeveynlik ile çocukların duygu ve davranış zorlukları arasındaki ilişkide problemli medya kullanımının aracı rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Ergin, E. (2024). Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocukların ebeveynlerinin dijital ebeveynlik farkındalık ve tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
  • Ereskici, E., Karaman, S. T., & Basat, O. (2024). The effect of digital parenting awareness on problematic media use by primary school children. Bağcılar Tıp Bülteni, 9 (3), 196-204. doi:10.4274/BMB.galenos.2024.2024-02-019.
  • Ereskici, E. (2024). Dijital ebeveynlik farkındalığının ilkokul çocuklarında problemli medya kullanımına etkisi (Uzmanlık tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, İstanbul.
  • Erhan, S. N. (2024). Ebeveynlerin dijital okuryazarlık ile dijital farkındalık düzeyleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
  • Gedik, Ç. (2023). Dijital ebeveynlik becerilerine yönelik veli ve öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bartın, Türkiye.
  • Gökçe, G. (2024). İlköğretim çağında çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Guven, G. C. (2018). The lived experiences of secondary school parents in raising responsible digital citizens in a one-to-one learning environment (Doctoral dissertation). Liberty University.
  • Gül Tuncil. (2024). Ebeveynlerin dijital okuryazarlık ile dijital farkındalık düzeyleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Gül, I., & Özgür, H. (2023). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılıkları ile ailelerin dijital ebeveynlik farkındalıkları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13 (3), 2032–2071.
  • Gür, K., Yurt, S., Bulduk, S., & Atagöz, S. (2015). Internet addiction and physical and psychosocial behavior problems among rural secondary school students. Nursing and Health Sciences, 17, 331–338.
  • Güzel, Y. (2023). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda ekran bağımlılığı sıklığı, dijital ebeveynlik farkındalığının belirlenmesi ve ilişkili faktörler (Uzmanlık tezi). Dicle Üniversitesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Diyarbakır.
  • Harsh, P., Chakrabarty, B. K., & Mahajan, I. (2018). Early exposure and adaptability of smart phone devices among young children and parental perception of their usage in a semi urban, middle class population in India. International Journal of Current Advanced Research, 7 (8), 14772–14775. https://doi.org/10.24327/ijcar.2018.14775.2690
  • Işıker, M. (2025). Dijital ebeveyn farkındalığının belirlenmesi: Sakarya Büyükşehir Belediyesi SGM örneği(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye. İnan-Kaya, G., Mutlu-Bayraktar, D., & Yılmaz, Ö. (2018). Dijital ebeveynlik tutum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 46, 149–173.
  • İpekli, D. (2024). Ebeveynlere sunulan “Bilinçli Medya Kullanım Psikoeğitim Programı”nın ilkokul öğrencilerinin problemli medya kullanım düzeyine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Karaca, S., Uyanık, E., Kenç, M., İşlek, M., Aksu, R., Öngün, E., & Ünsal Barlas, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinde internet bağımlılığı ve depresif belirtiler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12 (2), 510–516. Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Karateke, B. (2020). Bir teknoloji bağımlısı yetiştirmek: Yeni doğandan ergenliğe ebeveynliğe yardımcı bir duygu düzenleme aracı olarak sanal ortamlar. Bağımlılık Dergisi, 21 (4), 338–347.
  • Kay, M. A. (2022). Erken çocuklukta dijital oyun bağımlılığının yordayıcıları olarak; dijital ebeveynlik, aile içi ilişkiler ve sosyal yeterlilik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi.
  • Keleşoğlu, F., & Adam, F. (2020). Covid-19 sürecinde dijital ebeveynlik ile anne-baba stresi arasında yordayıcı ilişkiler. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 7(2), 70–102.
  • Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,15, 170-189. Korkmaz, N., Demir, F., Öztürk, İ. E., & Mutlu, S. U. (2024). Ortaokul öğrenci velilerinde dijital ebeveynlik farkındalığı ve fiziksel aktivite arasındaki ilişkinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17 (3), 405–418.
  • Kulaksız, T., & Toran, M. (2023). The examination of demographics influences on the digital parenting awareness of parents with 3–6 years old children. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 550–570.
  • Kuz, M., & Uçar, H. N. (2025). Okul çağı çocuklarında teknoloji kullanımı. Türkiye Klinikleri Çocuk Psikiyatrisi - Özel Konular, 11 (1), 7–14.
  • Kütük, H. (2023). 7–11 yaş arası çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalıklarının ve çocuklarındaki internet bağımlılığının aile uyumuna etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
  • Livingstone, S., & Helsper, E. J. (2008). Parental mediation of children's internet use. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 52 (4), 581–599. https://doi.org/10.1080/08838150802437396
  • Manap, A. (2020). Anne babalarda dijital ebeveynlik farkındalığının incelenmesi (Doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
  • Manap, A., & Durmuş, E. (2020). Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeğinin geliştirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2), 978–993.
  • Manap, A., & Durmuş, E. (2021). Dijital ebeveynlik farkındalığının aile içi roller ve çocukta internet bağımlılığına göre incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12 (1), 141-156. https://doi.org/10.19160/ijer.837749. Manap, A. (2024). Dijital ebeveynlik farkındalığının çocukların duygu düzenleme becerileri üzerindeki etkisi. Iğdır University Journal of Social Sciences, 35, 1–15.
  • McDaniel, B. T., & Radesky, J. S. (2018). Technoference: Parent distraction with technology and associations with child behavior problems. Child Development, 89 (1), 100–109. https://doi.org/10.1111/cdev.12822 Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2019). Milli Eğitimde Dijitalleşme Stratejisi. https://www.eba.gov.tr/arama?q=dijital%20ebeveyn
  • Naumovska, L., Jovevski, D., & Brockova, K. (2020). Parental awareness and attitudes of digital media advertising to children. International Journal of Applied Research in Management and Economics, 3 (1), 30–38.
  • Nohutcu, F. T. (2024). Annelerin çocuk yetiştirme tutumları ile dijital ebeveynlik farkındalıkları arasındaki ilişkide gerçekçi olmayan iyimserliğin aracı rolü (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi.
  • Özşahin, S. (2024). İlkokul döneminde çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalıkları (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
  • Özdemir-Çelik, H. (2023). Yetişkinlerde dijital ebeveynlik, psikolojik sağlamlık ve aile uyumunun incelenmesi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Ankara: Yeni Doğuş Matbaası.
  • Pazarcıkcı, F., Ağralı, H., & Aydınlı, A. (2022). Annelerin dijital ebeveynlik farkındalığının sağlık okuryazarlığı ve çeşitli değişkenler ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(3), 292–301.
  • Radyo ve Televizyon Üst Kurulu [RTÜK]. (2022). Ailelere yönelik medya okuryazarlığı rehberi. https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/
  • Sandelowski, M. (2000). Whatever happened to qualitative description? Research in Nursing & Health, 23(4), 334–340. https://doi.org/10.1002/1098-240X(200008)23:4<334: :AID-NUR9>3.0.CO;2-G
  • Sürsavur, L., Kanmaz, T., & Bakır, V. (2022). Okul öncesi dönemde çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalık düzeylerinin incelenmesi [Konferans sunumu]. 4th International Social Sciences and Innovation Congress, Brest, Fransa.
  • Tahiroğlu, A. Y., Çelik, G. G., Bahalı, K., & Avcı, A. (2010). Medyanın çocuk ve gençler üzerine olumsuz etkileri; şiddet eğilimi ve internet bağımlığı. Yeni Symposium, 48, 19–30.
  • Teke, B. (2023). Ebeveynlerin dijital farkındalığının dijital tutum davranışları üzerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Tenny S., Brannan J.M. & Brannan G.D. Qualitative Study. [Updated 2022 Sep 18]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470395/
  • Toksöz, E. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorbalık eğilimleri ve aile tutumu arasındaki ilişki üzerine bir araştırma: Eskişehir ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Tuna, R., Alan, H., Sarıtaş, M., & Bacaksız, F. E. (2023). Touch-operated world of teenagers in the distance education process: A cross-sectional study on nomophobia, netlessphobia and fear of missingout in nursing students. Nurse Education in Practice, 71, 103728. https://doi.org/10.1016/J.NEPR.2023.103728
  • Turhal, E. (2023). Dijital ebeveynlik farkındalığının siber zorbalık ve ekran bağımlılığı üzerindeki yordayıcı rolü(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • TÜİK. (2021). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanımı araştırması sonuçları. http://www.tuik.gov.tr/ Tüysüz, H. (2023). Temel eğitim dönemindeki öğrenci velilerinin dijital ebeveynlik farkındalıkları ile öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 3 (6), 951–960.
  • Urtekin, C., & Murat, M. (2024). Öğretmenlerin dijital ebeveynlik farkındalıkları ile dijital bağımlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (3), 525–545.
  • Uykan, E., & Akkaynak, M. (2019). Ebeveyn tutumları ile çocukların öz düzenlemeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6 (3), 1620–1644.
  • Wang, R., Bianchi, S. M., & Raley, S. B. (2005). Teenagers’ Internet use and family rules: A research note. Journal of Marriage and Family, 67 (5), 1249–1258.
  • Yaman, F. (2018). Türkiye’deki ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz-yeterliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
  • Yavuzer, H. (2013). Ergenlik dönemi: Çocuk psikolojisi (36. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yurdakul Kabakçı, I., Dönmez, O., Yaman, F., & Odabaşı, H. F. (2013). Dijital ebeveynlik ve değişen roller. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(4), 883–896.

REVIEW OF RESEARCH ON DIGITAL PARENTING AWARENESS IN TURKEY USING DOCUMENT ANALYSIS METHOD

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 4, 868 - 892
https://doi.org/10.47525/ulasbid.1744249

Öz

The objective of this study is to review theses and articles on digital parenting awareness published in Türkiye through the document analysis method. Following specific inclusion and exclusion criteria, 43 studies were identified, including 13 full-text articles, 3 doctoral theses, 25 master’s theses, and 2 medical specialty theses, accessed from the YÖK National Thesis Center, Google Scholar, Ulakbim, and Dergipark. A qualitative case study design was adopted, and the data were analyzed using descriptive analysis. The studies were examined in terms of publication year, research type and method, study group characteristics, and investigated variables. Findings indicate a growing interest in digital parenting awareness, with a marked increase in studies since 2020, peaking in 2023 and 2024. While articles were relatively few, theses were more prevalent. Quantitative methodologies dominated, with parents as the main participants. Frequently studied variables included sociodemographic factors, problematic media use, parental attitudes, and internet addiction in children. The results are discussed in relation to existing literature, and recommendations are offered for future research.

Kaynakça

  • Abdulganie, N., Alingig, C. F., Balatero, L. C., Bande, M. R., Bantillo, N., Berdin, J. P., ve Pondang, K. A. (2025). The relationship of technological resources and student engagement among senior high school students. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 9 (2), 3378–3393.
  • Akbulut, H. İ., Çepni, S., & Şahin, Ç. (2013). Doktora Tez Sürecinde Karşılaşılan Problemlerin Belirlenmesi: Eğitim Fakültesi Örneği. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 50-69.
  • Akdere, B. (2022). Dijital ebeveynlik farkındalığının yordayıcıları olarak psikolojik katılık, ebeveyn öz yeterliği, kişilerarası ilişki tarzı ve akıllı telefon bağımlılığı (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
  • Akyol, B., & Yavuzkurt, T. (2016). Türkiye’de lisansüstü tezlerde eğitim denetimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (2), 908–926.
  • Arısoy, R. (2024). Koklear implantlı çocuğa sahip ebeveynlerin dijital farkındalık düzeyinin çocuğun dil gelişimi üzerine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Kapadokya Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü.
  • Arslan, S. (2023). Dijital ebeveynlik farkındalığı ve çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Ata, S. N. (2024). Ebeveynlerde yetkinlik algısı ve stres düzeyinin dijital ebeveynlik farkındalığına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep, Türkiye.
  • Avcı, F. M. (2023). Dijital ebeveynlik farkındalığı ve ebeveyn tutumlarının çocuklarda ekran bağımlılığı ile ilişkisi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir Bakırçay Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İzmir.
  • Bayar, M. E. (2024). Okul öncesi eğitimi alan çocukların ebeveynlerinin dijital ebeveynlik farkındalıkları ve ebeveyn medya arabuluculuğu profilinin anne-baba çocuk ilişkisine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Baylan, H. K. (2023). Çocukların internet bağımlılık düzeyleri ile ebeveynlerin dijital farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Benedetto, L., & Ingrassia, M. (2020). Digital parenting: Raising and protecting children in media world. In Parenting—Studies by an Ecocultural and Transactional Perspective.
  • Bengtsson, M. (2016). How to plan and perform a qualitative study using content analysis. NursingPlus Open, 2, 8–14.
  • Biricik, Z. (2021). Çocukların oynadığı dijital oyunlara ilişkin dijital ebeveynlerinin farkındalıkları üzerine bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 8 (2), 575–597.
  • Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu [BTK]. (2020). Güvenli internet kullanımı ve dijital ebeveynlik rehberi. https://www.guvenliweb.org.tr/
  • Bostancı, S., & Çakır, R. (2022). Erken çocukluk çağında çocuğu olan ebeveynlerin, çocuklarına medya kullandırmadaki aracılıkları ve dijital ebeveynlik farkındalıklarının incelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 7 (2), 86–116 . Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (25. baskı). Pegem Akademi.
  • Chi, X., Hong, X., & Chen, X. (2020). Profiles and sociodemographic correlates of internet addiction in early adolescents in Southern China. Addictive Behaviors, 106, 385.
  • Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap.
  • Çalapkulu, Ç. (2025). Ortaokul öğrencilerinin internet kullanımı ve ebeveynlerinin dijital ebeveynlik farkındalıklarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sakarya, Türkiye.
  • Çam, B. (2024). Dijital ebeveynlik farkındalığı ile 6-10 yaş çocuklarda problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Çelikbaş, E. (2023). 15-18 yaş çocuğu olan annelerin dijital ebeveynlik farkındalığı ve internet bağımlılığı düzeyi ile çocuğunun internet bağımlılığı düzeyi arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Çoban, H. (2023). İstanbul’da yaşayan 25-40 yaş arası annelerin dijital ebeveynlik farkındalığının çeşitli değişkenler ve çocukta internet bağımlılığı açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Dağ, F. (2025). Dijital ebeveynlik farkındalığının çocuk internet bağımlılığı bağlamında ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale, Türkiye.
  • Değirmenci, A., & Doğru, M. (2017). Türkiye’de sosyobilimsel konularla ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi: Bir betimsel analiz çalışması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 123–138.
  • Doğan, M. F. (2021). İlkokul 1. sınıfta aile katılımı: sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 217-229.
  • Doğukan, P. (2024). 6 yaş çocuğu olan babaların çocuk yetiştirme tutumları ile dijital ebeveynlik farkındalıkla arasındaki ilişkide anne bekçiliğinin aracı rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
  • Domoff, S. E., Harrison, K., Gearhardt, A. N., Gentile, D. A., Lumeng, J. C., & Miller, A. L. (2019). Development and validation of the Problematic Media Use Measure: A parent report measure of screen media “addiction” in children. Psychology of Popular Media Culture, 8 (1), 2–13.
  • Ekinci, B. (2023). Dijital ebeveynlik ile çocukların duygu ve davranış zorlukları arasındaki ilişkide problemli medya kullanımının aracı rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
  • Ergin, E. (2024). Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocukların ebeveynlerinin dijital ebeveynlik farkındalık ve tutumlarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
  • Ereskici, E., Karaman, S. T., & Basat, O. (2024). The effect of digital parenting awareness on problematic media use by primary school children. Bağcılar Tıp Bülteni, 9 (3), 196-204. doi:10.4274/BMB.galenos.2024.2024-02-019.
  • Ereskici, E. (2024). Dijital ebeveynlik farkındalığının ilkokul çocuklarında problemli medya kullanımına etkisi (Uzmanlık tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, İstanbul.
  • Erhan, S. N. (2024). Ebeveynlerin dijital okuryazarlık ile dijital farkındalık düzeyleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
  • Gedik, Ç. (2023). Dijital ebeveynlik becerilerine yönelik veli ve öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bartın, Türkiye.
  • Gökçe, G. (2024). İlköğretim çağında çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Guven, G. C. (2018). The lived experiences of secondary school parents in raising responsible digital citizens in a one-to-one learning environment (Doctoral dissertation). Liberty University.
  • Gül Tuncil. (2024). Ebeveynlerin dijital okuryazarlık ile dijital farkındalık düzeyleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Gül, I., & Özgür, H. (2023). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılıkları ile ailelerin dijital ebeveynlik farkındalıkları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13 (3), 2032–2071.
  • Gür, K., Yurt, S., Bulduk, S., & Atagöz, S. (2015). Internet addiction and physical and psychosocial behavior problems among rural secondary school students. Nursing and Health Sciences, 17, 331–338.
  • Güzel, Y. (2023). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda ekran bağımlılığı sıklığı, dijital ebeveynlik farkındalığının belirlenmesi ve ilişkili faktörler (Uzmanlık tezi). Dicle Üniversitesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Diyarbakır.
  • Harsh, P., Chakrabarty, B. K., & Mahajan, I. (2018). Early exposure and adaptability of smart phone devices among young children and parental perception of their usage in a semi urban, middle class population in India. International Journal of Current Advanced Research, 7 (8), 14772–14775. https://doi.org/10.24327/ijcar.2018.14775.2690
  • Işıker, M. (2025). Dijital ebeveyn farkındalığının belirlenmesi: Sakarya Büyükşehir Belediyesi SGM örneği(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye. İnan-Kaya, G., Mutlu-Bayraktar, D., & Yılmaz, Ö. (2018). Dijital ebeveynlik tutum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 46, 149–173.
  • İpekli, D. (2024). Ebeveynlere sunulan “Bilinçli Medya Kullanım Psikoeğitim Programı”nın ilkokul öğrencilerinin problemli medya kullanım düzeyine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Karaca, S., Uyanık, E., Kenç, M., İşlek, M., Aksu, R., Öngün, E., & Ünsal Barlas, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinde internet bağımlılığı ve depresif belirtiler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12 (2), 510–516. Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Karateke, B. (2020). Bir teknoloji bağımlısı yetiştirmek: Yeni doğandan ergenliğe ebeveynliğe yardımcı bir duygu düzenleme aracı olarak sanal ortamlar. Bağımlılık Dergisi, 21 (4), 338–347.
  • Kay, M. A. (2022). Erken çocuklukta dijital oyun bağımlılığının yordayıcıları olarak; dijital ebeveynlik, aile içi ilişkiler ve sosyal yeterlilik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi.
  • Keleşoğlu, F., & Adam, F. (2020). Covid-19 sürecinde dijital ebeveynlik ile anne-baba stresi arasında yordayıcı ilişkiler. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 7(2), 70–102.
  • Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,15, 170-189. Korkmaz, N., Demir, F., Öztürk, İ. E., & Mutlu, S. U. (2024). Ortaokul öğrenci velilerinde dijital ebeveynlik farkındalığı ve fiziksel aktivite arasındaki ilişkinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17 (3), 405–418.
  • Kulaksız, T., & Toran, M. (2023). The examination of demographics influences on the digital parenting awareness of parents with 3–6 years old children. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 550–570.
  • Kuz, M., & Uçar, H. N. (2025). Okul çağı çocuklarında teknoloji kullanımı. Türkiye Klinikleri Çocuk Psikiyatrisi - Özel Konular, 11 (1), 7–14.
  • Kütük, H. (2023). 7–11 yaş arası çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalıklarının ve çocuklarındaki internet bağımlılığının aile uyumuna etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
  • Livingstone, S., & Helsper, E. J. (2008). Parental mediation of children's internet use. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 52 (4), 581–599. https://doi.org/10.1080/08838150802437396
  • Manap, A. (2020). Anne babalarda dijital ebeveynlik farkındalığının incelenmesi (Doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
  • Manap, A., & Durmuş, E. (2020). Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeğinin geliştirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2), 978–993.
  • Manap, A., & Durmuş, E. (2021). Dijital ebeveynlik farkındalığının aile içi roller ve çocukta internet bağımlılığına göre incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12 (1), 141-156. https://doi.org/10.19160/ijer.837749. Manap, A. (2024). Dijital ebeveynlik farkındalığının çocukların duygu düzenleme becerileri üzerindeki etkisi. Iğdır University Journal of Social Sciences, 35, 1–15.
  • McDaniel, B. T., & Radesky, J. S. (2018). Technoference: Parent distraction with technology and associations with child behavior problems. Child Development, 89 (1), 100–109. https://doi.org/10.1111/cdev.12822 Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2019). Milli Eğitimde Dijitalleşme Stratejisi. https://www.eba.gov.tr/arama?q=dijital%20ebeveyn
  • Naumovska, L., Jovevski, D., & Brockova, K. (2020). Parental awareness and attitudes of digital media advertising to children. International Journal of Applied Research in Management and Economics, 3 (1), 30–38.
  • Nohutcu, F. T. (2024). Annelerin çocuk yetiştirme tutumları ile dijital ebeveynlik farkındalıkları arasındaki ilişkide gerçekçi olmayan iyimserliğin aracı rolü (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi.
  • Özşahin, S. (2024). İlkokul döneminde çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalıkları (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
  • Özdemir-Çelik, H. (2023). Yetişkinlerde dijital ebeveynlik, psikolojik sağlamlık ve aile uyumunun incelenmesi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Ankara: Yeni Doğuş Matbaası.
  • Pazarcıkcı, F., Ağralı, H., & Aydınlı, A. (2022). Annelerin dijital ebeveynlik farkındalığının sağlık okuryazarlığı ve çeşitli değişkenler ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(3), 292–301.
  • Radyo ve Televizyon Üst Kurulu [RTÜK]. (2022). Ailelere yönelik medya okuryazarlığı rehberi. https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/
  • Sandelowski, M. (2000). Whatever happened to qualitative description? Research in Nursing & Health, 23(4), 334–340. https://doi.org/10.1002/1098-240X(200008)23:4<334: :AID-NUR9>3.0.CO;2-G
  • Sürsavur, L., Kanmaz, T., & Bakır, V. (2022). Okul öncesi dönemde çocuğu olan ebeveynlerin dijital ebeveynlik farkındalık düzeylerinin incelenmesi [Konferans sunumu]. 4th International Social Sciences and Innovation Congress, Brest, Fransa.
  • Tahiroğlu, A. Y., Çelik, G. G., Bahalı, K., & Avcı, A. (2010). Medyanın çocuk ve gençler üzerine olumsuz etkileri; şiddet eğilimi ve internet bağımlığı. Yeni Symposium, 48, 19–30.
  • Teke, B. (2023). Ebeveynlerin dijital farkındalığının dijital tutum davranışları üzerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Tenny S., Brannan J.M. & Brannan G.D. Qualitative Study. [Updated 2022 Sep 18]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470395/
  • Toksöz, E. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorbalık eğilimleri ve aile tutumu arasındaki ilişki üzerine bir araştırma: Eskişehir ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Tuna, R., Alan, H., Sarıtaş, M., & Bacaksız, F. E. (2023). Touch-operated world of teenagers in the distance education process: A cross-sectional study on nomophobia, netlessphobia and fear of missingout in nursing students. Nurse Education in Practice, 71, 103728. https://doi.org/10.1016/J.NEPR.2023.103728
  • Turhal, E. (2023). Dijital ebeveynlik farkındalığının siber zorbalık ve ekran bağımlılığı üzerindeki yordayıcı rolü(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • TÜİK. (2021). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanımı araştırması sonuçları. http://www.tuik.gov.tr/ Tüysüz, H. (2023). Temel eğitim dönemindeki öğrenci velilerinin dijital ebeveynlik farkındalıkları ile öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 3 (6), 951–960.
  • Urtekin, C., & Murat, M. (2024). Öğretmenlerin dijital ebeveynlik farkındalıkları ile dijital bağımlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (3), 525–545.
  • Uykan, E., & Akkaynak, M. (2019). Ebeveyn tutumları ile çocukların öz düzenlemeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6 (3), 1620–1644.
  • Wang, R., Bianchi, S. M., & Raley, S. B. (2005). Teenagers’ Internet use and family rules: A research note. Journal of Marriage and Family, 67 (5), 1249–1258.
  • Yaman, F. (2018). Türkiye’deki ebeveynlerin dijital ebeveynlik öz-yeterliklerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
  • Yavuzer, H. (2013). Ergenlik dönemi: Çocuk psikolojisi (36. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yurdakul Kabakçı, I., Dönmez, O., Yaman, F., & Odabaşı, H. F. (2013). Dijital ebeveynlik ve değişen roller. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(4), 883–896.
Toplam 75 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Gelişim Psikolojisi (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Tuğçe Altunbaş 0000-0003-2885-3251

Fulya Yüksel-Şahin 0000-0003-3454-2142

Erken Görünüm Tarihi 4 Ekim 2025
Yayımlanma Tarihi 18 Ekim 2025
Gönderilme Tarihi 16 Temmuz 2025
Kabul Tarihi 4 Ekim 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 4

Kaynak Göster

APA Altunbaş, T., & Yüksel-Şahin, F. (2025). TÜRKİYE’DE YAPILAN DİJİTAL EBEVEYNLİK FARKINDALIĞI İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALARIN DOKÜMAN ANALİZİ YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ*. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 9(4), 868-892. https://doi.org/10.47525/ulasbid.1744249

19792  21391 18309     

Our journal licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License