HOUSING PRACTICES OF TOKI IN KARAMAN WITHIN THE CONTEXT OF SOCIAL AND SPATIAL SEGREGATION

Year 2025, Issue: 48, 315 - 336, 31.07.2025

İpek Sürmeli Söğüt

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1674622

Abstract

The aim of this study is to reveal how the housing production process in Türkiye has transformed into socio-spatial segregation with the production of luxury housing in a comparative manner with the houses produced by TOKI in Karaman. The focus group interviews conducted with the participants selected with the homogeneous (similar) sampling method in six different sessions between 29.03.2021 and 23.08.2021 were recorded with a voice recorder; and then analyzed. The documents were analyzed through the codes created with the Maxquda software program. The findings of this study show that when the participants' views on the theme of the residence and its surroundings are examined, the low-income group's views on the code of poorly maintained and inadequate facilities/recreation areas are most common, while the participants living in luxury complexes find these areas more adequate. This study ultimately reveals, through the case of Karaman, that the housing production process in Türkiye has turned into socio-spatial segregation, especially with the production of luxury housing.

Keywords

Socio-spatial segregation , TOKI , Karaman , Housing policy

SOSYAL VE MEKÂNSAL AYRIŞMA BAĞLAMINDA KARAMAN’DA TOKİ’NİN KONUT UYGULAMALARI

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de konut üretim sürecinin lüks konut üretimi ile sosyo-mekânsal ayrışmaya nasıl dönüştüğünü TOKİ'nin Karaman kentinde ürettiği konutlarla karşılaştırmalı bir şekilde ortaya koymaktır. Homojen (benzer) örnekleme yöntemi ile seçilen katılımcılarla 29.03.2021-23.08.2021 tarihleri arasında altı ayrı oturumda gerçekleştirilen odak grup görüşmeleri ses kayıt cihazıyla kayıt altına alınmış; ardından analiz edilmiştir. Dokümanlar, Maxquda yazılım programı ile oluşturulan kodlar üzerinden analiz edilmiştir. Bu çalışmanın bulguları; katılımcıların yaşanılan konut ve çevresi temasına ilişkin görüşleri incelendiğinde; düşük gelir grubundaki katılımcıların, bakımsız ve yetersiz tesis/rekreasyon alanlarına ilişkin görüşlerinin yoğun olduğu, lüks sitelerde yaşayan katılımcıların ise bu alanları daha yeterli bulduğunu göstermektedir. Bu çalışma sonuç olarak, Türkiye'de konut üretim sürecinin, özellikle lüks konut üretimiyle toplumsal-mekânsal ayrışmaya dönüştüğünü Karaman örneği üzerinden ortaya koymaktadır.

Keywords

Sosyal mekânsal ayrışma , TOKİ , Karaman , Konut politikası

References

• Akalın, M. (2016). Mekânsal Ayrışmanın Bir Yeni Biçimi Olarak Kapalı/Kapılı Siteler: Akkent Konutları Örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Y. 9, S. 2, Aralık 2016, ss. 923-956.
• Akcan, E. (2012). Ernst Reuter ve Türkiye’de Sosyal Konut. (T. Çınar, Çev.), Mülkiye, C. XXXVI, S. 275, ss. 105-118.
• Akyol Altun, T. D. (2012). İzmir’de Yeni Bir Konut Üretim Süreci Olarak Kapalı Konut Siteleri. İdealkent, S. 6, 40-61.
• Andersen, H.S. (2004). Urban Sores, On the Interaction Between Segregation, Urban Decay and Deprived Neighbourhood. Danish Building and Urban Research.
• Bali, R. N. (2020). Tarz-ı Hayattan Life Style’a: Yeni Seçkinler, Yeni Mekânlar, Yeni Yaşamlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bayraktar, O. F. ve Yılmaz Bakır, N. (2019). Türkiye’de Ulaşılabilir Konut Çözümleri, Toplu Konut İdaresinin Rolü. Artium, 36-49.
• Brenner, N., Peck, J. and Theodore, N. (2011). The Afterlives of Neoliberalism, Civic City Cahier 4, London: Bedford Press.
• Candan, H., Oktay, E. ve Sürmeli, İ. (2018). Sanayileşme ve Göç Olgusunun Kent Planları Üzerine Etkisi: Karaman Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 868-879.
• Cantürk, E. (2016). Cumhuriyet’ten Günümüze Türkiye’de Konut Sorunu ve Konut Politikalarının Gelişimi. ALT-ÜST, S.18, 28-31.
• Castells, M. (1997). Kent, Sınıf, İktidar, (A. Erendil, Çev.), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Çavuşoğlu, E. (2021). İnşaata Dayalı Büyüme Modelinin Yeni-Osmanlıcılıkla Bütünleşerek Ulusal Popüler Proje Haline Gelişi Kadim İdeoloji Korporatizme AKP Makyajı. İnşaat ya Resulullah (T. Bora, Der.), İstanbul: İletişim Yayınları, 187-191.
• Dorling, D. (2015). Class segregation. In C. D. Lloyd, I. Shuttleworth and D. W. Wong (Eds.), Social-Spatial Segregation, The University of Bristol and Policy Press.
• Erman, T. (2010). Kent, Konut ve Taşıdığı Anlamlar: Bağlamlandırılmış (Contextualized) Bir Yaklaşım. Dosya 20: Kent ve Konut, 6-12.
• Firidin Özgür, E. (2007). Sosyal ve Mekânsal Ayrışma Çerçevesinde Yeni Konutlaşma Eğilimleri: Kapalı Siteler, İstanbul, Çekmeköy Örneği. Planlama, 2006/4, S. 38, 79-96.
• Friedrichs, J. (1998). Social Inequality, Segregation and Urban Conflict: the Case of Hamburg. In Musterd, S. ve Ostendorf, W. (Eds.), Urban Segregation and Welfare State, NY: Routledge, 168-190.
• Geniş, Ş. (2007). Küreselleşme, Toplumsal Eşitsizlik ve Mekânsal Ayrışma. Sivil Toplum, S. 17-18, 69-84.
• Geray, C. (1999). 2000'li Yılların Eşiğinde Toplumsal Konut, Arsa ve Kentsel Gelişme. Amme İdaresi Dergisi, 32(4), Aralık 1999, 85-116.
• Geray, C. (2016). Kooperatifçilik Açısından Toplu Konut Uygulaması. H. H. Doğan (Ed.), Kent, Yerel Yönetimler ve Toplu Konut Yazıları, Ankara: Palme Yayınevi, C. II, 685-693.
• Göğüş, Y. B. (2014). Küreselleşen Kentlerde Kamusal Mekânın Dönüşümünün Sosyo-Mekânsal Ayrışma Bağlamında İncelenmesi: Taksim Gezi Parkı Örneği, (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Gürhan, N. (2015). Diyarbakır’da Yeni Zenginliğin Mekânsal ve Toplumsal Yansımaları: Diclekent ve Metropol Örneği, (Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Harvey, D. (2016). Sınıfsal Yapı ve Mesken Alanlarının Farklılaşması Teorisi. Kent Deneyimi, İstanbul: Sel Yayıncılık, 159-178.
• Jalalkamali, A. (2014). Relationship between the Urban Form and Socio-Spatial Segregation: The Case of Famagusta, (Yüksek Lisans Tezi). Eastern Mediterranean University.
• Karasu, M. A. (2015). Konut Sorununun Çözümündeki Kayıp Aktör: Konut Kooperatifleri. 21. Milletler Arası Türk Kooperatifçilik Kongresi Bildiriler Kitabı içinde 79-100.
• Karasu, M. A. (2020). Şanlıurfa’da Kamu Personelinin Kentsel Mekânda Ayrışma Biçimleri. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, C.2, S.2, 5-39.
• Karasu, M. A. ve Aksöz, F. (2023). Mekânsal Ayrışmanın Bir Örneği Olarak Lüks Kapalı Konut Siteleri: Şanlıurfa (Karaköprü) Örneği. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C.32, S.2, 77-100.
• Kesim Güven, S. ve Kar, A. (2013). Kutuplaş(tır)manın Yeni Mekânları: Kapalı Siteler. Folklar/Edebiyat, 19(75), 9-36.
• Kılıç, M. (2020). Konut Hakkının Sosyopolitiği: Sosyal Haklar Sistematiği Açısından Bir Çözümleme. Anayasa Yargısı, 37(2), 67-112.
• Kurtuluş, H. (2003). Mekânda Billurlaşan Kentsel Kimlikler: İstanbul’da Yeni Sınıfsal Kimlikler ve Mekânsal Ayrışmanın Bazı Boyutları. Doğu-Batı, Y. 6, S. 23, 75-96.
• Kurtuluş, H. (2006). Kentsel Dönüşüme Modern Kent Mitinin Çöküşü Çerçevesinden Bakmak. Planlama, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 7-11.
• Kuyucu, T. (2020). Türkiye’de Sosyal Konut Politikasının Paradoksu. Otoriter Neoliberalizmin Gölgesinde: Kent, Mekân, İnsan, (Ş. Geniş, Der.), Ankara: Nika Yayınevi.
• Lefebvre, H. (2013). Kentsel Devrim, 2. Baskı, (S. Sezer, Çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2015). Mekânın Üretimi, 3. Baskı, (I. Ergüden, Çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Meydan Yıldız, S. G. (2018). Kültürün Mekânsal Değişimler Üzerindeki Etkisi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 4(3), 173-184.
• Mouleart, F., Swyngedouw, E. and Rodriguez, A. (2001). Social Polarization In Metropolitan Areas, European Urban and Regional Studies, 8(2), 99-102.
• Murie, A. and Musterd, S. (1996). Social Segregation, Housing Tenure and Social Change in Dutch Cities in the late 1980s, Urban Studies, 33, 495-516.
• Özkan Töre, E. ve Kozaman Som, S. (2009). Sosyo-Mekânsal Ayrışmada Korunaklı Konut Yerleşmeleri: İstanbul Örneği. Megaron, 4(3), 121-130.
• Saral Güneş, S. ve Kükrer Aydın, Ö. (2016). Tüketim Kültürü Çerçevesinde Lüks Yaşam Tarzlarının Dekorasyon Dergilerindeki Reklamlarda Sunumu: Home Art Dekorasyon Dergisi Örneği. Journal of Yasar University, 11/43, 220-239.
• Sennett, R. (2010). Kamusal İnsanın Çöküşü. S. Durak ve A. Yılmaz (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sipahi, E. B. (2011). 1980 Sonrası Yeni Liberalizm ve Küreselleşmenin Etkisinde Yeni Bir Kentsel Gelişme Biçimi Olarak Güvenlikli Siteler: Konya Örneği (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şen, B. (2011). Kentsel Mekânda Üçlü İttifak: Sanayisizleşme, Soylulaştırma, Yeni Orta Sınıf. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 44, 1-21.
• Şengül, M. (2013). Türkiye'de Depreme Karşı Kırılganlık Açısından Kentsel Yoksulluk ve Kamu Politikaları, Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, Ö. Uğurlu, N. Ş. Pınarcıoğlu, A. Kanbak, M. Şiriner (Eds.), İstanbul: Örgün Yayınevi, 309-342.
• Şimşek, A. (2020). Yeni Orta Sınıf “Sinik Stratejiler”, İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Şiriner Önver, M. (2016). Konut ve Konut Politikası, İstanbul: IJOPEC Yayınları.
• Taburoğlu, Ö. (2021). Gecekondu ve Kuleler. İnşaat ya Resulullah (T. Bora, Der.), İstanbul: İletişim Yayınları, 187-191. Timberlake, J. M. and Ignatov, M.D. Residential Segregation. Oxford Bibliographies Online Datasets, November 25, 2014. Erişim Adresi https://doi.org/10.1093/obo/9780199756 384-0116.
• Tezcan, F. (2015). Kentsel Mekânda Ayrışma Bağlamında TOKİ Evlerinde Yaşam Biçimi: Antalya Döşemealtı Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Turut, H. (2012). Metropol Kentlerdeki Sosyal ve Mekânsal Ayrışma Üzerine Bir Değerlendirme: İstanbul Kemerpark Evleri Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Tümtaş, M. S. (2012). Kent, Mekân ve Ayrışma. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Toplu Konut İdaresi - TOKİ Kurumsal Tanıtım Dokümanı (2019). Erişim Adresi http://i.toki.gov.tr/ content/entities/main-page-slider/20191011095737969524-pdf.pdf
• Uğurlu, Ö. (2013). Neoliberal Politikalar Ekseninde Türkiye’de Kentsel Mekânın Yeniden Üretimi. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 13(47), 2-12.
• Yalçıner Ercoşkun, Ö. (2015). Ankara’daki Büyük Konut Projeleri ve Sürdürülebilirlik. 2nd International Sustainable Buildings Symposium, 1091-1097, Ankara.
• Yılmaz, B. (2009) “Çağdaş” Kent-“Çağdaş” Konut: Kentsel Dönüşüm ve Dönüştürülen Yaşam Alanları. Toplum ve Demokrasi, 3(5), Ocak-Nisan, 151-160.