HEDONİK TÜKETİM EĞİLİMLERİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER BAĞLAMINDA İNCELENMESİ: TÜRKİYE ÖZELİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 20 - 40, 03.01.2024

Abdülvahap Baydaş , Sercan Cengiz

Öz

Araştırmanın temel amacı, tüketicilerin demografik özellikleri ile hedonik (hazcı) tüketim boyutları arasındaki ilişkileri saptamaktır. Araştırma anakütlesini; 18 yaşından büyük Türkiye genelini yansıtan 685 birey oluşturmuş ve veriler çevrimiçi (online) anket tekniği ile toplanmıştır. Araştırma kapsamında toplanan verilere; betimleyici istatistikler, faktör analizi, t-testi ve ANOVA analizleri yapılmıştır. Veriler SPSS ve AMOS paket programları aracılığıyla sisteme yüklenmiş ve analize tabi tutulmuştur. Elde edilen analiz sonuçlarına göre; kadınların erkeklere göre hedonik tüketim eğilimlerinin daha yüksek olduğu, Eğlence, gösteriş, hediyeleşme amaçlı tüketimde bekâr tüketicilerin daha hedonik eğilimler sergilemekte oldukları sosyalleşme amaçlı tüketimde ise evli tüketicilerin daha hedonik eğilimler sergiledikleri bulunmuştur. Ayrıca 18-25 yaş grubundaki ve öğrenci grubundaki bireyleri daha hedonik eğilimli olduklarına ulaşılmıştır. Sosyalleşme amaçlı tüketimde gruplar arasında bir farklılık olmamakla birlikte genel hedonik eğilimler bağlamında ortaöğretim grubundaki bireylerin diğerlerinden farklılaştığı görülmektedir. Son olarak gösteriş amaçlı tüketimde gruplar arası bir farklılık oluşmamakla beraber diğer hedonik tüketim boyutları ile gelir grupları arasında farklıkların olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tüketim, Hedonik Tüketim, Demografik Özellikler

EXAMINING HEDONISTIC CONSUMPTION TRENDS WITHIN THE FRAMEWORK OF DEMOGRAPHIC CHARACTERISTICS: A TURKEY-SPECIFIC APPLICATION

Öz

The main purpose of the research is to determine whether hedonic (hedonistic) consumption behavior differs according to demographic characteristics of consumers. The main mass of the research was composed of 685 individuals over the age of 18, reflecting the general population of Turkey, and the data were collected using the online survey technique. Descriptive statistics, factor analysis, t-test and ANOVA analyses were performed on the data collected within the scope of the research. The data were subjected to analysis in SPSS and AMOS package programs. According to the results of the analysis obtained; it has been found that women have higher hedonic consumption tendencies than men, single consumers exhibit more hedonic tendencies in entertainment, ostentation, gift consumption, and married consumers exhibit more hedonic tendencies in socialization consumption. In addition, it has been found that individuals in the 18-25 age group and the student group are more hedonic inclined. Although there is no difference between groups in consumption for socialization purposes, it is observed that individuals in the secondary education group differ from others in the context of general hedonic tendencies. Finally, although there is no difference between groups in consumption for show-off purposes, it has been determined that there are differences between other hedonic consumption dimensions and income groups.

Anahtar Kelimeler

Consumption, Hedonic Consumption, Demographic Factors

Kaynakça

• Ahmetoğulları, K. (2020). Dindarlık ve Faydacılığın Faizsiz Finansal Ürünleri Satın Alma Davranışlarıyla Etkileşimi: Kuşakların Farklılığı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Düzce.
• Altınküpe, G. (2018). Anadolu Üniversitesi öğrencilerinin giysi alışverişinde hedonik tüketim davranışlarının belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi FBE, Eskişehir.
• Altuntecim, E. (2017). Satış psikolojisi. Ceres Yayınları.
• Altuntuğ, N. (2012). Kuşaktan kuşağa Tüketim Olgusu ve Geleceğin Tüketici Profili. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 203-212.
• Arnold, M.J. ve Reynolds, K.E. (2003). Hedonic shopping motivations. Journal of retailing, 79(2), 77-95.
• Ayaz, S. ve Çelikel, A. (2020). Satın alma tarzları ile güç mesafesi ve bireycilik-toplulukçuluk arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 813-827.
• Aydın, S. (2010). Hedonik alışverişin cinsiyet, gelir ve yerleşim büyüklüğüne göre farklılaşması üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 435-452.
• Babacan M. (2001). Hedonik Tüketim ve Özel Günler Alışverişlerine Yansıması, 6. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiriler Kitabı; 97-106
• Babin, B.J., Darden, W.R. ve Griffen, M. (1994). Work and/or fun? Measuring hedonic and utilitarian shopping value. Journal of Consumer Research, 20(4), 644-656.
• Bardi, A. ve Goodwin, R. (2011). The dual route to value change: Individual processes and cultural moderators. Journal of Cross-Cultural Psychology, 42(2), 271–287
• Birdir, S.S. ve Birdir, K. (2020). Y kuşağı karnaval katılımcılarının anlık hediyelik eşya satınalma davranışları ve hedonik tüketim eğilimlerinin belirlenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(4), 501-513.
• Borg, I. (2019). Age- and gender-related differences in the structure and the meaning of personal values. Personality and Individual Differences, 138(1), 336–343.
• Childers, T.L., Carr, C.L., Peck, J. ve Carson, (2001). Hedonic and utilitarian motivations for online retail shopping behavior. Journal of Retailing, 77(4), 511-535.
• Coley, A.L. (2002). Affective and cognitive processes involved in impulse buying (Doctoral dissertation, uga).
• Çelik, O. (2017). Mobil telefon satın alımlarında hedonik tüketim: Adana örneği. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5(1), 21-27.
• Doğan, H.G., Gürler, A.Z. ve Agcadağ, D. (2014). Hedonik tüketim alışkanlıkları üzerine etkili faktörlerin değerlendirilmesi (Tokat İli Örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(30), 70-77.
• Erkmen, T. ve Yüksel, C.A. (2008). Tüketicilerin alışveriş davranış biçimleri ile demografik ve sosyo-kültürel özelliklerinin incelenmesine yönelik bir araştırma. Ege Akademik Bakıs, 8(2), 683-727.
• Evanschitzky, H., Emrich, O., Sangtani, V., Ackfeldt, A.L., Reynolds, K.E. ve Arnold, M.J. (2014). Hedonic shopping motivations in collectivistic and individualistic consumer cultures. International Journal of Research in Marketing, 31(3), 335-338.
• Featherstone, M. (1991). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü. (M. Küçük, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gouveia, V.V., Vione, K.C., Milfont, T.L. ve Fisher, R. (2015). Patterns to value change during the life span: Some evidence from a functional approach to values. Personality & Social Psychology Bulletin, 41(9), 1276–1290.
• Guillen-Royo, M. (2008). Consumption and subjective wellbeing: Exploring basic needs, social comparison, social integration and hedonism in Peru. Social Indicators Research, 89, 535-555.
• Hair, J.F., Anderson, R.E., Tatham, R.L. ve Black, W.C. (1998). Multivariate Data Analysis (5th Edition). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Hayta, A.B. (2014). Postmodern dönemin tüketim imajları: Postmodern tüketim kültürü, tüketim kalıpları ve postmodern tüketici. Ed. M. Babaoğul, A. Şener ve E., B. Buğday, Tüketici Yazıları, 4, 9-21.
• Hirschman, E.C. ve Holbrook, M.B. (1982). Hedonic Consumption: Emerging Concept, Methods and Propositions. Journal of Marketing, 92-101.
• Horváth, C. ve Adıgüzel, F. (2018). Shopping enjoyment to the extreme: Hedonic shopping motivations and compulsive buying in developed and emerging markets. Journal of Business Research, 86, 300-310.
• Ilğaz, M. (2018), Kuşaklar arası hedonik tüketim davranışlarının demografik özelliklere göre farklılıkları: Kastamonu ili merkez ilçesi üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Marketing, 3(1), 1-17.
• Kalaycı, Ş. (2016). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (6. Baskı) Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kang, J. ve Park‐Poaps, H. (2010). Hedonic and utilitarian shopping motivations of fashion leadership : An International Journal. Journal of Fashion Marketing and Management;An International Journal, 14(2), 312-328.
• Karataş, E. (2011). Hedonic consumption: Confırmation of the scale and analyzing the effects of demographic factors and an application in İzmir by using lisrel (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kayış, A. (2010). Güvenilirlik analizi (Reliability analysis), Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (7. Baskı), (ss. 401-419). Ankara. Asil.
• Kempf, D.A., Laczniak, R.N. ve Smith, R.E. (2006). The effects of gender on processing advertising and product trial information. Marketing Letters. 17(1), 5-16
• Kim, H.S. (2006). Using hedonic and utilitarian shopping motivations to profile inner city consumers . Journal of Shopping Center Research, 13(1), 57-79.
• Kim, H.S. ve Hong, H. (2011). Fashion leadership and hedonic shopping motivations of female consumers. Clothing & Textiles Research Journal, 29(4), 314-330.
• Kline, P. (2014). An easy guide to factor analysis. Routledge.
• Kusuma G.W., Djazuli A. ve Idrus S. (2013). The influence of hedonic shopping motivations on buying decision with gender as dummy variable. European Journal of Business and Management, 5(31), 241-242.
• Odabaşı, Y. (2013). Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü (dördüncü basım b.). İstanbul: Sistem yayıncılık.
• Onurlubaş, E. (2015). Determining the factors that affect hedonic consumption. Turkish Studies International Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(15), 681-696.
• Otnes, C. ve McGrath, M.A. (2001). Perceptions and realities of male shopping behavio. Journal of retailing, 77(1), 111-137.
• Öcel, Y, Mutlu, H.T. ve Hiçyılmaz, E. (2022) Alt Kültürler ile Hedonik Tüketim Arasında İlişkinin İncelenmesi: Türk Toplumu Üzerine Bir Uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(84), 2041-2064.
• Robinson, O. C. (2013). Values and adult age: Findings from two cohorts of the European Social Survey. European Journal of Ageing, 10(1), 11–23.
• Rose, T. ve Mort, G. S. (2001). Applying MEC theory to understanding consumer motivation for hedonic products: The role of values. American Marketing Association Conferecence Proceedings, 12, 249.
• Roy, R. ve Ng: (2008). Regulatory Fit and Evaluation Mode: Feeling Right about Hedonic and Utilitarian Consumption. SCP 2008 Winter Conference (s. 283-285). New Orleans: LA.
• Semiz, B.B. (2017). A ve B tipi kişilik özelliklerine göre tüketicilerin plansız, kompülsif ve hedonik satın alma davranışlarının araştırılması. Pazarlama İçgörüsü Üzerine Çalışmalar, 1(1), 13-22.
• Solomon, M.R. (2004). Tüketici krallığının Fethi. (S. Çetinkaya, Çev.) İstanbul: Mediacat Yayınları. Tauber, E.M. (1972). Why do People Shop? Journal of Marketing, 36(4), 46-99.
• Tayfun, N. (2015). Market alışverişlerinde plansız satın alma davranışında demografik farklılığı belirlemeye yönelik bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34, 87- 94.
• Tifferet, S. ve Herstein, R. (2012). Gender differences in brand commitment, impulse buying, and hedonic consumption. Journal of product & brand management, 21(3), 176-182.
• Umud, H. (2019). Tüketici satın alma tarzında hedonik tüketim yaklaşımı: GSM operatörü kullanıcıları üzerinde bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi SOBE, Denizli.
• Westbrook, R.A. ve Black, W.C. (1985). A Motivation Based Shopper Typology. Journal of Retailing, 61 (1), 78- 103.