Klâsik Dönem Osmanlı Toplumunda Boşanma (Bursa Şer’iyye Sicillerine Göre)

Yıl 2007, Cilt: 16 Sayı: 1, 299 - 320, 01.01.2007

Saadet Maydaer

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Klâsik Dönem Osmanlı Toplumunda Boşanma (Bursa Şer’iyye Sicillerine Göre)

Öz

Bursa şehri Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti olması hasebiyle özellikle Osmanlı devlet kurumlarının kurulup geliştiği klâsik dönemdeki toplum yapısının aydınlatılması açısından önemli bir inceleme alanıdır. Osmanlı toplumunun temel yapı birimi olan ailenin dağılma sürecinin aydınlatılması için de, Osmanlı mahkemelerinde tutulan kayıtları kapsayan şer‘iyye sicilleri en önemli kaynaklar arasında yer alır. Zira o dönemde halk mahkemelere sadece aralarında meydana gelen anlaşmazlıkların çözümü için gitmiyordu. Bilakis basit bir vekil tayin etme işleminden kefalete, alım-satımdan kiralamaya, evlilikten boşanmaya kadar toplumda cereyan eden hemen tüm günlük hadiseler için mahkemeye başvuruyordu. Bu nedenle de şer‘iyye sicilleri o dönemdeki toplumun aynası konumundadır. Bursa şer‘iyye sicilleri özellikle klâsik döneme dair içerdiği çok sayıda defterle oldukça zengin bir veri tabanına sahip durumdadır. Bu araştırmada, Osmanlı Devleti’nin klâsik döneminde toplumun yapısını anlamak için vazgeçilmez bir kaynak olan şer‘iyye sicillerinden yararlanarak aile birliğinin hangi şekillerde dağıldığı açıklamaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Boşanma, klâsik dönem, Bursa

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, c. VI., Fey Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993.
• Akgündüz, Ahmet, Belgeler Gerçekleri Konuşuyor 1, OSAV Yayınları, İstanbul, 1997, s. 86.
• Aktan, Hamza, “İslâm Aile Hukuku”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, c. II, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, Ankara, 1992, s. 396-433.
• Aydın, M. Akif, İslâm ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İz Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• Bilgin, Vecdi, Fakih ve Toplum -Osmanlı’da Sosyal Yapı ve Fıkıh-, İz Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiye ve Istalahat-ı Fıkhiyye Kamusu, c. II, İstanbul, 1968.
• Bursa Şer‘iyye Sicilleri; A 199, A 153, B 75, A 4, A 17, B 17, A 117, A 19, A 27, A 26, A 23, A 21, A 97, A 101, A 98, A 11, A 3, A 152, A 145, B 5, B 22, B 14, B 36.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1996.
• Düzdağ, Ertuğrul, Şeyhülislâm Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1983.
• el-Merginânî, Şeyhülislâm Burhâneddin Ebi’l-hasen Ali b. Ebi Bekir b. Abdilcelil er-Rüşdanî, el-Hidaye Şerhu Bidayeti’l-Mübtedi, c. II, İstanbul, 1986.
• Erten, Hayri, Konya Şer‘iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo- Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. y.y. İlk Yarısı), TC. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
• Halebi, İbrahim, Mülteka el-Ebhur Tercümesi, (çev. Mustafa Uysal), c. II, İstanbul, 1968.
• Halil Cin, Eski Hukukumuzda Boşanma, Konya, 1988.
• Hukuk-ı Aile Kararnamesi (H.A.K.), mad. 119-123.
• Imber, Colin, Şeriattan Kanuna Ebussuud ve Osmanlı’da İslâmî Hukuk, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2004, 213.
• İbn-i Abidin, Reddü’l-Muhtar ale’d-Dürrü’l-Muhtar, (çev. Ahmed Davudoğlu), c. VII, İstanbul, 1983.
• Karaman, Hayreddin, İslâm’da Kadın ve Aile, Ensar Neşriyat, İstanbul, 1993.
• Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, Nesil Yayınları, İstanbul, 1996. Kur’ân-ı Kerim
• Savaş, Saim, “Fetva ve Şer‘iyye Sicillerine Göre Ailenin Teşekkülü ve Dağılması”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, c. II, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, Ankara, 1992, s. 504-547.
• Şemseddin Sâmi, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, 1317.