XVIII. Yüzyılda Bursa Halkının Ekonomik Yapısı

Yıl 2006, Cilt: 15 Sayı: 2, 54 - 87, 01.06.2006

Ali İhsan Karataş

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

XVIII. Yüzyılda Bursa Halkının Ekonomik Yapısı

Öz

En eski tarihli ve zengin şer’iyye sicillerine sahip olan Bursa, bu hususiyetiyle şehir tarihinin farklı yönleriyle ele alınması bakımından araştırmacılara geniş imkânlar sunmaktadır. Eğitim, yerleşim, ticaret ve gündelik hayat gibi konuların yanında halkın ekonomik araştırmalarında önemli bir yer tutar. Zira ekonomik durum, sosyal hayatın her alanını doğrudan etkilemektedir. Toplumların ekonomik durumlarının tespiti için elimizdeki en önemli kaynaklar tereke kayıtlarıdır. Ölenlerin geride bıraktıkları menkul ve gayrimenkul her türlü eşyasını, alacak ve borçlarını ihtiva eden bu kayıtlar ilgili dönem toplumunu mukayeseli şekilde incelemeye fırsat tanımaktadır. Bu çalışmada tereke kayıtları esas alınarak kadın-erkek, Müslim-gayrimüslim gibi XVIII. yüzyıl Bursa toplumunu oluşturan halkın iktisadî durumu fakirlik, orta hallilik ve zenginlik bakımlarından ele alınmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

XVIII. Yüzyıl, Bursa, Ekonomik Durum, Tereke Kayıtları.

Kaynakça

• Akyüz, Jülide, “Ermeni Kadınlarına Ait Terekeler”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Ocak , II, 453-465. Arsebük, Esat, Medeni Hukuk, Başlangıç ve Şahıs Hukuku, İstanbul , I. Barcadurmuş, Şevket, Bursa Şer’iyye Sicillerindeki Hicri 1117-1121
• Tarih ve B189/412 Nolu Defterin İslam Hukuku Açısından Tahlili, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1989.
• Barkan, Ömer L., “Edirne Askerî Kassamına Âit Tereke Defterleri (1545-1659), Belgeler, T.T.K. Basımevi, Ankara 1993, c.III, sy. 6, s. 1-479.
• Berki, Ali Himmet, Miras ve Tatbikat, Üçler Basımevi, İstanbul 1947.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-i İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Basım ve Yayınevi, İstanbul ts., IV. B.Ş.S. (Bursa Şer’iyye Sicilleri), B89; B191; B212; B220; B222; B225; B229; B237; B238; B239; B240; B243; B246; B249; B250; B252; B257; B259; B262. Öztürk, agm., IV, 1727-1728.
• Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, T.T.K Yayınları, Ankara 1991.
• Çetin, Osman, “Bursa (Fethi, Etnik Yapısı, Müslim-Gayrimüslim Münasebetlerine Kısa Bir Bakış)”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, IV, 270-276.
• Çetin, Osman, Sicillere Göre Bursa’da İhtida Hareketleri ve Sosyal Sonuçları (1472-1909), T.T.K.Basımevi, Ankara 1994.
• Çiftçi, Cafer, Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri, Gaye Kitabevi, Bursa 2004.
• D.Ohsson, M. de M., XVIII. Yüzyıl Türkiyesinde Örf Ve Âdetler, (çev: Zerhan Yüksel) Tercüman 1001 Temel Eser.
• Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997.
• Gerber, Haim, “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700” İnternational Journal of
• Middle East Studies, 12(3), 1980, s. 231-244.
• Gerber, Haim, Economy and Society in an Ottoman City: Bursa, 1600- , The Hebrev University, Jerusalem 1988.
• Günaydın, N.-Kaplanoğlu, R., Seyahatnamelerde Bursa, B.T.B. yayınları. Bursa 2000.
• Harkort, Klause Liebe, Beitrage zur Sozialen und Wirtschaftlichen Lage (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hamburg 1970. Anfang des Jahrhunderts,
• İnalcık, Halil, “XV. Asır Türkiye İktisadi ve İctimai Kaynakları”, İktisat Fakültesi Mecmuası, c. XV, sy. 1-4, s. 50-75. İnalcık, Halil, "Bursa", DİA, İstanbul 1992, VI, 445-449.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000, I.
• Karadeniz, Feriha, “XVI. Ve XVII. Yüzyıllarda Farklı Sınıflardaki Osmanlı Kadınına Genel Bir Bakış”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, V, 450-457.
• Karataş, Ali İhsan, “XVI. Yüzyılda Bursa’da Tedavüldeki Kitaplar”, U.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bursa 2001, c.10, sy. 1, s. –230.
• Karataş, Ali İhsan, “Osmanlı Toplumunda Kitap (XIV-XVI. Yüzyıllar), Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, c.XI, s.896-908.
• Karataş, Ali İhsan, “Folklorümüzün Kaynaklarından Tereke Defterleri ve XVIII. Yüzyıl Bursa Tereke Kayıtlarından Örnekler”, I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (4-6 Nisan 2002) Bildiri
• Kitabı, Bursa 2002, c, II, s. 691-710.
• Karataş, Ali İhsan, Mahkeme Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılda Bursa’da Gayrimüslimler, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Bursa 2005.
• Kazıcı, Ziya, İslâm Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, Kayıhan Yayınevi, İstanbul 1999.
• Kepecioğlu, Kamil, Bursa Kütüğü, II, Bursa Yazma ve Eski Eserler Kütüphanesi, No: 4519-4522.
• Kurt, Abdurrahman, Bursa Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi (1839- ), U.Ü.Basımevi, Bursa 1998.
• Kurt, Abdurrahman, “Osmanlı Kadınının Sosyo-Ekonomik Konumu”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, V, 434-450.
• Kurt, Abdurrahman, “19. Yüzyıl Bursa Toplumunun Sosyal Görünümü ve Halkın Sahip Olduğu Eşyalar”, I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (4-6 Nisan 2002) Bildiri Kitabı, Bursa , c, II, s. 711-732.
• Lowry, Heath W., Seyyahların Gözüyle Bursa 1326-1923, (çev. Serdar Alper) Eren Yayınları, İstanbul 2004, s. Lowry.
• Maydaer, Saadet, Şer’iyye Sicillerine Göre Bursa’da Kadın (1575-1600), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2000.
• Özdeğer, Hüseyin, 1464-1640 Bursa Şehri Tereke Defterleri, İstanbul 1988.
• Özdemir, Rıfat (1998), XIX. Yüzyıl’ın İlk Yarısında Ankara,
• Fiziki–Demografik, İdari ve Sosyo–Ekonomik Yapısı 1785- 1840,
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1986.
• Özlü, Zeynel, “XVIII. ve XIX. yüzyılda Göynük’te Fiyatlar” , bilig, Güz / 2006, sayı 39: 127-162.
• Öztürk Temel, “Osmanlılarda Narh Sistemi”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, X, 861-871.
• Öztürk, Mustafa, “Bursa’da Hububat Fiyatları (1775-1840)”, XI
• Türk Tarih Kongresi (5-9 Eylül 1990), TTK Basımevi Ankara 1994, IV, 1736.
• Öztürk, Nazif, “Osmanlı Döneminde Vakıflar”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, X, 433-446.
• Öztürk, Said, İstanbul Tereke Defterleri, OSAV Yayınları, İstanbul 1995.
• Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993, II.
• Pay, Salih, Bursa Ivaz Paşa Külliyesi, Eğit-San Yay. Bursa Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1998, IV, (Birinci Bölüm).
• Yılmaz, Ahmet, B240 Numaralı Bursa Mahkeme Defteri (Metin ve analiz), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2001.