Hz. Peygamber’i Ahlâkî Bir Model Olarak Benimsemenin Önündeki Engeller Üzerine

Yıl 2014, Cilt: 23 Sayı: 1, 1 - 12, 29.04.2015

Huriye Martı

Öz

Cahiliye kelimesinin bir zihniyeti temsil ettiğinden hareketle düşünmeye başlayan bu makalede, cahiliyenin ahlâka bakan yüzüyle mücadelede Allah Resûlü’nün ne gibi adımlar attığı ve bu adımların günümüzde yinelenmesinin imkânı üzerinde durulmuştur. Nebevî ahlâka duyulan ihtiyaç bu kadar açıkken, Müslüman toplumlarda Hz. Peygamber’i ahlâkî bir model olarak benimseme başarısının neden bu kadar düşük olduğu sorgulanarak, söz konusu başarıyı etkileyen teoriye ve pratiğe dair engeller tartışılmıştır. Teorik engel ile kastedilen, sünnetin, “Allah Resûlü tarafından teşvik edilen ve şefaate vesile olan ama yaptırım taşımayan” bir diğer ifadeyle “yapılsa iyi olan ama yapılmazsa ceza gerektirmeyen” davranışlar şeklinde kodlanmasıdır. Bu durum, sünnetin ahlâka dair emirlerinin de en az hukuka dair emirleri kadar bağlayıcı olduğunun unutulmasına neden olmaktadır. Diğer taraftan Peygamber ahlâkının yeterince model alınmaması, hayat akıp giderken insanların kimi ya da kimleri model aldığı sorusunu akla getirmektedir. Bu bağlamda pratik engel ile kastedilen, Allah Resûlü’nü seven ve ona güvenenlerin, onunla özdeşim kurmak için ihtiyaç duydukları somut örneklerden mahrum olmalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Peygamber, Model, Ahlak, Cahiliye

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned, I-VI, İstanbul: y.y. t.y.
• Altıntaş, Ramazan, Bütün Yönleriyle Cahiliyye, Konya: Ribat Yayınları t.y.
• Aynî, Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed (ö. 855/1451), Umdetü’l-kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, I-XXV, Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî t.y.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn (ö. 458-1065), es-Sünenü’l-Kübrâ (nşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ), I-X, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 2003.
• Bilgin, Vejdi, “Câhiliyeden İslâm’a: Değişim ve Süreklilik Bağlamında Sünnet”, Sünnetin Bireysel ve Toplumsal Değişimdeki Rolü Sempozyumu, Konya: İlahiyat Derneği Yayınları 2008, s. 129-142.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail (ö. 256/869), el-Câmiu’s-Sahîh, I-VIII, İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî 1979.
• ___, el-Edebü’l-Müfred (nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî), Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 1989.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahmân (ö. 255/868), es-Sünen (nşr. Fevvâz Ahmed Zümerlî-Hâlid es-Seb’ el-Alîmî), I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-Arabî 1987.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (275/889), es-Sünen (nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd), I-IV, İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî t.y.
• Fayda, Mustafa, “Câhiliye”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), VII, 17-19.
• Gövsa, İ. Alattin, Çocukta Davranış Gelişimi, İstanbul: Hayat Yayınları 1999.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdullah (ö. 405/1014), el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (nşr. Mustafa Abdülkâdir Atâ), I-IV, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1990.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd (ö. 273/887), es-Sünen (nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî), I-II, Kahire: Dâru’l-hadîs, 1994.
• Kılavuz, M. Akif, “Anne Baba Örnek Davranışlarının Çocukların ve Ergenlerin Dinî Kişiliğinin Oluşumuna Etkileri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14 (2005/2), s. 41-58.
• Kula, M. Naci, Kimlik ve Din (Ergenler Üzerine Bir Araştırma), İstanbul: Ayışığı Kitapları 2001.
• Mâlik b. Enes (ö. 179/795), el-Muvatta’ (nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî), I-II, Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî 1985.
• Martı, Huriye, “Hazreti Peygamber’in Ahlâkî Çöküşü Engellemede Düşünce Kalıplarını Değiştirme Yöntemi (İman-Ahlâk Bağının Vazgeçilmezliği Özelinde Bir Deneme)”, Nebevî Mesajın Evrenselliği Sîret Sempozyumu, Konya: İlahiyat Derneği Yayınları 2009, s. 168-182.
• Müslim, İbnü’l-Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875), el-Câmiu’s-Sahîh, (Nevevî Şerhi ile birlikte) (nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî), I-XIX, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1995.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ (ö. 279/892), el-Câmiu’s-Sahîh (nşr. Ahmed Muhammed Şâkir), I-V, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1987.
• Tuğlu, Nuri, “Hz. Muhammed'in Arap Toplumunda Meydana Getirdiği Sosyal Değişim: Medine Örneği”, IV. Kutlu Doğum Sempozyumu, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2002, s. 321-348.
• Uraler, Aynur, Sünnete Uymanın Önündeki Engeller, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV) 2000.
• Uyanık, Mevlüt, “Gençlerimizin Din-kültür ve Kimlik İlişkisini Kurgulamasında Peygamberimizin “Bir Sosyal Model” Olarak Sunumu”, Sünnetin Bireysel ve Toplumsal Değişimdeki Rolü Sempozyumu, Konya: İlahiyat Derneği Yayınları 2008, s. 77-97.
• Ürkmez, Ahmed, Ahlâk Ekseninde Hadis, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2014.