Şeyhülislâm Esîrî Mehmed Efendi ve Vakıfları

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 02, 1 - 43, 04.01.2016

Ali Karataş

Öz

Öz

Esîrî Mehmed Efendi uzunca yıllar ifa ettiği müderrislik, kadılık ve şeyhülislamlık gibi vazifelerden sonra vakıflarını, zorunlu olarak ikâmet etmek durumunda kaldığı Bursa’da tesis etmiştir. Bursa Şer’iyye Sicilleri içerisinde onun sekiz adet vakfı tesbit edilmiştir. Vakfiyelere bakıldığında onun öncelikle kendi mahallesine yönelik olmakla beraber Mevleviyye ve Halvetiyye tarikatı mensupları için de vakıflar tesis ettiği görülmektedir. Şeyhülislamların vakıfları genellikle büyük mülklerin vakfedilmesiyle oluşurken Esîrî Mehmed Efendi’nin vakıfları küçük ölçeklidir.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Şeyhülislam, Esîrİ Mehmed Efendi, vakıflar.

 

Sheikh al-Islam Esîrî Mehmed Efendi and his Waqfs

Abstract

Esîrî Mehmed Efendi founded his waqfs (foundation) in Bursa, where he was forced to compulsory residence after many years of official duty such as muderris, qâdi and sheikh al-Islam. His eight waqfs were determined in Bursa Court Registers. Referring to trust deeds, it is seen that his founded waqfs for Mawlawiyya and Halwatiyya orders as well as for his neighborhood. Despite the fact that waqfs of sheikh al-Islams are founded by dedication of large properties, his waqfs are small.

Key Words: Ottoman, Sheikh al-Islam, Esîrî Mehmed Efendi, waqfs.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Şeyhülislam, Esîrİ Mehmed Efendi, vakıflar

Kaynakça

• Abdurrahman Abdi Paşa, Vekayi‛nâme, Osmanlı Tarihi 1648-1682, (nşr. Fahri Ç. Derin), İstanbul: Çamlıca Yayınları 2008.
• Ahmed Rifat Efendi, Devhatü’l Meşâyih maa Zeyli, İstanbul 1293.
• Altınbaş, M. Vamık Şükrü, “Fetva Eminleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, III (1964/VIII-IX), s. 220.
• -
• Altınbaş, M. Vamık Şükrü, “Fetva Eminleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, III (1964/VI-VI), s. 187.
• Altınsu, Abdülkadir, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara: Ayyıldız Matbaası 1972.
• B.Ş.S., (Bursa Şer’iyye Sicilleri) B75/17a, 42b; B103/37b; B112/45b, 46a, 51a; B140/96a; B195/80a, 82a; B199/56b; B208/35b, 38b, 57a.
• Bağdatlı İsmail Pasa, Hediyyetü’l-ârifin, İstanbul: Maarif Vekaleti 1951, c. I.
• Bektaş, İhsan, Esîrîzâde Abdülbâki Efendi ve İrâde-i Cüz'iyye Risalesi, (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), İstanbul 2006.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Amire 1333.
• Danişmend, İsmail H, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul: Türkiye Yayınevi 1975, c. V.
• ___, İlmiye Salnamesi, İstanbul: Matbaa-i Amire 1334.
• İpşirli, Mehmet, "Avârız Vakfı", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), IV, 109.
• ___, “Esîrî Mehmed Efendi”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XI, 390-391.
• İsmail Beliğ, Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân, Hüdâvendigâr Vilâyet Matbaası, Bursa 1287.
• -
• İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 54 Numaralı Sicil (H. 1102 /M. 1691), Edt. C. Yılmaz, (Hazırlayan: H. Kılıç-Y. Karaca ve diğerleri), İstanbul: İSAM Yayınları 2011, c. XX.
• J. Von Hammer, Osmanlı Devleti Tarihi, (çev. Mehmed Ata) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi 1947, c. XI.
• Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, Ravzatu’l-Ebrâr, Kahire: Bulak Matbaası 1248.
• Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, İstanbul: Nesil Yayınları 1996.
• Karataş, Ali İhsan, “Bursa Suları ve Su Vakıfları” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2008/2), s. 379-417.
• Karataş, Ali İhsan, Osmanlı Dönemi Bursa Sürgünleri (18-19. Asırlar), Bursa: Emin Yayınları 2009.
• Kâtib Çelebi, Fezleke, I-II, Cerîde-i Havâdis Matbaası 1287.
• Kaya, Bayram Ali, “Yahyâ Efendi, Zekeriyyâzâde” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XLIII, 245-246.
• Kepecioğlu, Kamil, Bursa Kütüğü, I-IV, Bursa Yazma ve Eski Eserler Kütüphanesi, No: 4519-4522.
• Kiel, Machiel, “Pravadi”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, s. 339-340.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, I-IV, İstanbul: Matbaa-i Amire 1308.
• Merginânî, Ali b. Ebi Bekir, el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî, Mısır t.y.
• Naima, Mustafa, Tarih-i Naima, I-VI, İstanbul: Matbaa‐i Amire 1281.
• Öcalan, Hasan Basri, Bursa’da Tasavvuf Kültürü (XVII. Yüzyıl), Bursa: Gaye Kitabevi 2000.
• Ömer Lütfi Efendi, İthafu’l-Ahlâf fî Ahkâmi’l-Evkâf, İstanbul: Matbaa-i Amire 1307.
• Özen, Şükrü“Osmanlı Döneminde Fetva Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (2005/5) s. 249-378.
• Pul, Ayşe, Girit Savaşı ile İlgili Bir Türk Kaynağının Tahlili, (TTK Kütüphanesi’nde Bulunan Girid Fethi Tarihi Başlıklı Yazma), (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ankara 2004.
• Râşid Efendi, Tarih-i Râşid, İstanbul: Matbaa-i Amire 1282, c. I.
• Refik, Ahmed, “Osmanlı Şeyhü'l-İslâmlarının Terâcim-i Ahvâli: Şeyhü’l-İslâm ve Müfti’l-Enâm Esîrî Mehmed Efendi”, Diyanet İlmi Dergi, 9 (1970/96-97), s. 189.
• Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Silahdar Tarihi, İstanbul: Devlet Matbaası 1928, c. I.
• ___, Nusretnâme, II, (Fasikül I.)
• Süleymaniye Kütüphanesi, Amcazâde Hüseyin Paşa, nr. 242.
• Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 941.
• Şemseddin Sami, Kâmûsu’l-A‘lâm, İstanbul: Mihran Matbaası 1306, c. I-VI.
• Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiü'l-Fudalâ (Şakâik-i Numâniye ve Zeyilleri III), (nşr. Abdülkadir Özcan) İstanbul: Çağrı Yayınları 1989 c. I.
• -
• Uşşakizâde İbrahim, Zeyl-i Şakâik, (haz. Hans Joachim Kissling), Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1965.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 1988, III (I. Kısım).