Hakas Türkçesinde Bildirme İfadesi

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 14, 31.12.2016

Mehmet Kara

Öz

Bu çalışmada, Güney Sibirya’da yaşayan ve lehçe tasnifinde Kuzey-doğu grubunda yer alan Hakas Türkçesindeki bildirme ifadesinin hangi ekler ve yapılarla kullanıldığının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultuda Hakas Türkçesindeki bazı eserler taranarak bildirme ifadesini sağlayan yapılar ve kullanımlar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda Hakas Türkçesinde geçmiş zamanın bildirme şeklinin, isimden sonra gelen “pol-” yardımcı fiili ile yapıldığı görülmüştür. Geçmiş zamanın –dı ile yapılan bildirme çekiminde, pol- fiiline iyelik menşeli şahıs ekleri eklinirken; -ğan’lı şeklin çekiminde ise zamir menşeli şahıs eklerinin kullanıldığı, -ğan’lı çekimin –dı’lı çekime göre daha yaygın kullanıldığı, Türkiye Türkçesinde olduğu gibi Hakasçada da şimdiki-geniş zamanın bildirme şeklinde müstakil bir ekin kullanılmadığı, bildirme ifadesinin olumsuz şeklinin “nimes” kelimesi ile yapıldığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hakas, Hakasça, Hakas Türkçesi, Bildirme

Kaynakça

• ALAHTAYEVA, A. F. (1991), Xakas Literaturazı, 6.Sınıf, Ağban.
• ANJİGONOVA, O. P. (1989), SUBRAKOVA, O. V., TOPOYEVA, L. S., Russko-Xakasskiy Razgovornik, Abakan.
• ARIKOĞLU, E. (2003), Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 25 Hakas Edebiyatı, T.C. Kültür ve Turizm bakanlığı yayınları: 2993, Ankara.
• BASKAKOV, N. A. (1975), Grammatika Xakasskogo Yazıka, İzdetelstvo “Nauka” Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı, Moskva.
• BASKAKOV, N. A., İNKİJEKOVA, A. İ. G. (1953), Xakasskogo Russkiy Slovar, Moskva.
• BUTANAEV, Viktor. Y. (1999), Xakassko-Russkiy İstoriko-Etnografiçeskiy Slovar, Abakan.
• BUTANAEV, Viktor. Y, BUTANAEV İ. İ. (1982), Çirim Tamırları, Xakas Kip-Çooxtarı, Abakan. DİRENKOVA, N. P. (1948), Grammatika Xakasskogo Yazıka, Fonetika i Morfogiya, Abakan
• DOMOJAKOV,V. İ. (1986), Xakas Çonının Nımaxtarı, Abakan.
• GABAİN, A.Von (1988), Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet AKALIN) İstanbul. Xakas Tilinin Dialekteri, Dialektı Xakasskogo Yazıka, Redaktörü: PATAÇOKOVA, D. F., Abakan 1973. Xakas Literaturazı, 10-11 Klasstarga Uçebnik, Ağban 1993. Xakas Literaturazı, Uçebnik-xrestomatiya 9 Klassxa, Abakan 1986. Xuban Arığ, Alıptığ Nımax, Hakas Kniga İzdatelstvozı, Ağban 1995. Xuban Arığ, Alıptığ Nımax, Uzaradılğanı, Hakas Kniga İzdatelstvozı, Ağban 1996.
• KARA, Mehmet (2014), Hakas Türkçesinde Fiiller, Grafiker Yayınları, Ankara.
• KATANOV, N. F. (1963), Xakasskiy Folklor, Abakan, , 162 ss.
• KATANOV, N. F. (2000), Bilimsel Eserlerinden Seçmeler, Hakas Folkloru ve Etnografyası Metinleri, (T. Türkçesine düzenleyen: Fatma ÖZKAN), TÜRKSOY yay., Ankara.
• KİRBİJEKOVA, U. N. (1960), Xakas Çonnıñ Söspekteri, Çoox-Çaaxtarı, Sispekteri, Abakan.
• KOBYAKOV, V., TOPANOV, A. (1982), Xızıl Çazı, Abakan.
• KULAGAŞEVA, Z. İ. (1973), Altın Tayçı-Alıptığ Nımax, Abakan
• MEDVEDOVSKOY, A. Y. (1992), Altın Xıs, Abakan.
• ÖZKAN, Fatma, (1998), Altın Arığ Destanı, Bilig yay. Ankara.
• PATAÇOKOVA, D. F. (1983), Xakas Tili, Abakan.
• PATAÇOKOVA, D. F. (1988), Xakas Tilinin Orfografiyazı-Orfografiya Söstigi, Abakan.
• Rusça-Türkçe Sözlük, Moskva 1972. SAGALAKOVA, G. N. (1990), Hakas Tili-5, Abakan.
• ŞULBAEVA, Valentina (1997), Çurtas Salğağında, Ağban. 13 TEKİN, Talat (2000), Orhon Türkçesi Grameri, (yayımlayan: M. Ölmez), Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, Ankara.
• TOPOEV, A. A. (1962), Alton Tayma, Abakan.
• TOPOEV, İlya (1997), Xonaltax Ödĭk, Ağban.
• TROYAKOB, P. A. (1990), Xakas Çonının Kip-Çooxtarı, Ağban.
• TURAN, Mithas, (1984), Çurtas Çollarınca, Abakan.
• TURAN, Mithas, (1981), Pay Turek, Abakan.
• FODİNOF, A. I.(1993), Xakas Tiline Ügrengen Ügredig Knigazı, Novosibirsk.