Evaluation of Situations Requiring State of Emergency in Islamic Law

Year 2021, Volume: 4 Issue: 1, 129 - 162, 30.07.2021

Üzeyir Köse

https://doi.org/10.5281/zenodo.5148306

Abstract

Wars, internal disturbances, natural disasters, epidemics and economic crises are problems that deeply affect social life. In modern legal systems, administrators are given quite wide discretionary powers to solve the problems that arise due to such reasons. Emergency regimes are special administrative procedures that are put in place in the face of threats and dangers that are deemed impossible to fend of under existing legal rules. İn a state of emergency, the fundamental rights and freedoms of citizens may be limited while the powers of the administrators are expanded. Ac- cording to the 1982 Constitution, the president has the power to decide on the declaration of the state of emergency in our country. It is seen that similar reasons require an extraordinary management approach in Islamic law. When the head of the Islamic state is of the opinion that the existing military forces are issufficient in the face of a clear threat to the integrity of the country, he can call on muslims who can take up arms. Because, in this case, the fardh to defend to the country becomes separate. Likewise, rea- sons such as internal turmoil, drought, famine, dangerous epidemic disease and severe economic depression in the country require the extraordinary administration procedures in Islamic law. In this study, an analysis of the situations that require the declaration of a state of emergency according to the 1982 Constitution has been tried to be made in terms of Islamic law. The formal framework of the study is based on the relevant article of the constitution. On the grounds that similar reasons require a different (ext- raordinary) management approach in Islamic law, we have benefited from our fiqh heritage as well as the practices in the early periods of Islam.

Keywords

Islamic Law, State of Emergency, War, Natural Disasters, Eco- nomic Crises.

Olağanüstü Hal İlanını Gerektiren Durumların İslâm Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Savaşlar, iç karışıklıklar, doğal âfetler, salgın hastalıklar ve ekonomik bunalımlar toplumsal hayatı derinden etkileyen problemlerdir. Modern hukuk sistemlerinde bu tür sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan sorunların çözümü için yöneticilere oldukça geniş yetkiler verildiği görülmektedir. Olağanüstü hal rejimleri, mevcut hukuk kurallarıyla savuşturulmasının imkânsız görüldüğü tehdit ve tehlikeler karşısında devreye sokulan özel yönetim usulleridir. Olağanüstü hallerde yöneticilerin yetkileri genişler- ken vatandaşların temel hak ve hürriyetleri sınırlandırılabilmektedir. 1982 Anayasası’na göre ülkemizde olağanüstü hal ilanına karar verme yetkisi cumhurbaşkanınındır. Benzer sebeplerin İslâm hukukunda da olağandışı bir yönetim anlayışı gerektirdiği görülmektedir. İslâm devlet başkanı ülke bütünlüğüne yönelik açık bir tehdit karşısında mevcut askerî kuvvetlerin yetersiz olduğu kanaatine vardığında eli silah tutan müslümanları göreve çağırabilir. Zira bu durumda ülkeyi savunma farz-ı ayn haline gelmektedir. Aynı şekilde ülkede meydana gelen iç karışıklık, kuraklık, kıtlık, tehlikeli salgın hastalık ve ağır ekonomik bunalım gibi sebepler de İslâm hukukun- da olağanüstü yönetim usullerini gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada 1982 Anayasası’na göre olağanüstü hal ilanını gerektiren durumların İslâm hukuku açısından bir analizi yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın şekilsel çerçevesi anayasanın ilgili maddesi esas alınarak oluşturulmuştur. Benzer sebeplerin İslâm hukukunda da farklı (olağandışı) bir yönetim anlayışı ge- rektirdiğinin temellendirilmesinde ise İslâm’ın ilk dönemlerindeki uygu- lamaların yanı sıra fıkıh mirasımızdan istifade edilmiştir.

Keywords

İslam Hukuku, Olağanüstü Hal, Savaş, Doğal Afetler, Ekonomik Bunalımlar

References

• Ahmet Cevdet Paşa. Hz. Muhammed (s.a.v)’in Hayatı. İstanbul: Çelik Yayı- nevi, 1979.
• Akalın, Adnan. İslâm Hukukunda Devlete İsyan Suçu. Ankara: Ankara Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Alpar, Erol. “Olağanüstü Haller”. Amme İdaresi Dergisi 22/4 (Aralık 1989), 47-67.
• Altun, Fatih. “Afetlerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Türkiye Örneği Üze- rinden Bir Değerlendirme”. Sosyal Çalışma Dergisi 2/1 (2018), 1-15.
• Apak, Âdem. Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi (2). İstanbul: Ensar Neşriyat, 10. Baskı, 2014.
• Armağan, Servet. İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler. Ankara: Diya- net İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. Baskı, 2004.
• Aslan, M. Yasin. “Savaş Hukukunun Temel Prensipleri”. TBB Dergisi 79 (2008), 235-274.
• Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun. Kanun No. 6136, Resmî Gazete 8458 (15/7/1953). Erişim 18 Kasım 2020 https:// www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.6136.pdf
• ʿAynî, Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2. Baskı, 1400/1980.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûk-i İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2. Baskı, 2018.
• Buğda, Alimcan. “İslâm Savaş Hukûkunda Nefîr-i Âmm (Genel Seferber- lik)”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (Aralık 2019), 353-384 https:// doi.org/10.35209/ksuifd.626888
• Buḫârî, Ebû Abdillah Muḥammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu’s-ṣahîh. 8 Cilt. İstan- bul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı, 1992.
• Câbirî, Muhammed Âbid. İslâm’da Siyasal Akıl. çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 1997.
• Celûl, Mevlûdî. Ḥimâyetü’l-Ḥuḳûḳ ve’l-Ḥurriyyât Esnâe Ḥâleti’ṭ-Ṭâvârî fi’n-Niẓâ- mi’d-Düstûriyyi’l-Cezâirî. Biskra (Cezayir): Câmi‘atü Muḥammed Ḫayḍar, Külliyyetü’l-Ḥuḳûḳ ve’l-‘Ulûmi’l-İslâmiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Cengiz, Ercan. “Hz. Ömer Döneminde Meydana Gelen Amvas Tâunu ve Etkileri”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (Kış 2020): 129-150.
• Ceṣṣâṣ, Ebî Bekr Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî. Aḥkâmü’l-Kur’ân. thk. Muḥammed Ṣâdıḳ Ḳamḥâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İḥyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1412/1992.
• Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eşʿas es-Sicistânî. Kitâbü’s-sünen, thk. Muḥam- med Avvâme, 4 Cilt (Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 2. Baskı, 2004).
• Ebû Yaʿlâ, Muḥammed b. Ḥuseyn el-Ferrâ el-Ḥanbelî. el-Aḥkâmü’s-sulṭâ- niyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2000.
• Ebû Zehrâ, Muḥammed. el-Cerîme ve’l-‘uḳûbe fi’l-fıḳhi’l-İslâmî: el-Cerîme. Ka- hire: Dârü’l-Fikri’l-‘Arabî, 1998.
• Erdem, Fazıl Hüsnü. “İslam-Osmanlı Hukukunda Olağanüstü Hal Rejimi”. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15 (1992), 149-177.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşri- yat, 5. Baskı, 2015.
• Fetâva’l-Hindiyye. tsh. Abdullatîf Ḥasan Abdurrahmân. 6 Cilt. Beyrut: Dâ- rü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Grotius, Hugo. Savaş ve Barış Hukuku. çev. Seha L. Meray. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1967.
• Hadduri, Macid. İslam Hukukunda Savaş ve Barış. çev: Fethi Gedikli. İstan- bul: Ekin Yayınları, 2. Baskı, 2018.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayımcılık ve Ticaret, 5. Basım, 1991
• Ḥavvâ, Saʿîd. el-Esâs fi’t-tefsîr. 11 Cilt. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1424.
• Heyet. “Cihâd”. el-Mevsûʿatü’l-fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye. 16: 124-164. Kuveyt:Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1409/1989.
• Heyet. “Nevâib”. el-Mevsûʿatü’l-fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye. 42: 5-12. Kuveyt: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1404/1983.
• Heyet, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araş- tırmaları Enstitüsü Yayınları, 1959.
• Heykel, Muḥammed Ḫayr. el-Cihâd ve’l-ḳıtâl fi’s-siyâseti’ş-şerʿiyye. 3 Cilt.Beyrut: Dârü’l-Bayâriḳ, 2. Baskı, 1417/1996.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. İslâm Hukuk Felsefesi Gaye Problemi. çev: Vecdi Akyüz – Mehmet Erdoğan. İstanbul: Rağbet Yayınları, 3. Baskı, 1999.
• İbn Ḥazm, Ebî Muḥammed Ali b. Aḥmed b. Saʿîd. el-Muḥallâ. thk. Muḥam- med Münîr ed-Dımeşkî. 11 Cilt. Mısır: Matbaʿatü’n-Nahḍa, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muḥammed Cemâlüddîn ʿAbdülmelik b. Eyyûb el-Him- yerî el-Baṣrî el-Mıṣrî. es-Siretü’n-Nebeviyye li İbn-i Hişâm. thk. Muṣṭafâ es-Seḳḳâ – İbrâhîm el-Ebyârî -
• ʿAbdülḥafîẕ eş-Şelebî. 4 Cilt. Kahire: y.y. 2. Baskı, 1375/1955.
• İbn Hümâm, Kemâlüddîn Muḥammed b. ʿAbdülvâhid es-Sivâsî. Şerḥu fetḥi’l-ḳadîr. thk. ʿAbdürrezzâḳ Gâlib el-Mehdî. 10 Cilt. Beyrut: Dâ- rü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn İsḥâḳ, Muḥammed b. Yesâr el-Muṭṭalibî el-Medenî. es-Sîretü’n-Nebe- viyye li İbn-i İsḥâḳ. Thk. Aḥmed Ferîd el-Mezîdî. 2 Cilt. Beyrut: Dâ- rü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424-2004.
• İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. ʿAbdillâh. Aḥkâmü’l-Ḳur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
• İbn Ḳudâme, Muvaffaḳuddîn Ebî Muḥammed Abdullâh b. Ahmed b. Muḥammed. el-Muġnî. thk. Abdullâh b. Abdulmuḥsin et-Türkî. 15 Cilt. Riyâd: Dârü ʿAlemi’l-Kütüb, 3. Baskı, 1417/1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Ḳazvînî. es-Sünen. thk. Beşşâr Avvâd Maʿrûf. 6 Cilt. Beyrut: y.y. 1998.
• İbn Rüşd el-Ḫafîd, Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed. Bi- dâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣid. thk. ‘Ali Muḥammed Muav- vaḍ-‘Adil ‘Aḥmed ‘Abdülmevcûd (Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 5. Baskı, 1434/2013.
• İmâm Mâlik, Ebû ʿAbdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvaṭṭa. thk. Beşşâr Avâd Maʿrûf - Maḥmûd Muḥammed Ḫalîl. 2 Cilt. Beyrut: Müessese- tü’r-Risâle, 3. Baskı, 1418/1998.
• ‘İmrânî, Ebi’l-Ḥuseyn Yaḥyâ b. Ebi’l-Ḫayr b. Sâlim. el-Beyân fî mezhe- bi’l-İmâm eş-Şâfiî. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-minhâc, 1421/2000.
• Kallek, Cengiz. “Nevâib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/33- 34. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Ḳaraḍâvî, Yûsuf el-. Fıḳhu’z-zekât. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1393/1973.
• Ḳâsânî, ʿAlâuddîn Ebî Bekr b. Mesʿûd. Bedâiʿu’s-sanâiʿ fî tertîbî’ş-şerâiʿi. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿArabî, 2. Baskı, 1974.
• Kenanoğlu, M. Macit. “Vergi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/52-58. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Komisyon. Türk Hukuk Lûgatı. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 3. Basım, 1991.
• Komisyon. “Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık Planı” Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, 2019.
• Koşum, Adnan. “İslâm Hukuk Doktrininde Hukuk Devleti ve Hukukun Üs- tünlüğü”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 16 (Yaz-son- bahar 2002), 235-263.
• Köse, Saffet. “İslâm’da Hukuk Devleti İlkesinin Dinamikleri”. İLAM Araş- tırma Dergisi 1/2 (Temmuz-Aralık 1996), 7-52.
• Mâverdî, Ebi’l-Ḥasen ‘Ali b. Muḥammed b. Ḥabîb. el-Ḥâvi’l-Kebîr fî fıḳhi meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. Thk. ‘Ali Muḥammed Muavvıḍ-‘Âdil ‘Aḥmed ‘Abdülmevcûd. 18 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Mâverdî, Ebi’l-Ḥasen ‘Ali b. Muḥammed b. Ḥabîb. el-Aḥkâmü’s-sulṭâniy- ye ve’l-velâyâti’d-dîniyye. Thk. El-Ḳâḍî Nebîl ‘Abdurraḥmân Ḥayyâvî. Beyrut: Dârü’l-Erḳâm, ts.
• Mevṣılî, ʿAbdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İḫtiyâr li taʿlîli’l-muḫtâr. 5 Cilt. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-ʿArabî, ts.
• Meydânî, ʿAbdülganî b. Ṭâlib el-Guneymî ed-Dımaşḳî. el-Lübâb fî şerḥi’l- kitâb. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâburî. el-Câ- miʿu’s-ṣahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Müzenî, Ebî İbrâhîm İsmâʿîl b. Yaḥyâ b. İsmâʿîl el-Mıṣrî. Muḫtaṣaru’l-Mü- zenî fî furûʿi’ş-Şâfiʿiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Olağanüstü Hal Kanunu. Kanun No. 2935, Resmî Gazete 18204 (27 Ekim 1983), md. 1 vd. Erişim 15 Eylül 2020. https://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2018/07/20180731.htm
• Öner, Abdulkerim. “Medine’de Yaşanan Remâde (Kıtlık) Yılı ve Hz. Ömer”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/1 (Haziran 2020), 119-139. https://doi. org/10.18505/cuid.703388.
• Öner, Abdulkerim. “Hz. Ömer Döneminde Yaşanan Amvâs Vebası”, İstem 18/35 (2020), 145-168.
• Özdemir, Serdar. “Seriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/565-566. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Özel, Ahmet. “Âfet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/399. İstan- bul: TDV Yayınları, 1988.
• Öztan, Güven Gürkan – Bezci, Egemen B. “Türkiye’de Olağanüstü Hal: Devlet Aklı, Askerler ve Siviller”. Mülkiye Dergisi 39/1, 159-186.
• Pekcan, Ali. İslâm Hukuk Felsefesinde Makâsudü’ş-Şerîa’. İstanbul: Rağbet Yayınları, 3. Baskı, 2017.
• Pırlanta, İsmail. “Hz. Ömer Döneminde Askeri Teşkilat”. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu. ed. Ali Aksu. 1/533-557. Sivas: Cumhuriyet Üni- versitesi Rektörlük Matbaası, 2018.
• Polat, Murat. “İslâm Hukukunda Karantina Ahkâmı”. Pamukkale Üniversi- tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020): 88-111.
• Sağlam, Hadi. “Hz. Ebû Bekir’in Devlet Başkanı Olarak Yaptığı İlk Konuş- masının İslâm İdare Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Kesit Akademi Dergisi 3/7 (Mart 2017): 92-113.
• Sahillioğlu, Halil. “Avârız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/108- 109. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Seraḫsî, Şemsü’l-Eimme Ebû Bekr Muḥammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Mârife, 1989.
• Seyyid Kutub. İslam’da Sosyal Adalet. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Ars- lan Yayınları, 2. Basım, 1982.
• Şâban, Zekiyüddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kâfi Dönmez (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 30. Basım, 2018.
• Şâfiî, Muḥammed b. İdrîs. el-Ümm. thk. Rıfʿat Fevzî ‘Abdülmüṭṭalib. 11 Cilt. b.y.: Dârü’l-Vefâ, 1422/2001.
• Şâṭıbî, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. Mûsâ b. Muḥammed el-Laḫmî. el-Muvâfaḳât fî ‘uṣûli’ş-şerî‘a. thk. ‘Abdullâh Dırâz vd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiy- ye, 2. Baskı, 2009.
• Tehânavî, Mevlânâ Ẓafer Aḥmed el-‘Usmânî. İ‘lâü’s-sünen. 22 Cilt. Karaçi: İdâretü’l-Ḳur’ân ve’l-‘Ulûmi’l-İslâmiyye, 3. Baskı, 1415.
• Terzi, Mustafa Zeki. “Hz. Peygamber Döneminde Askerî Teşkilat”. Diyanet İlmî Dergi 39/3 (Temmuz-Ağustos-Eylül 2003), 7-32.
• Tirmizî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’ṣ- ṣaḥîḥ. 5 Cilt. Bey- rut: Dârü’l-Ḡarbi’l-İslâmî, 2. Baskı, 1998.
• Tok, Özen. “Akdeniz Dünyasında Kuraklık ve Kıtlık (XVII. Yüzyılda Mısır Örneği)”. Akdeniz’de İslâm Medeniyeti Milletlerarası Konferans Tebliğleri. 197-210. İstanbul: Research Centre for Islamic History, Art and Cul- ture, 2013.
• ‘Ûdeh, ‘Abdülḳâdir. et-Teşrîʿu’l-cinâiyyi’l-İslâmî muḳâranen bi’l-ḳânûni’l- vaḍʿî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kâtibi’l-ʿArabî, ts.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer el-. Hz. Peygamber’in (s.a.v.)’in Savaşları (Kitâbü’l-Meğâzî). çev. Musa K. Yılmaz. 3 Cilt. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2014.
• Varlık, Nükhet. “Tâun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/175- 177. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Vural, Mehmet. “Hukukun Üstünlüğü Bağlamında Hukuk Devleti Anlayı- şı”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 14/2 (2001), 272-276.
• Yaman, Ahmet. “Savaş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/189- 194. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’an Dili. 9 Cilt. İstanbul: Çe- lik-Şura Yayınları, ts.
• Yiğit, İsmail. “Tebük Gazvesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/228-230. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Zerkeşî, Şemsüddîn Ebû ‘Abdullâh Muḥammed b. ‘Abdullâh. Şerḥu Zerkeşî ‘alâ metni’l-Ḫıraḳî. thk. ‘Abdullâh b. Dehîş. 4 Cilt. Mekke: Mektebe- tü’l-Esedî, 3. Baskı, 1430/2009.
• Zuḥaylî, Vehbe. Âsâru’l-ḥarb fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. Şam: Dârü’l-Fikr, 3. Baskı, 1419/1998.
• Zuḥaylî, Vehbe. el-Fıḳhu’l-İslâmî ve edilletuhu. 8 Cilt. Şam: Dârü’l-fikr, 2. Baskı, 1405/1985. 1982 Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Resmî Gazete (2709. 17863) (9 Kasım 1982). Erişim 10 Eylül 2020 https://www.mevzuat. gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf