THE FOUNDATION OF NIZAMIYYA MADRASAS AND THEIR IMPORTANCE

Year 2018, Issue: 8, 124 - 135, 09.10.2018

Cihan Piyadeoğlu

Abstract

The sectarian policies of Amid al-Molk Kondori, who became the Vizier of the Great Seljukid State in 1055, brought a weakening of Sunni teachings in the Seljukid territories. Seeing this as an opportunity, Shiite Fatimids increased their propaganda activities to an upper level. All of these would change with the ascendance of Alp Arslan to the Seljukid throne. Indeed, the new vizier appointed by Alp Arslan, Nizam al-Molk, belonged to the Shafi’i-Ashari school. When Nizam al-Molk got Sultan Alp Arslan’s permission to build a madrasa in Nishapur where the education was going to be conducted according to Shafi’i school, the sultan asked him to expand the Shafi’i education to the whole country. Thus, the process of building the Nizamiyya madrasas began. After Nishapur, new madrasas were built in Baghdad, Balkh, Herat, Esfahan, Basra, Merv, Amul, Mosul, Bushanj, Kargerd and Rayy. Nizamiyyas were the first systematic madrasas founded in the Islamic world. As the madrasas were financially supported by endowments, all the needs of professors and students were provided within the madrasa system. The Nizamiyyas constituted a model would be imitated not only in the Islamic world but in many universities founded in Europe. In accordance with their founders’ vision, the Nizamiyya madrasas produced graduates who were employed in the Seljukid State.

Keywords

Madrasa, Nizamiyya, Alp Arslan, Nizam al-Molk, Nishapur, Abu Eshak al-Shirazi, Imam al-Haramayn al-Jovayni

NİZÂMİYE MEDRESELERİNİN KURULUŞU VE ÖNEMİ

Abstract

1055 tarihinde Büyük Selçukluların veziri olan Amîdülmülk Kündürî’nin uygulamış olduğu mezhep politikaları, Selçuklu coğrafyasında Sünnî düşüncenin zayıflamasına neden oldu. Bu durumu değerlendiren Şiî Fatımîler, propaganda faaliyetlerini daha da arttırmışlardı. Bununla birlikte Alp Arslan’ın sultan olmasından sonra durum değişti. Nitekim Alp Arslan’ın vezir tayin ettiği Nizâmülmülk, bir önceki vezirin takibata uğrattığı Şâfiî-Eş‘arî mezhebine mensuptu. Nizâmülmülk, Nîşâbûr şehrinde Şâfiî kaidelere göre eğitim veren bir medrese inşa etmek için Alp Arslan’dan izin almış, ancak Alp Arslan bu faaliyetin bütün ülkeye yayılmasını istemişti. Böylece Nizâmiye Medreseleri’nin inşa süreci başlamış oldu. Nîşâbûr’dan sonra da Bağdad, Belh, Herat, Isfahan, Basra, Merv, Amül, Musul, Bûşenc, Hârgird ve Rey gibi önemli şehirlerde medreseler inşa edildi. Nizamiyeler, İslâm dünyasında inşa edilen ilk sistemli medreseler oldu. Kurulan vakıflarla desteklenen bu medreselerde ders veren müderrisler ve öğrencilerin tüm ihtiyaçları karşılanmıştı. Nizamiyeler, model olarak İslâm coğrafyasında, hatta Avrupa’da kurulan pek çok üniversiteye de örnek teşkil etmiştir. Ayrıca bu medreseler, kuruluş amaçlarına uygun olarak pek çok öğrencinin yetişmesine ve devlet hizmetinde görev almasını da sağlamışlardı.

Keywords

Medrese, Nizâmiye, Alp Arslan, Nizâmülmülk, Nîşâbûr, Ebû İshâk eş-Şîrâzî, İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî

References

• Abdülgâfir el-Fârisî, el-Muhtasar min Kitâbi’s-siyâk li-Tarihi’n-Nîsâbûr, nşr. Muhammed Kâzım el-Mahmûdî, Tahran 1384 hş.
• Bilal Aybakan, “Şîrâzî, Ebû İshâk”, DİA, XXXIX, Ankara 2010, s. 184-186.
• Bozkurt, Nebi, “Medrese”, DİA, XXVIII, Ankara 2003, s. 323-327.
• Bulliet, Richard W., The Patricians of Nishapur, Cambridge 1972.
• ……………, “The Political-Religious History of Nishapur in the Eleventh Century”, Islamic Civilisation 950-1150, ed. D. S. Richards, London 1973.
• Bundârî, Zübdetü’n-nusra ve nuhbetü’l-usra, çev. Kıvameddîn Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, TTKY, Ankara 1943.
• Çelebi, Ahmed, İslâm’da Eğitim-Öğretim Târihi, çev. Ali Yardım, y.y. t.y.
• İbn Asâkir, Tebyînu kezibi’l-müfterî fimâ nusibe ile’l-imâm Ebi’l-Hasan el-Eşarî, Beyrut 1984.
• İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, çev. M. Keskin, İstanbul 2000, XII.
• İbnü’l-Adîm, Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb (Seçmeler), çeviri, not ve açıklamalar Ali Sevim, TTKY, Ankara 1989.
• İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fî tarihi’l-mülûk ve’l-ümem, Seçme, tercüme ve değerlendirme Ali Sevim, TTKY, Ankara 2014.
• İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-tarih, trc. Abdülkerim Özaydın, İstanbul 1987.
• Gerâylî, Ferîdûn, Nîşâbûr Şehr-i Fîrûze, y.y., 1373 hş.
• Kafesoğlu, İbrahim, Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul 1953.
• Kisâî, Nurullah, Medâris-i Nizâmiye ve tesîrât-ı ilmî ve ictimâ-yî ân, Tahran 1374 hş.
• Köymen, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Alp Arslan ve Zamanı, TTKY, Ankara 1992.
• Mâferruhî, el-Isfahânî, Kitabu Mehâsinu Isfahân, Farsça çev. Ebu’r-Rızâ Âvî, Tercüme-yi Mehâsin-i Isfahân, ez Arabî be Farsî, İhtimam Abbas İkbal, Tahran 1328 hş..
• Mehmed Şerefeddîn, “Selçukîler Devrinde Mezâhib”, Türkiyat Mecmuası, S. 1, (1925).
• Nurullah Kisâî, Medâris-i Nizâmiye ve tesîrât-ı ilmî ve ictimâ-yî ân, Tahran 1374 hş.
• Ocak, Ahmet, Selçukluların Dînî Siyaseti (1040-1092), İstanbul 2002.
• ……………, Selçuklu Devri Üniversiteleri Nizâmiye Medreseleri, İstanbul 2017.
• ……………, “Nizâmiye Medreseleri ve Büyük Selçuklular’da Eğitim”, Türkler, V, ed. Hasan Celal Güzel vd., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.721-727. Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1996.
• Özaydın, Abdülkerim, “Kündürî”, DİA, XXVI, Ankara 2002, s. 554-555
• ……………, “Nizâmiye Medreseleri”, DİA, XXXIII, İstanbul 2007, s. 188-191.
• ……………, “Nizâmülmülk”, DİA, XXXIII, İstanbul 2007, s. 194-196.
• Piyadeoğlu, Cihan, Güneş Ülkesi Horasan, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2012.
• ……………, Sultan Alp Arslan Fethin Babası, Kronik Kitap, İstanbul 2016.
• ……………, “Bağdad’ın Eğitim ve Sosyal Hayatında Bir Müderris: Ebû İshâk eş-Şîrâzî”, Prof. Dr. Erdoğan Merçil’e Armağan, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2013.
• Râvendî, Rahatü’s-sudûr ve âyetü’s-sürûr, I, çev. Ahmed Ateş, TTKY, Ankara 1957.
• Reşîdüddîn Fazlullah, Câmiu’t-tevârîh, çev. E. Göksu-H. H. Güneş, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2014.
• Sadreddîn el-Hüseynî, Ahbârü’d-Devleti’s-Selcukiyye (Zübdetü’t-tevârih), çev. Necati Lugal, TTKY, Ankara 1999.
• Sem‘ânî, el-Ensâb, nşr. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî, III, Beyrut 1980.
• Sıbt İbnü’l-Cevzi, Mirâtü’z-zamân fî tarihi’l-ayân, çev. Ali Sevim, TTKY, Ankara 2011.
• Sübkî, Tabakâtü’ş-Şâfiîyyeti’l-kübrâ, nşr. Mahmûd Muhammed Tanahî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv, III, Kahire 1968.
• Talas, M. Asad, Nizamiyye Medresesi ve İslâm’da Eğitim-Öğretim, çev. Sadık Cihan, Samsun 2000.
• Tibawi, L., “Origin and Character of al-Madrasah”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies University of London, vol: 25, (1962).
• Turtûşî, Sirâcü’l-mülûk, haz. S. Aykut, İnsan Yay, İstanbul 2011.
• Yazar, Nurullah, Büyük Selçuklular Döneminde İsfahan, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2013.
• Yüksel, Tuba, Selçuklu Başkenti İsfahan (Kuruluşundan Moğol İstilasına Kadar), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2013.
• Zahîrüddîn Nîşâbûrî, Selçuknâme, nşr. A. H. Morton, Berlin 2004. Z ekeriya Kazvînî, Âsârü’l-bilâd ve ahbârü’l-ibâd, II, Farsça çev. Muhammed Murâd b. Abdurrahmân, Tahran 1373 hş.