BÜVEYHOĞULLARININ SARAYINDA GÖREVLİ OLAN SÂBİÎ TARİHÇİLER

Year 2019, Issue: 11, 281 - 298, 30.12.2019

Houlih Mehdi Zain Alabden

Abstract

“Sâbiî” kelimesi hem bir topluluğa işaret ettiği gibi hem de İbrahimî dinlerin dışında farklı bir inanca mensup olanları göstermektedir. Bu sebeple etnik veya dinî bir ifade mi olduğu konusu açıklığa kavuşmuş değildir. Bu makalede Harran dolaylarında yaşayan, bu sebeple “Harranlı Sâbiîler” olarak da adlandırılan, felsefe, tıp, tarih, edebiyat gibi pek çok alanda yaptıkları çalışmalarla ön plana çıkan ve Harran’ın bir kültür merkezi haline gelmesine katkı sağlayan Sâbiî adı verilen zümre kastedilmiştir.
Bilindiği üzere Abbâsîler döneminde kültürel çalışmalara oldukça önem verilmiş, ilim adamları devlet kademelerinde çeşitli görevlere getirilmiştir. Bu durum Abbâsîlerin zayıflaması ve halifelik makamının kontrolünün yavaş yavaş Büveyhîlere geçmesi, Büveyhîlerin de daha güçlenmesiyle devam etmiştir. Büveyhîler saraylarını ilim adamlarına açmışlardır. Bunlardan özellikle o dönemdeki tarihî gelişmelerin günümüze kadar ulaşmasında büyük katkısı olan Sabiî tarihçiler dikkat çekmektedir. Bu maksatla öncelikle kısaca Büveyhoğullarından ve Sâbiîlikten bahsedilerek ardından Sâbiî tarihçilerle ilgili malumat verilecektir.

Keywords

Büveyhîler, Sâbiîler, Harranlı Sâbiîler, Sabiî Tarihçiler

SABIAN HISTORIAN COMMISSIONED IN THE PALACE OF BUYIDS

Abstract

The word “Sabiî” (Sabian) both refers to a community as well as to those having a different belief outside of the Abrahamic religions. Therefore, it is not clarified whether it is an ethnic or religious expression. However in the study performed, they are a community lived around Harran, and for this reason, they are called as the Sabians of Harran, they became prominent due to their studies conducted in many fields such as philosophy, medicine, history and literature and contributed to make Harran a cultural center.
As is known, cultural studies were attached great importance and scientists were assigned various duties at some levels of state during the Abbasid period. This continued with the weakening of the Abbasids, the gradual transition of the control of the caliphate to the Buyids and the gradual strengthening of the Buyids.Buyids opened their palaces to scientists. Among them, the Sabian historians, who had great contributions to the coming of the historical developments of that period until today, attract attention. Therefore, the purpose of this study is to investigate the historical contribution of Sabian historians commissioned in the palace of Buyids and to reveal their historical contribution to the present through their studies. For this purpose, firstly, Buyids and Sabians will be mentioned and then information shall be provided about Sabian historians

Keywords

Buyids, Sabians, the Sabians of Harran, Sabian Historians

References

• Ahmed Emin, Fecru'l-İslam, Mısır 1955.
• Avcı, Casim, “Sâbî, Hilal b. Muhassin”, DİA, C. 35, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2008, s. 340-341.
• Bakkal, Ali, Harran Okulu, Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Şanlıurfa 2006.
• Buhâri, el-Câmiu’s-Sahih, C. 4, Mısır ts.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Kur’an-ı Kerim ve Sâbiîler”, İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. X, Ankara 1962, s. 103-116.
• Er, Rahmi, “Sâbî, Ebu İshak”, DİA, C. 35, İstanbul 2008, s. 339-340.
• Hatib el-Bağdadi, Tarihu’l-Bağdad, C. 14, Beyrut ts.
• İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, C. 11, Mektebetü’l-Ma’rif, Beyrut 1977.
• İbn Ebu Usaybia, Uyünü'l-enba', fî tabakâti’l-etıbbâ, el-Mektebetüş-Şâmile, ts.
• İbn Tagriberdi, en-Nücûmu’z-Zâhire fi mülûki’l-Mısır ve’l-Kahire, C. 4, Kahire 1930-1956.
• İbnü’l-Esir, Ebu’l Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem eş-Şeybani, C. 8-9-10, el-Kâmilu fit-tarih, Beyrut 1971.
• İbnü’l-Kıfti, İhbârü’l-‘ulemâ’ bi-ahbâri’l-hukemâ’ (Târîhü’l-hukemâ’), Mektebetü’l-Mütenebbî, Kahire 1908.
• İbnü’n-Nedim, el-Fihrist fî Ahbâri’l Ulemâi’l-Musannifîn mine’l-kudemâi ve’l-Muhdesin ve Esmâ’il-Kütübihim, Beyrut 1978.
• İbnü’'l-Cevzi, Abdurrahman b. Ali b. el-Cevzi, el-Müntazam fi Tarihi'l-Ümem ve 'l-Müluk, nşr. Muhammed Mustafa Abdulkadir Ata, Beyrut 1992.
• Kaya, Mahmut, “Sâbit b. Sinan”, DİA, C. 35, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2008, s. 356.
• Mes’ûdî, Mürucu'z-Zeheb, C. 2, Mısır 1948.
• Polat, Mahmut, Ebu İshak İbrahim b. Hilal es-Sabiî’nin Hayatı ve Şiirleri, (Yayınlanmamış Doktora, Tezi Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Şanlıurfa 1999.
• ____, “Harranlı Sabiî Ediplerden Hilâl b. El-Muhassin ve Garsünnime (Hayatları ve Esreleri)”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 6, Şanlıurfa 2001, s. 95-109.
• Sezgin, Fuat, Tarihu t-Türasi’l-Arabi, Arapçaya çev. Mahmud Fehmi Hicazi, C. 4, Riyad 1982.
• Sâbî, el-Muhtâr min Resa ili’ş-Şabi’, nşr. Şekib Arslan, Dârü’n-nehdati’l-hadise, Beyrut ts.
• Sâlibî, Ebu Mansur, Yetîmetü'd-dehr, C. 2, nşr. M. Muhyiddin Abdülhamid, Kahire 1956.
• Yakut b. Abdullah el-Hamevî, Mu’cemü’l-Üdebâ, C. 2, Beyrut ts.
• Zehebi, Siyyeru a’lami’n-Nübela, C. 3, nşr. Şuayb el-Arnaut, Beyrut 1985.