XII. YÜZYIL BİZANS ANADOLUSU’NDA KENTSEL EKONOMİ: TEMEL DİNAMİKLER VE PERGAMON ÖRNEĞİ

Year 2020, Issue: 12, 277 - 298, 29.06.2020

Berkay Yekta Özer

Abstract

XII. yüzyıl Akdeniz Dünyası politik, sosyal ve ekonomik anlamda önemli değişimlere sahne olmuştur. Doğu’da Haçlı Seferleri’nin doğurduğu sonuçlarla birlikte yeni bir düzen başlamış, Batı’da ise büyük siyasî otoritelerin derin politikalar güttüğü “Yeni Avrupa” modeli şekillenmiştir. Diğer taraftan Bizans İmparatorluğu, XI. yüzyılda yaşadığı çok boyutlu krizi atlatarak; Komnenos Restorasyonu ile birlikte bir yükseliş içerisine girmiş ve bölgenin önemli aktörleri arasındaki yerini almıştır. Mevzubahis süreçler belirli amiller etrafında gelişirken, üretim ve değişim ekonomisi başta olmak üzere, Bizans İmparatorluğu’nun iktisadî yapısında birtakım olumlu gelişmelere yol açmıştır. Bu minvalde, XII. yüzyıl Bizans Anadolu’su olarak nitelendirebileceğimiz ve temelde Batı ve Kuzey Batı Anadolu şehirlerini kapsayan bölgede yaşanan ekonomik değişimlerin, kent ekonomileri üzerinde ne gibi etkiler bıraktığının tespiti ve tahlili üzerine yoğunlaşacağız. Mevzubahis dönemde kayda geçen yenilikler, imalat sanayisindeki gelişmeler, demografik yapıda meydana gelen değişimler başta olmak üzere kentsel ekonomi olgusuna doğrudan etki yapan kriterleri göz önüne alarak doğru sonuçlar çıkarmaya çalışacağız. Özel olarak Pergamon kenti üzerinde yoğunlaşmamızın nedeni ise bu yüzyılın genel karakteriyle ilgili bir durum olarak, unutulan bir şehrin ekonomik ve demografik anlamda yeniden canlanması bağlamındadır. Kentin tarihsel süreç içerisindeki gelişimi, iktisadi ve sosyal sisteminde meydana gelen çözülmeyi ve XII. yüzyıldaki tekamülünü inceleyeceğiz.

Keywords

Bizans,, Kentsel Ekonomi,, Komnenoslar,, Pergamon,

THE URBAN ECONOMY OF 12TH CENTURY BYZANTINE ANATOLIA: BASIC DYNAMICS AND PERGAMON CASE

Abstract

The 12th Century Mediterranean World had witnessed important changes in political, social and economic terms. A new order had begun in the East as a consequence of the Crusades. The "New Europe" model was being shaped in the West, where large political authorities pursued deep policies. On the other hand, following the Byzantine Empire overcoming the multidimensional crisis that was being experienced in the 11th century, the rise of the Empire began with the Komnenos Restoration. Consequently, the Empire became one of the important regional actors. While the aforementioned processes developed around certain factors, they also led to positive developments in the economic structure of the Byzantine Empire, specifically in the economy of production and change. In this regard, we will focus on how the aforementioned economic changes influenced the regional economy of Byzantine Anatolia, a region that covers West and Northwest Anatolian cities. This evaluation will be made by taking into account the criteria that effected the urban economic phenomenon directly. The innovations recorded in 12th Byzantine period, developments in the manufacturing industry of Byzantine Anatolia and changes in the demographic structure of the Byzantine Anatolia will be of main interests. The reason why we focus on Pergamon, which coincides with the characteristics of the current century, is due to being a forgotten city with a resembling economic and demographic revival. The development of the city throughout the historical process, the untangling in the economic and social system and evolution of the city in the 12th century will be examined.

Keywords

Byzantium, Urban Economy, Komnenos Dynasty, Pergamon

References

• Angold, Michael, “The Road to 1204: the Byzantine background to the Fourth Crusade”, Journal of Medieval History, 25/3, 1999.
• Angold, Michael, The Byzantine Empire 1025-1204; A Political History, New York 1997.
• Bouras, Charalambos, "Aspects of the Byzantine City, Eighth–Fifteenth Centuries", EHB, ed. Angeliki E. Laiou, Dumbarton Oaks Studies, , XXXIX, I, Washington, 2002, s. 497-528.
• Charanis, Peter, “Economic Factors in the Decline of the Byzantine Empire”, The Journal of Economic History, 13, 1953, s. 412-424.
• Dagron, Gilbert, “The Urban Economy, Seventh–Twelfth Centuries”, EHB, ed. Angeliki E. Laiou, Dumbarton Oaks Studies, XXXIX, I, Washington 2002, s. 392-461.
• Deluigi, Humberto Cesar Hugo, Winter in The Land of Rum: Komnenian Defenses Against The Turks in Western Anatolia, Bilkent Üniversitesi İktisadi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2015.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyehatnâmesi, çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2019.
• Foss, Clavio, “Pergamon”, ODB, C. 3, OUP, New York 1991, s. 628.
• Foss, Clive, “Archaeology and the "Twenty Cities" of Byzantine Asia”, American Journal of Archaeology, 81, 1977, s. 469-486.
• Gregory, Timothy E., A History of Byzantium, Blackwell Publishing, 2005.
• Güneş, Cüneyt, Bizans Anadolusu’nda Askerî ve İdarî Bir Sistem: Thema Sistemi (VII. Yüzyıldan-XI. Yüzyıla Kadar), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Muğla 2018.
• Hendy, Michael F. “Byzantium, 1081-1204: An Economic Reappraisal”, Transactions of the Royal Historical Society, 20, 1970, s. 31-52.
• Hendy, Michael F., Coinage and Money in the Byzantine Empire 1081-1261, Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Washington 1969.
• Hendy, Michael F., Studies in the Byzantine Monetary Economy c.300–1450, Cambridge University Press, 1985.
• Heyd, W., Yakın -Doğu Ticaret Tarihi, çev. Enver Ziya Karal, TTK yay., Ankara 1975.
• Hussey, Joan, “The Byzantine Empire in the Eleventh Century: Some Different Interpretations”, Transactions of the Royal Historical Society, 32,1950, s. 71-85.
• Ioannes Skulitzes, Synopsis Historiarum, nşr. I. Thurn, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, V, Bonn, 1973; John Skylitzes, A Synopsis of Byzantine History, 811-1057, trans. Jean-Claude Cheynet, Bernard Flusin, and John Wortley, Cambridge University Press, Cambridge 2010.
• Jacoby, David, “The Byzantine Social Elite and the Market Economy, Eleventh to Mid-Fifteenth Century”, Essay in Renaissance Thought and Letters, ed. Alison Frazier ve Patrick Nold, Brill, Leiden 2015, s. 67-86.
• Kahyaoğlu, Mehmet, “On ikinci ve On üçüncü Yüzyıllarda Batı Anadolu’da Liman Kentleri”, 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler, İstanbul 2010, s. 273-278.
• Kazhdan, A. P. ve Epstein, A. W., Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twelfth Centuries, University of California Press, 1990.
• Laiou, Angeliki E. ve Laiou, Thomadakis, Peasant Society in the Late Byzantine Empire, Princeton University Press, 1977.
• Laiou, Angeliki E. ve Morrisson, Celile, The Byzantine Economy, Cambridge University Press, 2007.
• Laiou, Angeliki E., “Exchange and Trade, Seventh–Twelfth Centuries”, EHB, Dumbarton Oaks Studies, XXXIX, I, Washington 2002, s. 697-770.
• Lefort, Jacques, The Rural Economy, Seventh–Twelfth Centuries, EHB, ed. Angeliki E. Laiou, Dumbarton Oaks Studies, , XXXIX, I, Washington 2002, s. 231-312.
• Magdalino, Paul, “The Byzantine Empire, 1118-1204”, The New Cambridge Medieval History, IV/II, CUP, Cambridge 2008.
• Mango, Cyril, The Art of the Byzantine Empire 312-1453, Toronto University Press, Toronto 1986.
• Milošević, Predrag, “Foundatıons of Byzantıne Late Mıddle Ages Archıtecture Thoughtfulness”, Architecture and Civil Engineering, II, 2003, s. 395-404.
• Nicol, Donald M. Bizans ve Venedik, Diplomatik ve Kültürel İlişkiler Üzerine, çev. Gül Çağalı Güven, Sabancı Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2000.
• Niketas Khoniates, Nicetae Choniatae Historia, nşr. Immanuelis Bekkeri, CSHB, Bonn, 1835, s. 195; İng. trc. Harry J. Magoulias, Wayne State University Press, Detroit 1984, s. 85; Türkçe trc. Fikret Işıltan, TTK yay., Ankara 1995.
• Norwich, John Julius, Bizans III; Gerileme ve Çöküş Dönemi (M.S. 1082-1453), çev. Selen Hırçın Riegel, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2013.
• Ostrogorsky, George, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK yay., Ankara 2011.
• Otten, Thomas, “Bizans Döneminde Pergamon”, Anadolu'da Helenistik Bir Başkent Pergamon, ed. Felix Pirson ve Andreas Scholl, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014, s. 164-183.
• Pirenne, Henri, Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi, çev. Uygur Kocabaşoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
• Pirenne, Henri, Ortaçağ Kentleri, çev. Şadan Karadeniz, İletişim Yayınları, İstanbul 2019.
• Ramsay, W. M., Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası, çev. Mihri Pektaş, Milli Eğitim Yay., İstanbul 1960.
• Rheidt, Klaus, “The Urban Economy of Pergamon”, EHB, ed. Angeliki E. Laiou, Dumbarton Oaks Studies, XXXIX, I, Washington 2002, s. 623-629.
• Roche, Jason T., "Surveying the Aspect of the Medieval West Anatolian Town", Al-Masāq, 22, 2010.
• Tek, Ahmet ve Demirel, Gökalp, “12. Yüzyıl Bizans Dünyasında Para”, 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler, İstanbul 2010, s. 178-186.
• Theodore Laskaris, Theodori Ducae Lascaris Epistulae CCXVII, nşr. Nicolaus Festa, Florence 1898.
• Treadgold, Warren, A History of the Byzantine State and Social, Stanford University Press, Stanford 1997.
• Umar, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılâp Kitapevi, İstanbul 1993.
• Vasiliev, Alexander A., Bizans İmparatorluğu Tarihi, çev. Tevabil Alkaç, Alfa Yayınevi, İstanbul 2016.
• Vryonis, Speros, The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and The Process of İslamization from the Eleventh through the Fifteenth Century, Universtiy of California Press, Berkeley 1971.
• Xoplaki, Elena v.d., “The Medieval Climate Anomaly and Byzantium: A Review of The Evidence on Climatic Fluctuations, Economic Performance and Societal Change”, Quaternary Science Reviews, 30, 2015, s. 1-24.