III. ALÂEDDİN KEYKUBAD’IN TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ’NİN TAHTINA ÇIKIŞI

Year 2020, Issue: 13, 79 - 112, 31.12.2020

Melek Göksu Erdeğer

Abstract

Türkiye Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykâvus, Moğol desteğini alan kardeşi IV. Kılıç Arslan’a karşı savaşı kaybetti ve önce Bizans’a sonra Altınordu’ya sığındı. 1280’de Kırım’da vefat etti. II. İzzeddin Keykâvus’un oğlu ve III. Alâeddin Keykubad’ın babası Ferâmurz 1280’den sonra Kırım’dan Anadolu’ya gelerek Karamanoğullarına dayanıp taht mücadelesine girişti. Başarısız olunca önce Kilikya Ermeni Krallığına ardından da Bizans’a iltica etti (1281). III. Alâeddin Keykubad muhtemelen 1282’de İstanbul’da doğdu. Bir süre babasıyla birlikte Bizans’ta yaşadı. Anadolu’ya ne zaman geçtiği bilinmese de 1296 yılında Tokat’ta arpalık sahibi idi. Baltu Noyan’ın isyanı sonrasında II. Gıyâseddin Mesud tahtan indirilip Hemedan’a sürgün edildiğinde Selçuklu tahtı iki yıl boş kaldı (1296-1298). İlhanlı veziri Reşîdüddin Fazlullāh’ın tavsiyesi ile Gāzân Han, Selçuklu tahtına III. Alâeddin Keykubad’ı atadı. 16 yaşında III. Alâeddin Keykubad Konya’da Selçuklu tahtına oturdu (13 Ekim 1298). Tahta çıkışının beşinci ayında Sülemiş Noyan isyan etti. Sülemiş Noyan’ın isyanına destek vermeyen III. Alâeddin Keykubad, Gāzân Han’dan ikinci kez onay alıp tahtını korudu. Bir İlhanlı prensesiyle evlenerek İlhanlılara damat oldu (Nisan 1300). Ancak gençliğinin ve tecrübesizliğinin verdiği bir duyguyla aşırı hırsa kapıldı ve kendi halkına zulmetti. III. Alâeddin Keykubad’ın zulmünden bunalanlar onu Gāzân Han’a şikâyet etti. Tebriz’de yargılandı, tahtan indirildi ve ölüm cezası aldı (1302). İlhanlı eşi sayesinde affedildi ise de sopa cezası uygulandı ve Isfahan’a sürgüne gönderildi. Çıkan bir tartışmada hizmetlisi tarafından öldürüldü ve Isfahan’da Sultan Melikşah’ın türbesine defnedildi (21 yaşında).

Keywords

III. Alâeddin Keykubad, Ferâmurz, II. İzzeddin Keykâvus, Bizans, İlhanlılar

THE ACCEDENCE OF ALADDIN KEYKUBAD III TO THE THRONE OF ANATOLIAN SELJUK STATE

Abstract

Izzeddin Keykavus II, the Sultan of Anatolian Seljuk State, lost the war against his brother, Kılıc Arslan IV, who recieved Mongolian support, and took refuge firstly in Byzantium and then in Altınordu. He died in Crimea in 1280. Feramurz, the son of Izzeddin Keykavus II and father of Aladdin Keykubad III, came to Anatolia from Crimea after 1280, and attempted to struggle for the throne relying on Karamanids. When he became unsuccessful, he took refuge in the Armenian Kingdom of Cilicia and then Byzantine in 1281. Aladdin Keykubad III was probably born in Istanbul in 1282. He lived with his father in Byzantium for a while. Although it is not clear when he moved to Anatolia, he was the barley owner in 1296 in Tokat. When Gıyaseddin Mesud II was deposed and exiled to Hemedan after the rebellion of Baltu Noyan, the Seljuk throne remained unoccupied for two years (1296-1298). With the recommendation of Ilkhanid vizier Residuddin Fazlullah, Gazan Han appointed Aladdin Keykubad III to the throne of Seljuk. As at the age of 16, Aladdin Keykubad III came to the Seljuk throne in Konya (20 October 1298). Sülemis Noyan rebelled to the throne in the fifth month of his accedence. Not supporting the rebellion of Sülemis Noyan, Aladdin Keykubad III kept his throne, receiving the approval from Gazan Han for the second time. He became a groom to Ilkhanids by marrying a princess coming from Ilkhanids (April 1300). However; with a feeling of youth and inexperience, he was overly greedy and tyrannized his own people. Those who were overwhelmed by the torture of Aladdin Keykubad III, complained to Gazan Han about him. He was put into trial in Tabriz, dethroned and sentenced to death (1302). Although he was forgiven thanks to his wife from Ilkhanids, he was exposed to beating punishment. He was exiled to Isfahan. He was killed by a servant in a row and was buried into the tomb of Sultan Meliksah in Isfahan (21 years old).

Keywords

Aladdin Keykubad III, Feramurz, Izzeddin Keykavus II,, Byzantium, Ilkhanids

References

• Abdî-zâde Hüseyin Hüsâmeddin Efendi, Amasya Tarihi, C. II, haz. Mesut Aydın, Amasya Belediyesi Kültür yay., Amasya 2004.
• Abu Bakr İbn Al-Zaki, Ravzat Al-Kuttab va Hadikat Al-Albab, yay. Ali Sevim, TTK yay., Ankara 1972.
• Abû’l-Farac, Gregory Bar Hebraeus (İbnü’l-İbrî), Abû’l-Farac Tarihi, çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara 1987.
• Ahmed Eflâkî, Menâkıbu’l-Ârifîn-Ariflerin Menkıbeleri, çev. Tahsin Yazıcı, I-II, MEB yay., İstanbul 1986-1987.
• Aksarayî, Kerîmüddin Mahmud, Müsâmeretü’l-Ahbâr ve Müsayeretü’l-Ahyâr, çev. Mürsel Öztürk, KB yay., Ankara 2000.
• Alptekin, Coşkun, “Türkiye Selçukluları”, DGBİT, C. VIII, Çağ yay., İstanbul 1989, s. 209-406.
• Anonim Selçuknâme, Tarih-i Âl-i Selçuk (Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi, III), nşr.-çev. Feridun Nâfiz Uzluk, Uzluk Yayınevi, Ankara 1952.
• Anonim Selçuknâme, Tarîh-i Ȃl-i Selçuk, haz. Halil İbrahim Gök, Fahrettin Coşguner, Atıf yay., Ankara 2014.
• Anzerlioğlu, Yonca, “Bizans İmparatorluğunda Türk Varlığı”, Türkler, C. VI, Yeni Türkiye yay., Ankara 2002, s. 218-231.
• Artuk, İbrahim-Artuk, Cevriye, İstanbul Arkeoloji Müzeleri İslami Sikkeler Kataloğu, C. I, MEB Eski Eserler ve Müzeler Müdürlüğü yay., İstanbul 1970.
• Atçeken, Zeki, Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması, TTK yay., Ankara 1998.
• Ayönü, Yusuf, Selçuklular ve Bizans, TTK yay., Ankara 2018.
• Bal, Mehmet Suat, II. İzzeddin Keykâvus Dönemi (1246-1262), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2004.
• Barthold, Wilhem, “Berke”, İA, C. II, MEB yay., İstanbul 1979, s. 553–555.
• Bayram, Mikail, “III. Alâeddin Keykubad”, Konya Ansiklopedisi, C. I, KBB yay., Konya 2012, s. 162-163.
• Baybars el-Mansûrî, Zübdetü’l-Fikre fî Târîhi’l-Hicre, nşr., Donald S. Richards, Beyrut 1998.
• Cahen, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu, çev. Erol Üyepazarcı, Türk Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul 2000.
• Erdem, İlhan, Türkiye Selçukluları-İlhanlı İlişkileri (1258-1308), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1995.
• Erkiletlioğlu, Halit-Güler, Oğuz, Türkiye Selçuklu Sultanları ve Sikkeleri, Erciyes Üniversitesi Matbaası, Kayseri 1996.
• Genç, Vural, İdris-i Bitlisi Heşt Bihişt Osman Gazi Dönemi (tahlil ve tercüme), Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• Göksu Erdeğer, Melek, III. Alâeddin Keykubad ve Türkiye Selçuklu Devleti’nin Sonu, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya 2020.
• Hamdullah Kazvinî, Müstevfî, Târîh-i Güzîde, çev. Mürsel Öztürk, TTK yay., Ankara 2018.
• İbn-i Bîbî, el-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye-Anadolu Selçukî Devleti Tarihi, çev. M. Nuri Gençosman, Uzluk Basımevi, Ankara 1941.
• İbni Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye. Büyük İslâm Tarihi, C. XIII, çev. Mehmet Keskin, Çağrı yay., İstanbul 2000.
• İbn Şeddâd, Baypars Tarihi (al-Melik-al-Zahir Hakkındaki Tarihin İkinci Cildi), çev. Şerefüddin Yaltkaya, TTK yay., Ankara 2000.
• Kafesoğlu, İbrahim, “Keykubad III.”, İA, C. VI, MEB yay., Eskişehir 1997, s. 662-663.
• Kaymaz, Nejat, Anadolu Selçuklularının İnhitatında İdare Mekanizmasının Rolü, TTK yay., Ankara 2011.
• __________, Pervane Muinüddin Süleyman, AÜDTCF yay., Ankara 1970.
• Kesik, Muharrem, “Mesud II”, DİA, C. XXIX, TDV yay., Ankara 2004, s. 342-344.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Enes Kitap Sarayı, Konya 1997.
• Kurtuluş, Meltem, Yûsuf-i Erzincânî’nin Hâmûş-nâme’si (İnceleme-Metin), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2016.
• Kofoğlu, Sait, "Hamîdoğulları", DİA, C. XV, TDV yay., İstanbul 1997,s. 472.
• Melville, Charles, “Moğol Yönetimi Altında Anadolu”, Türkiye Tarihi Bizans’tan Türkiye’ye 1071-1453, C. I, ed. Kate Fleet, çev. Ali Özdamar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2012, s. 79-138.
• Merçil, Erdoğan, “Bizans’ta Selçuklu Hanedan Mensupları”, XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C. II, TTK yay., Ankara 1994, s. 709-721.
• Müneccimbaşı, Ahmed b. Lütfullah, Câmiu’d-Düvel, I-II, çev. Ali Öngül, Akademi Kitabevi, İzmir 2000.
• Müneccimbaşı, Câmi üd-düvel, Anadolu Selçukluları, çev. H.Fehmi Turgal, İstanbul 1940.
• Niğdeli Kadı Ahmed, el-Veledü’ş-Şefîk ve’l-Hâfidü’l-Halîk, (Anadolu Selçuklularına Dair Bir Kaynak), C. I, çev. Ali Ertuğrul, TTK yay., Ankara 2015.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Sarı Saltık Popüler İslam’ın Balkanlar’daki Destani Öncüsü, TTK yay., Ankara 2002.
• Öden, Zerrin Günal, “Türkiye Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Mesud Hakkında Bazı Görüşler”, Belleten, C. LXI, S. 231’den Ayrı Basım, TTK yay., Ankara 1997, s. 287-300.
• Özgüdenli, Osman Gazi, “Reşîdüddin Fazlullāh Hemedani”, DİA, C. XXXV, TDV yay., İstanbul 2008, s. 19-21.
• Pachymeres, Georges, Relations Historiques-Bizanslı Gözüyle Türkler, çev. İlcan Bihter Barlas, İlgi Kültür Sanat yay., İstanbul 2009.
• Parlar, Güldegül, Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Yazı Dışı Figüratif Öğeler, KB yay., Ankara 2001.
• Reşîdüddin Fazlullāh, Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı), çev. İsmail Aka-Mehmet Ersan-Ahmad Hesamipour Khelejani, TTK yay., Ankara 2013.
• Sağlam, O. Ferid, “Şimdiye Kadar Görülmeyen Cimri Sikkesi”, Belleten, C. IX, S. 35, TTK yay., Temmuz 1945, s. 299-303.
• Sevim, Ali-Merçil, Erdoğan, Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Ankara 1995.
• Shukurov, Rustam, The Byzantine Turks 1204-1461, Brill, Bostan 2016.
• Spuler, Berthold, İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü, TTK yay., Ankara 1987.
• Solmaz, Sefer, “Cimri Olayı”, Konya Ansiklopedisi, C. II, KBB yay., Konya 2011, s. 267.
• __________,, “Alâeddin Siyavuş ”, Konya Ansiklopedisi, C. II, KBB yay., Konya 2011, s. 166-167.
• Sultan Veled, Divanı Sultan Veled, nşr., F. Nafiz Uzluk, Uzluk Yayınevi, Ankara 1941.
• Sümer, Faruk, “Keykubad III”, DİA, C. XXV, TDV yay., Ankara 2002, s. 360-361.
• __________, “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, C. I, TTK yay., Ankara 1970, s. 1-147.
• __________,Yabanlu Pazarı, TDAV, İstanbul 1985.
• Şikarî, Karaman Oğulları Tarihi, haz. M. Mesud Koman, Konya 1946.
• Tiesenhausen, W. De., Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, çev. İ. H. İzmirli, İstanbul 1941. Togan, Zeki Velidi, "Reşideddin'in Mektuplarında Anadolu'nun İktisadi ve Medeni Hayatına Ait Kayıtlar", İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 15, S. 1-4, İstanbul 1953, s. 33-50.
• Turan, Osman, Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, TTK yay., Ankara 1988.
• __________, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi yay., İstanbul 1998.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. I, TTK yay., Ankara 1998.
• Yazıcızâde Ali, Tevârih-i Âl-i Selçuk, haz. Abdullah Bakır, Çamlıca yay., İstanbul 2009.
• Zachariaodu, Elizabeth, “II. İzzeddin Keykâvus’un Veroia’daki Hristiyan Torunları”, çev. Şahin Kılıç, Tome, 6, Makedonika 1965, s. 62-74.