SAĞLIK DIŞI SAĞLIK BELİRLEYİCİLERİ VE BUNA BAĞLI KRONİK HASTALIKLAR

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 42 - 50, 30.04.2020

Kalbiye Memiş

Öz

Sağlık göstergeleri, toplum sağlığı ve sağlık sisteminin performansını ortaya koymaya yönelik ölçütlerdir. Sağlık göstergeleri aracılığı ile ülkeler arasında karşılaştırma yapmak mümkün olmaktadır. Ayrıca karar vericiler de neyi düzeltmeleri gerektiği konusunda bilgi edinmektedir. Sağlık göstergelerinin bir kısmı sağlık ve ekonomik çevre ile ilgiliyken, bir kısmı fiziksel çevreyle, bir kısmı da bireyin karakteri, davranışları ve yaşam tarzı ile ilgilidir. Alkol ve tütün kullanımı ile obezite, toplum sağlığını en fazla tehdit eden önlenebilir problemlerin başında gelmektedir. Türkiye, bu göstergeler açısından OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında iyi durumda değildir. Alkol ve tütün kullanımı, karaciğer hasarına ve solunum yolu rahatsızlıklarına yol açarken, obezite ise vücut sistemlerinin neredeyse tamamını bozmaktadır. Bu çalışmada alkol ve tütün kullanımına bağlı rahatsızlıklar ve Türkiye’nin OECD ülkeleri içerisindeki durumu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alkol kullanımı, tütün kullanımı, vücut kitle indeksi, obezite, kronik hastalıklar

NON-HEALTH HEALTH DETERMINANTS AND ITS RELATED CHRONIC DISEASES

Öz

Health indicators are criteria for determining the performance of the public health and health system. It is possible to make comparisons between countries through health indicators. In addition, decision-makers also learn about what they need to correct. While some of the health indicators are related to the health and economic environment, some are related to the physical environment and some are related to the individual's character, behavior and lifestyle. The use of alcohol and tobacco and obesity are among the most preventable problems threatening public health. Turkey compared with other OECD countries in terms of these indicators are not in good condition. Alcohol and tobacco use can lead to liver damage and respiratory disorders, while obesity disrupts almost all body systems. In this study, use of alcohol and tobacco-related diseases in OECD countries and Turkey's status was examined.

Anahtar Kelimeler

Alcohol use, tobacco use, body mass index, obesity, chronic diseases

Kaynakça

• Altıntoprak, E, Annette-Akgür, S, Yüncü, Z, Sertöz, ÖÖ, Çoşkunol, H (2008). “Kadınlarda Alkol Kullanımı ve Buna Bağlı Sorunlar” Türk Psikiyatri Dergisi, 19(2): 197-208.
• Altuntaş-Yılmaz, N, Erdeo, F, Tat, AM, Alp, H. (2015). “Vücut Kitle İndeksinin Ayak Taban Basınç Dağılımına Etkisi”, Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2): 33-39.
• Aslan, D (2012). “Dünyada ve Türkiye'de Tütün Kullanımı: Riskler, Tehditler, Önleyici Yaklaşımlar”, Türkiye Klinikleri, 5(2): 1-5.
• Australian Institute of Health and Welfare (2020). “Non-medical Determinants of Health”. https://meteor.aihw.gov.au/content/index.phtml/itemId/392618 (Erişim Tarihi: 02.01.2020)
• Canadian Institute for Health Information. (2019). Health Indicators. https://www.cihi.ca/en/health-indicators (Erişim Tarihi: 02.01.2020)
• Cengiz, O, Bengi, G. (2019). “Alkolik Karaciğer Hastalıkları”, Güncel Gastroenteroloji, 23(2): 65-71.
• Daştan, İ, Çetinkaya, V. (2015). “OECD Ülkeleri ve Türkiye'nin Sağlık Sistemleri, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Göstergeleri Karşılaştırması”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 104-134.
• Demirbaş, H., İlhan, İ.Ö, Yıldırım, F, Doğan, Y.B. (2016). “Düzenli Alkol Kullanımı Olan Üniversite Öğrencileri Arasında Madde Kullanımı ile İlişkili Psikolojik Faktörler”, Eğitim ve Bilim, 41(183): 101-109.
• Doğan, DG, Ulukol, B (2010). “Ergenlerin Sigara İçmesini Etkileyen Faktörler ve Sigara Karşıtıİki Eğitim Modelinin Etkinliği”, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17(3): 179-185.
• Döner, P, Özer, C. (2017). “Hipertansiyon Tedavisinde Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Egzersiz ve Obezite”, Türkiye Klinikleri, 8(6): 482-485.
• Eroğlu, HA (2018). “Su Tüketimi ve Vücut Kitle İndeksi (VKİ): Kesitsel Bir Çalışma”. 3rd International Science Symposium.
• Gerçek, Ç.G., Gümüş, G., Demir, S., Deniz, M., Sürücü, Z.P., Konuk, M., Mayda, A.S. (2010). “Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Öğrencilerinde Sigara, Alkol ve Madde Kullanımı Sıklığı ve Kullanmaya Başlama Nedenleri”, Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 12(3): 7-14.
• Hacıevliyagil, SS, Mutlu, LC, Gülbaş, G, Yetkin, Ö, Güven, H. (2006). “Göğüs Hastalıkları Servisine Yatan Hastaların Hastane Yatış Maliyetlerinin Karşılaştırılması”, Klinik Sorunlar, 7(1): 11-16.
• Hall, JE, Carmo, JM, Silva, AA, Wang, Z, Hall, ME. (2019). “Obesity, kidney dysfunction and hypertension: mechanistic links”. Nature Reviews Nephrology(15): 367-385.
• İdilman, R (2003). “Alkole Bağlı Kronik Karaciğer Hastalığında Tedavi Yaklaşımları”, Türkiye Klinikleri, 2(3).
• Jayedi, A, Rashidy-Pur, A, Khorsidi, M, Shab-Bidar, S. (2018). “Body mass index, abdominal adiposity, weight gain and risk of developing hypertension: a systematic review and dose-response meta-analysis of more than 2.3 million participants”. Obesity Reviews : an Official Journal of the International Association for the Study of Obesity, 19(5).
• Jiang, SZ, Lu, W, Zong, XF, Ruan, HY, Liu, Y. (2016). “Obesity and hypertension (Review)”. Experimental and Therapeutic Medicine, 12(4).
• Karayel, F, Pakiş, I, Akçay-Turan, A, Öz, B, Çelik, S. (2009). “Akciğerde Sigaraya Bağlı Patolojik Değişimler, MMP-9 ve TIMP-1 Ekspresyonlarının Değerlendirilmesi” Tiberküloz ve Toraks Dergisi, 57(2): 129-135.
• Koleva, N. (2016). “Türkiye'de Obezite ve Kronik Hastalıkların Kadınlar Üzerinde Etkenleri ve Riskleri Araştırması”, H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(1).
• Korkmaz, M, Ersoy, S, Özkahraman, Ş, Taşçı-Turan, E, Uslusoy, EÇ, Orak, S, Orhan, H. (2013). “Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrencilerinin Tütün Mamulleri-Alkol Kullanım Durumları ve Sigaraya Yaklaşımları”, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 20(2): 34-42.
• OECD. (2019). The Heavy Burden of Obesity. https://www.oecd.org/health/health-systems/Heavy-burden-of-obesity-Policy-Brief-2019.pdf -(Erişim Tarihi: 02.01.2020)
• Rivera, B. (2004). “Evidence on the Relationship Between Public Medical Resources and Health Indicators”, Journal of Economic Studies, 31(2): 98-111. Roush, GC (2019). “Obesity‐Induced Hypertension: Heavy on the Accelerator”,J Am Heart Assoc, 8(8).
• Sağlık Bakanlığı. (2018). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2017. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/31096,turkcesiydijiv1pdf.pdf?0 -(Erişim Tarihi: 02.01.2020)
• Sonğur, C. (2016). “Sağlık Göstergelerine Göre Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Ülkelerinin Kümeleme Analizi”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 6(1): 197-224.
• Uçan, O, Atay, S. (2016). “Türkiye'de Sağlık Harcamaları ve Büyüme Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3): 215-222.
• WHO (2018). “Global Reference List of 100 Core Health Indicators (plus health-related SDGs)” https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/259951/WHO-HIS-IER-GPM-2018.1-eng.pdf?sequence=1 -(Erişim Tarihi: 02.01.2020)
• WHO. (2020). Body mass index - BMI. http://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/a-healthy-lifestyle/body-mass-index-(Erişim Tarihi: 02.01.2020)