TÜRKİYE’NİN AFRİKA’DAKİ SÖYLEM VE EYLEM ETKİNLİĞİ: TÜRKİYE’NİN AFRİKA AÇILIMININ EKONOMİK VE TİCARİ ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 10, 115 - 132, 29.12.2022

Serkan Taştan

Öz

Afrika AB’den yedi, ABD’den üç kat daha geniş bir kıta olup bir milyarı aşkın nüfusu ile Asya’dan sonra ikinci sırada gelmekle beraber dünya GSYH’sının yaklaşık %5’ini gerçekleştirmektedir. Afrika dünya hammadde kaynaklarının yüzde 20’sinden fazlasına sahip olup bu özelliği dolayısıyla sömürgecilik faaliyetlerine muhatap olmuş, günümüzde de kolonyal güçler ile bunlara alternatif oluşturan ve kolonyal geçmiş angajmanı bulunmayan Çin, Hindistan, Brezilya ve Japonya gibi ülkelerin radarındadır. Özellikle Çin’in hem BM nezdinde sağladığı diplomatik destek hem de kalkınma projeleri kapsamında sağladığı yardımlar Afrikalı ülkelerce unutulmamış ve Çin’e karşı bir “kötü gün dostu” şeklinde olumlu bir algıya yol açmıştır. Diğer taraftan, 2000li yılların ortalarından itibaren Türkiye’nin küresel dış politikada daha aktif ve özellikle Balkanlar-Ortadoğu-Afrika bölgesinde “bölgesel oyun kurucu” pozisyonuna evrilmeye çalıştığı görülmektedir. Benzer bir eğilim ise geleneksel olarak Türk dış politikasının sert güç ve güvenlik algısının merkeze alınan korumacı yaklaşımından sıyrılmış, yumuşak güç unsurları üzerine bina edilen proaktif bir dış politika patikasına girmesidir. Bu çerçevede Türkiye’nin Afrika bölgesinde etkinliğinin analizini uluslararası ilişkiler disiplinindeki yumuşak güç, bölgesel güç, kimlik ve söylem kavramları üzerinden irdelemek mümkündür. Bu çalışmada Türkiye’nin özellikle ticaret ve kültürel alanda sergilediği yumuşak güç politikaları ekseninde Afrika’ya yönelik geliştirdiği söylem ve bu bunların somut kazanımları özellikle ticari ve ekonomik alanlarda irdelenecek ve en sonunda Türkiye’nin Afrika’ya ilişkin söylem tutarlılığı ve etkinliği yorumlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası İlişkiler, Yumuşak Güç, Kimlik, Söylem, Afrika, Yükselen Orta Ölçekli Güç

Kaynakça

• Barkin, J. S. (2003). Realist Constructivism, International Studies Review, 5 (3), 325-342.
• Battır, O. ve Ateş, D. (2013). Türkiye Bölgesel Hegemonya Arayışında Mı?. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 31-44.
• Bayram, M. (2018). Çin-Afrika ilişkilerinde güç ve kimlik faktörlerinin rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Kırıkkale Üniversitesi. Kırıkkale.
• Demirtaş, T. (2015). Türkiye’nin Afrika Politikasında Yumuşak güç Unsurunun Rolü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Dışişleri Bakanlığı (2020b) Afrika Birliği (AfB) URL: http://www.mfa.gov.tr/afrika-birligi.tr.mfa, Erişim Tarihi: 18 Mart 2022
• Dışişleri Bakanlığı (2020c) Türkiye Afrika İlişkileri URL: http://www.mfa.gov.tr/turkiye-afrika-iliskileri.tr.mfa, Erişim Tarihi: 18 Mart 2022
• Donelli, F. (2018). The Ankara consensus: the significance of Turkey's engagement in sub-Saharan Africa, Global Change, Peace & Security, (online) doi:10.1080/14781158.2018.1438384
• Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2012). Afrika Kıtasının Dünya Politikasında Artan Önemi ve Türkiye-Afrika İlişkileri. Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Dergisi, 1 (2), 59-94.
• Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2015). What is Turkey doing in Africa? African opening in Turkish foreign policy. ResearchTurkey: Centre for Policy and Research on Turkey, IV(4), 95-106.
• Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2016). African Studies in Turkey, Uluslararası İlişkiler, 13 (50), 3-19.
• Eyrice Tepeciklioğlu, E. (2019). Türk Dış Politikasında Afrika: Temel Dinamikler, Fırsatlar Ve Engeller, Nobel Akademik Yayıncılık.
• Gallarotti, G.M. (2010). Cosmopolitan Power in International Relations: A Synthesis of Realism, Neoliberalism, and Constructivism, Cambridge University Press, Cambridge,
• Lee, K. ve Gómez, E.J. (2011). Brazil’s Ascendance: The Soft Power Role of Global Health Diplomacy, The European Business Review, 61-64.
• O`Brien, R. ve Williams, M. (2016) Global Political Economy: Evolution and Dynamics, 5. Baskı, Palgrave Macmillan
• Okur, M. A., ve Ongur, H. O. (2015), Uluslararası İlişkilerde Eleştirel Teori, Uluslararası İlişkiler Teorileri, Der. Ramazan Gözen, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özel, C. (2018), Yumuşak Güce Bütünsel Bakış, Güvenlik Bilimleri Dergisi, 7(1), 1-27, DOI:10.28956/gbd.422722.
• Özkan, M. (2014). Doğu Afrika Jeopolitiği Ve Türkiye’nin Somali Politikası. SETA Yayınları No:40.
• Süsler, B. (2019). Turkey: An Emerging Middle Power in a Changing World?. LSE IDEAS Strategic Update, May 2019.
• Vural, A. (2019), Yumuşak Güç Stratejisi Çerçevesinde Çin’in Afrika’ya Yönelik Dış Politikası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Yalçın, H.B. (2012) The Concept of “Middle Power” and the Recent Turkish Foreign Policy Activism, Afro Eurasian Studies, 1 (1), 195-213.
• Yılmaz, A.N. ve Kılıçoğlu, G. (2017). Türkiye’nin Afrika’daki Yumuşak Gücü ve Kıtadaki Artan Etkisinin Analizi. Içinde İsmail Ermağan (edt.) Dünya Siyasetinde Afrika 4, Nobel Yayınları, İstanbul.