DEVLETLER HUKUKU BAĞLAMINDA 1951 CENEVRE MÜLTECİ SÖZLEŞMESİ VE ÇEKİNCE KOYULAMAYAN MADDELERİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 12, 87 - 104, 31.12.2023

Serdar Çakmak

Öz

Sığınmacı, mülteci ve ülkesi içinde yerinden edilmiş kişi sayısının gün ve gün arttığı, bu tür bir sorunu çözme anlamında farklı enstrümanların ön plana çıkarılamadığı günümüz dünyasında, 1951 Cenevre Mülteci Sözleşmesi 70. yılını doldurmuş, yenilenmeyi beklemektedir. Sözleşmenin çekince (rezerv) koyulamayan maddelerinin açıklanıp analiz edileceği kısımları anlatmadan önce, Cenevre Mülteci Sözleşmesi’nin temelini oluşturan kavramsal yapının tarihsel ve hukuksal sürecine değinmek gerekmektedir. Sözleşmenin 42. maddesinde bahsedilen ve çekince koyulamayan bölümlerine atıf yapan 1, 3, 4, 16/1, 33, 36-46. (dahil) maddeler sırasıyla anlatılacak, kimi konu başlıkları detaylandırılacaktır. Mülteci tanımını anlatan 1. madde; ayrımcılık yasağına vurgu yapan, mültecilerin dini vecibelerini yerine getirme hakkından söz eden ve mahkemelere açık erişimden bahseden 3, 4 ve 16/1. maddeler; sözleşmeye taraf ülkelerin Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Topluma karşı sorumluluklarının anlatıldığı 36-46. (dahil) maddeler açıklanacak ve yaşanmış örnek vakalarla detaylandırılacaktır. Özellikle mülteci tanımı ve geri-göndermeme ilkesi perspektifinde kimi analizler yapılacak, sözleşmeye taraf ülkelerin uygulama örnekleri sunulacaktır. Ayrıca, belirtilmesi gereken literatürdeki eksikliklerden birisi de, bugüne kadar mülteci tanımının sosyolojik, hukuksal ve siyasal (teorik) sınıflandırmasının bir bütün olarak sunulmaması, bu çalışmada bunun giderilmeye çalışılacak olmasıdır. Sonuç ve değerlendirme kısmında ise, Cenevre Mülteci Sözleşmesi’nin çekince koyulamayan maddelerinin eksik yönleri ve ne tür bir değişimle düzeltilebileceği anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Devletler Hukuku, Mülteci, Cenevre Mülteci Sözleşmesi, Çekince, 42. Madde

THE 1951 GENEVA REFUGEE CONVENTION IN THE CONTEXT OF INTERNATIONAL LAW AND ITS ARTICLES THAT EXCLUDE RESERVATIONS

Öz

In today's world, where the number of asylum seekers, refugees and internally displaced persons is increasing day by day and different instruments cannot be brought to the forefront in terms of solving such a problem, the 1951 Geneva Refugee Convention has completed its 70th year and is waiting to be renewed. Before explaining the parts of the Convention that cannot be made reservation will be explained and analysed, it is necessary to mention the historical and legal process of the conceptual structure that forms the basis of the Geneva Refugee Convention. Articles 1, 3, 4, 16/1, 33, 36-46 (including), which refer parts of the Convention referred to in Article 42 and exclude reservation, shall be explained in order, and some of the topics shall be elaborated. Article 1, which describes the definition of a refugee; Articles 3, 4 and 16/1, which emphasize the prohibition of discrimination, the right of refugees to perform their religious duties and open access to the courts; Articles 36-46 (including), which describe the responsibilities of the contracting parties to the Convention to the United Nations and the International Community, shall be explained and detailed with the case studies that have taken place. In particular, some analyses will be made in the perspective of the definition of refugees and the principle of non-refoulement, and examples of application of the countries party to the convention will be presented. In addition, one of the deficiencies in the literature that needs to be mentioned is that the sociological, legal and political (theoretical) classification of the definition of refugee has not been presented as a whole so far, and this will be tried to be eliminated in this study. In the conclusion and evaluation part, the deficiencies of the articles of the Geneva Refugee Convention that exclude reservation and what kind of change can be corrected will be explained.

Anahtar Kelimeler

International Law, Refugee, The Geneva Refugee Convention, Reservation, Article 42

Kaynakça

• Aras, A. (2022). Mülteci ve Sığınmacıların Adalete Erişiminde Adli Yardım. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4), 43-54.
• Asgharzadeh, A. (2007). Iran and the Challenge of Diversity: Islamic Fundamentalism, Aryanist Racism, and Democratic Struggles. Palgrave Macmillan.
• Aytekin, D. (2020). Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’nin Geri Göndermeme İlkesi ile İlgili Olan Kararlarının İncelenmesi. Yaşar Hukuk Dergisi, 2(1), 30-88.
• Barak, O. (2017). State Expansion and Conflict: In and Between Israel/Palestine and Lebanon. Cambridge University Press.
• Barkın, E. (2004). 1951 Tarihli Mülteciliğin Önlenmesi Sözleşmesi. Ankara Barosu Dergisi, (1), 331-360.
• Barsky, R. F. (1994). Constructing a Productive Other: Discourse Theory and the Convention Refugee Hearing. John Benjamins Press.
• Bayraklı, E. ve Keskin, K. (2017). Avrupa’nın Mülteci Krizi. Akademik İncelemeler Dergisi, 12(2), 115-136.
• Billings, P. (Ed.). (2022). Regulating Refugee Protection Through Social Welfare: Law, Policy and Praxis. New York: Routledge.
• Bozbeyoğlu, E. (2015). Mülteciler ve İnsan Hakları. Moment Dergi, 2(1), 60-80.
• Briggs, D. (2020). Climate Changed: Refugee Border Stories and the Business of Misery. Routledge.
• Ciğer, M. İ. (2015). Why Do States Share the Burden During Refugee Emergencies?. S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(2), 65-110.
• Ciğer, M. İ. (2018). Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları Işığında Terörizm İle İlişkisi Olan Kişilerin Mülteci Statüsünden Hariç Bırakılması. İstanbul Hukuk Mecmuası, 76(2), 667-690.
• Dadush, U. ve Weil, P. (2022). Will Ukraine's Refugees Go Home? (No. 16/2022). Bruegel Policy Contribution.
• Dummett, M. (2002). On Immigration and Refugees. London: Routledge.
• Erayman, İ. O. (2020). Mülteci Krizi: Mültecilerin Hukuki ve Sosyal Statüleri ile Ulusal Çıkarlar İlişkisi Bağlamında Bir Değerlendirme. International Journal of Social Inquiry (IJSI). 13(2), 509-542.
• Ergüven, N. S. ve Özturanlı, B. (2013). Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 62(4), 1007-1062.
• Ertuğrul, Ü. E. (2022). Geçici Koruma ve Mülteci Yükünün Paylaşılmasındaki Normatif Boşlukların Giderilmesiyle İlgili Öneriler. İstanbul Hukuk Mecmuası, 80(2), 655-682.
• Fekete, L. (2009). A Suitable Enemy: Racism, Migration and Islamophobia in Europe. London: Pluto Press.
• Foster, M. (2007). International Refugee Law and Socio-economic Rights: Refuge from Deprivation (No. 51). Cambridge University Press.
• Goodrick-Clarke, N. (2004). The Occult Roots of Nazism: Secret Aryan Cults and Their Influence on Nazi Ideology: The Ariosophists of Austria and Germany, 1890-1935. Tauris Parke Paperbacks.
• Güler, A. (2016). Mülteci Sorunu ve 1951 Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin Sözleşme: Siyasi Gerçeklik ve Normatif Düzen İkilemi. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 13(51), 41-61.
• Gündüz, B. (2018). Non-Refoulement Principle in the 1951 Refugee Convention and Human Rights Law. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 5(10), 13-23.
• Hathaway, J. C. (2005). The Rights of Refugees Under International Law. New York: Cambridge University Press.
• Havrylyshyn, O. ve Srzentiæ, N. (2015). Institutions Always “Mattered”: Explaining Prosperity in Mediaeval Ragusa (Dubrovnik). UK: Palgrave Macmillan.
• Hoyer, L. N. (1957). Nansen: A Family Portrait (Translated from the Norwegian by Maurice Michael). London: Longmans, Green.
• Islam, M. R. ve Bhuiyan, M. J. H. (Eds.). (2013). An Introduction to International Refugee Law. Boston: Martinus Nijhoff Publishers.
• İmamoğlu, S. U. (2020). The 1951 Geneva Convention and Democratic Transition. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 1-14.
• Kaplan, Y. (2004). Avrupa Birliği’nin İltica Taleplerinin Kabulü ve Yetki Konusuna İlişkin Yeni Standartları. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1-2), 477-496.
• Kerr, R. (2004). The International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia: An Exercise in Law, Politics, and Diplomacy. Oxford University Press.
• Kirişci, K. (2003). Turkey, UNHCR, and the 1951 Convention Relating to the Status of Refugees: Problems and Prospects of Cooperation. In The Refugee Convention at 50: A View from Forced Migration Studies (pp. 97-111). Lexington, MA: Lanham Books.
• Lonardo, L. (2023). Russia's 2022 War Against Ukraine and the Foreign Policy Reaction of the EU: Context, Diplomacy, and Law. Palgrave Macmillan.
• Masters, B. (2004). Christians and Jews in the Ottoman Arab World: The Roots of Sectarianism. Cambridge University Press.
• Medding, P. Y. (2008). Sephardic Jewry and Mizrahi Jews (Studies in Contemporary Jewry, Vol XXII). Oxford University Press.
• Mevzuat. (2023). Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, (Resmî Gazete İlan Tarihi: 11.04.2013, Kanun Sayısı: 28615), https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf, Erişim Tarihi: 31.09.2023.
• Newman, E. ve Selm, J. V. (2003). Refugees and Forced Displacement: International Security, Human Vulnerability, and the State. Tokyo: UNU Press.
• Öztürk, N. Ö. (2016). 1951 Tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme Çerçevesinde Mülteci Statüsünün Sona Ermesine Yönelik Ölçütlerin İncelenmesi ve Türk Hukuku Üzerindeki Yansımalarının Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(2), 393-448.
• Poyraz, Y. (2012). Suriye Vatandaşlarının Geçici Korunması ve Uluslararası Mülteci Hukuku. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(2), 53-69.
• Richmond, W. T. (2016). Hasta la vista Europe!: What You're not Being Told About the Refugee Crisis and How It's Destroying Europe. Aster House Press.
• Shah, P. (1999). Refugees, Race and the Legal Concept of Asylum in Britain (Doctoral Dissertation, School of Oriental and African Studies-University of London). London: Cavendish Publishing.
• Simeon, J. C. (Ed.). (2010). Critical Issues in International Refugee Law: Strategies Toward Interpretative Harmony. Cambridge University Press.
• The Asylumist. (2014). The Obscure Swedish Diplomat Who Gave Us “Particular Social Group (PSG)”. https://www.asylumist.com/2014/10/08/the-obscure-swedish-diplomat-who-gave-us-particular-social-group/, Erişim Tarihi: 05.06.2023.
• Topçu, N. (2017). Mülteci Sorununa Genel Bakış. Yeni Fikir Dergisi, 9(19), 85-118.
• Turan, Y. ve Şaşkın, O. (2017). AB’ye İltica Başvurularının Değerlendirilmesinde Geri Kabul ve Güvenli Üçüncü Ülke Tartışmaları. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 47-56.
• Türkay, H. (2022). Mültecilerin Korunmasında İnsancıl Hukukun Rolü. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(1), 193-223.
• UNHCR. (2010a). Convention and Protocol Relating to the Status of Refugees, https://www.unhcr.org/media/convention-and-protocol-relating-status-refugees, Erişim Tarihi: 03.09.2022.
• UNHCR. (2010b). Cartagena Declaration on Refugees: Colloquium on the International Protection of Refugees in Central America, Mexico and Panama, https://www.unhcr.org/about-us/background/45dc19084/cartagena-declaration-refugees-adopted-colloquium-international-protection.html, Erişim Tarihi: 20.09.2022.
• UNHCR. (2010c). Convention Governing the Specific Aspects of Refugee Problems in Africa (OAU Convention), https://www.unhcr.org/about-us/background/45dc1a682/oau-convention-governing-specific-aspects-refugee-problems-africa-adopted.html, Erişim Tarihi: 21.09.2022.
• UNHCR. (2023). What is the Global Appeal?, https://reporting.unhcr.org/globalappeal, Erişim Tarihi: 31.10.2023.
• United Nations. (2011). Universal Declaration of Human Rights, https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/eng.pdf, Erişim Tarihi: 02.10.2022.
• Uzun, E. (2016). Uluslararası Hukuk Çerçevesinde BMMYK’nın Yapısı, Görevleri ve Uluslararası Mülteci Hukukunun Gelişimindeki Yeri. Göç Araştırmaları Dergisi, (4), 60-85.
• Uzun, E. D. (2020). On the Refugee Crisis Discourse: a Critical Analysis Sitting in the Junction of International Criminal Law and International Refugee Law. İstanbul Hukuk Mecmuası, 78(4), 2025-2048.
• Uzun, E. D. (2022). The Refugee in Law and Practice: in the Face of Western States’ Pushback Policies. Public and Private International Law Bulletin, 42(1), 1-45.
• Vetik, R. ve Helemäe, J. (2011). The Russian Second Generation in Tallinn and Kohtla-Järve: The TIES Study in Estonia (p. 248). Amsterdam University Press.
• Whittaker, D. J. (2006). Asylum Seekers and Refugees in the Contemporary World. London: Routledge.
• Zolberg, A. R., Suhrke, A. ve Aguayo, S. (1989). Escape from Violence: Conflict and the Refugee Crisis in the Developing World. New York: Oxford University Press.