Şerhu Hutbeti'l-Beyânda Hz. Ali ve Ehl-i Beyt ile İlişkilendirilen Kur'ân Ayetleri ve Bunların Yorumu

Year 2016, Issue: 26, 171 - 210, 01.07.2016

Emrah Dindi

Abstract

Geçmişte Alevî-Bektaşî inanç ve düşünce sisteminin beslendiği eserler ve bu
eserlerde bu inanç ve düşünce sistemini temellendirmek için başvurulan ayetler ve
bunların yorumları günümüzde Alevî-Bektaşîleri için büyük önem arzetmektedir.
O nedenle bu makalede, Alevî-Bektaşîlerin temel referanslarından biri olan, Hz.
Ali’nin sözlerini ihtiva ettiği ileri sürülen “Hutbetu’l-Beyân” ve XV. yüzyılın ortalarında
Osmanlı döneminde Seyyid Hüseyin Gaybî tarafından bu esere yapılan
şerh’te, Kur’ân’a ve ayetlere yapılan atıflar ele alınmıştır. Bu bağlamda, o dönem
Anadolu halkının dinî inanç ve kültürlerine ışık tutan bu şerh’te, Hz. Ali ve Ehl-i
Beyt tasavvuruyla ilişkilendirilen Kur’ân ayetleri ve bu ayetleri anlama, yorumlama
biçimleri irdelenmiştir. Öte yandan bu ayetlerle ilişkilendirilen yorum ve rivayetlerin,
Şi’î ve Sünnî kaynaklardaki yorum ve rivayetlerle bağlantısı tartışılmıştır.
Araştırma neticesinde, Şerh’in, Hutbetu’l-Beyân’daki efsanevî Ali tasavvurunu ve
Ehl-i Beyt sevgisini, ayetlerin zahirini ihmâl ve iskât ederek Kur’ân’la temellendirme
çabası içinde olduğu sonucuna varılmıştır.

Keywords

Gaybî, Kur’ân, Alevî-Bektaşî, Sünnî-Şi’î, Hz. Ali

The Qur'anic Verses Associated with the Hz. Ali and Ahl al-Bayt and Their Interp-retation from Şerh-u Hutbeti'l-Beyân

Abstract

In the past, the books that discuss Alevi-Bektashi beliefs and its thought
system and the verses, along with their interpretations, that were used to support
this belief and thought system have become very important for the Alevi-Bektashi
community. Therefore, in this article, “Hutbetu’l-Beyân”, which is one of the main
references of the Alevi-Bektashis propoundly containing the words of Hz. Ali, and
the references to the Qur’an and the verses in this commentary made by the Seyyid
Hossein Gaybi in the middle of the 15th century during the Ottoman period are
discussed. Within this context, the Qur’anic verses associated with imaginations regarding the Hz. Ali and love of Ahl al-Beyt and the ways of understanding these
verses and interpretation in this commentary that sheds light on religious beliefs
and cultures of Anatolian people in that period were studied. On the other hand,
the relationship between comments and narratives associated with these verses
and the comments and narratives in Shia and Sunni sources were also investigated.
As a result of the study, it was concluded that this commentary aims to establish a
legendary Ali imagination and some mystical approaches in “Hutbetu’lBeyân”
with Qur’an by ignoring and discarding the apparent meanings of the verses.

Keywords

Gaybi, Qur’an, Alevi-Bektashi, Sunni-Shia, Hz. Ali