THE MINISTRY OF PUBLIC WORKS DURING THE NATIONAL STRUGGLE FROM THE OPENING OF THE GRAND NATIONAL ASSEMBLY OF TURKEY TO 1922: ESTABLISHMENT, FINANCIAL SITUATION, BUDGET, AND TRANSPORTATION ACTIVITIES

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 1 - 32, 04.07.2025

Refik Aydemir

https://doi.org/10.47088/utad.1639877

Abstract

The National Struggle period marked a critical phase in Turkey’s history, not only politically and militarily but also economically and infrastructurally, as the country entered a process of reconstruction. The economic difficulties inherited from the Ottoman Empire, the destruction caused by the war, and the dominance of foreign capital over transportation were among the primary issues the government of the Grand National Assembly of Turkey needed to address. During this period, the Ministry of Public Works, established in 1920, undertook significant responsibilities, particularly in the development of transportation infrastructure, with a focus on roadways and railways. Roadways were of great importance for both military logistics and economic development, yet due to limited budget and human resources, the emphasis during this period was primarily on the maintenance and repair of existing roads. Railways, on the other hand, were regarded as the most strategic transportation network of the time, but since a large portion of the system was under the control of foreign capital companies, the government of the Grand National Assembly of Turkey took steps toward nationalization. Certain sections of key railway lines, such as the Anatolia-Baghdad and Izmir-Kasaba lines, were brought under the control of the Grand National Assembly, and a Directorate of Operations was established in Eskişehir to address operational and financial issues related to these lines. However, increases in transportation costs, challenges in fuel supply, and pressure from foreign capital prevented the railway system from operating at full capacity.
This study, based on the Presidential State Archives and the Official Records of the Grand National Assembly of Turkey, examines the financial situation during the National Struggle period, the establishment process of the Ministry of Public Works, budget regulations, general activities related to road and railway transportation, as well as the decisions and implementations taken.

Keywords

National Struggle , Ministry of Public Works , transportation policies , economic independence , infrastructure development

TBMM’NİN AÇILIŞINDAN 1922’YE MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİNDE NAFİA VEKÂLETİ: KURULUŞ, MALİ DURUM, BÜTÇE VE ULAŞTIRMA FAALİYETLERİ

Abstract

Millî Mücadele dönemi, Türkiye’nin siyasi ve askerî olduğu kadar ekonomik ve altyapısal açıdan da yeniden yapılanma sürecine girdiği kritik bir dönem olmuştur. Osmanlı Devleti’nden devralınan ekonomik sıkıntılar, savaşın yarattığı tahribat ve yabancı sermayenin ulaştırma üzerindeki hâkimiyeti, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetinin öncelikli çözmesi gereken sorunlar arasındaydı. Bu süreçte 1920’de kurulan Nafia Vekâleti, özellikle karayolları ve demiryolları başta olmak üzere ulaşım altyapısını geliştirmeye yönelik önemli görevler üstlenmiştir. Karayolları hem askeri lojistik hem de ekonomik kalkınma açısından büyük önem taşımış, ancak sınırlı bütçe ve insan kaynağı nedeniyle bu dönemde esas olarak mevcut yolların bakım ve onarımı ön planda tutulmuştur. Demiryolları ise dönemin en stratejik ulaştırma ağı olarak değerlendirilmiş, ancak büyük bir kısmı yabancı sermayeli şirketlerin kontrolünde olduğu için TBMM hükümeti millîleştirme çabasına girişmiştir. Anadolu-Bağdat ve İzmir-Kasaba gibi önemli hatların belirli bölümleri TBMM tarafından yönetim altına alınmış, Eskişehir merkezli bir İşletme Müdürlüğü oluşturularak bu hatların işletme ve finansman sorunlarının çözümüne yönelik adımlar atılmıştır. Ancak, nakliye ücretlerindeki artışlar, yakıt tedarikindeki zorluklar ve yabancı sermaye baskısı, demiryolu sisteminin tam kapasiteyle çalışmasını engellemiştir.
Bu çalışma, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri’nden faydalanılarak hazırlanmış olup, çalışmada Millî Mücadele dönemi mali durum, Nafia Vekâleti’nin kuruluş süreci, bütçe düzenlemeleri, karayolu ve demiryolu üzerine genel faaliyetler, alınan kararlar ve uygulamalar incelenmiştir.

Keywords

Millî Mücadele , Nafia Vekâleti , ulaştırma politikaları , ekonomik bağımsızlık , bayındırlık çalışmaları.

Ethical Statement

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederim.

References

• Millî Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi (ATASE), Kurum: 110-9-1-10/ İstiklal Harbi (1919-1923) / Tarih: 04.21.1336/ Yer No: 272-0-203.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Kurum: İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS) Tarih: H-24-11-1332, Yer No: 189-28.
• BOA, HRT. h../29.12.1341/ 248.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Kurum: 30-18-1-1 / Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928), Tarih: 06.04.1921, Yer No: 3-16-15.
• BCA, 30-18-1-1/ 12.12.1920/ 2-24-1. BCA, 30-18-1-1 / 08.07.1920/ 1-4-11.
• BCA, 30-18-1-1/ 10.10.1920/ 1-17-20. BCA, 30-18-1-1/ 28.10.1920/ 1-17-2. BCA, 30-18-1-1/ 28.10.1920/ 1-17-1. BCA, 30-18-1-1/ 10.10.1920/ 1-20-3.
• BCA, 30-18-1-1/ 07.08.1920/ 1-7-10. BCA, 30-18-1-1/ 17.02.1921/ 2-36-2.
• BCA, 30-18-1-1 / 11.08.1920/ 1-8-12. BCA, 30-18-1-1/ 06.04.1921/ 3-16-14.
• BCA, 30-18-1-1/ 27.04.1921/ 3-18-8. BCA, 30-18-1-1/ 22. 05.1921/ 3-21-8.
• BCA,30-18-1-1/13.02.1921/ 2-35-5. BCA, 30-18-1-1/ 26.05.1921/ 3-22-19.
• BCA, 30-18-1-1/ 28.02.1921/ 2-37-13. BCA, 30-18-1-1/ 13.01.1921/ 2-27-11.
• BCA, 30-18-1-1/ 18.01.1921/ 2-29-12. BCA, 30-18-1-1/ 02.01.1921/ 2-26-7.
• BCA, 30-18-1-1/ 01.11.1921/ 2-27-5. BCA, 30-18-1-1/ 02.11.1921/ 3-34-20.
• BCA, 30-18-1-1/ 15.08.1922/ 5-24-18. BCA, 30-18-1-1/ 21.10.1922/ 5-32-16.
• BCA, 30-18-1-1/ 03.08.1922/ 5-27-3.
• Ceride-i Resmiye, 7.03.1337: 14.02.1337.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC), Devre 1, Cilt 1, Birleşim 9, 25. 02. 1336.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, D. 1, C. 2, B. 33.
• TBMMZC, D. 1, C. 1, B. 2. TBMMZC, D. 1, C. 1, B. 13.
• TBMMZC, D. 1, C. 2, B. 136. TBMMZC, D. 1, C. 4, B. 76.
• TBMMZC, D. 1, C. 6, B. 112. TBMMZC, D. 1, C. 7, B. 130.
• TBMMZC, D. 1, C. 7, B. 131. TBMMZC, D. 1, C. 8, B. 145.
• TBMMZC, D. 1, C. 8, B. 150. TBMMZC, D. 1, C. 8, B. 156.
• TBMMZC, D. 1, C. 8, B. 159. TBMMZC, D. 1, C. 9, B. 17.
• TBMMZC, D. 1, C. 9, B. 18. TBMMZC, D. 1, C. 10, B. 26.
• TBMMZC, D. 1, C. 10, B. 27. TBMMZC, D. 1, C. 17, B. 166.
• TBMMZC, D. 1, C. 17, B. 167. TBMMZC, D. 1, C. 18, B. 1.
• TBMMZC, D. 1, C. 19, B. 140. TBMMZC, D. 1, C. 21, B. 68.
• TBMMZC, D. 1, C. 22, B. 88. TBMMZC, D. 1, C. 23, B. 105.
• TBMMZC, D. 1, C. 23, B. 117. TBMMZC, D. 1, C. 28, B. 20.
• TBMMZC, D. 1, C. 29, B. 21. TBMMZC, D. 2, C. 1, B. 14.
• Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• Akşin, Sina, Kısa Yirminci Yüzyıl Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Baskı, İstanbul 2021.
• As, Efdal, Cumhuriyet Dönemi Ulaşım Politikaları 1923 1960, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2013.
• Atam, Şenay, Osmanlı Devleti’nde Nafia Nezareti, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2020.
• Atam, Şenay, “Nafia Vekâleti (Bayındırlık Bakanlığı)”, Atatürk Ansiklopedisi.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, (haz. Kemal Bek), Bordo Siyah Klasik Yayınları, İstanbul 2005.
• Çavdar, Tevfik, Osmanlıların Yarı-Sömürge Oluşu, Ant Yayınları, İstanbul 1970.
• Çolak, Filiz, “Atatürk Dönemi’nde Türkiye Cumhuriyeti’nin Ulaşım Politikasına Genel Bir Bakış”, Journal Of Turkish Studies, Vol. VIII/2, (Winter 2013), ss. (345-364).
• Daşdemir, Hasan, “Şose ve Köprüler Kanunu’nun Türkiye’nin Karayolu Gelişimi Açısından Değerlendirilmesi”, I. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu (Yol), ETÜ, 2022.
• Demirel, Ahmet, Birinci Mecliste Muhalefet İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul 1994.
• Duran, Refik, “Millî Mücadele’de İnebolu-Kastamonu-Ankara Hattı” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 15/44, (1999), ss. (693-699).
• Erkin, Behiç, Hatırat 1876-1958, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2010.
• Galtung, Johan, “A Structural Theory of Imperialism”, Journal of Peace Research, vol. 8, no. 2, 1971, ss. (81–117).
• Güneş, İhsan, “Millî Mücadele Dönemi Bütçeleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 4, S. 12, (Temmuz 1988), ss. (763-782).
• Gürel, Ziya, “Kurtuluş Savaşında Demiryolculuk”, Belleten, 44/175, Temmuz 1980, ss. (539-75).
• Gürel, Ziya, “Kurtuluş Savaşında Demiryolculuk IV”, Belleten, 48/191-192, Temmuz 1981, ss. (497-512).
• Kerimoğlu, Hasan Taner, “Yeni Bilgiler Işığında Chester Projesinin İlk Başvuru Süreci 1908-1912”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XX/41, Aralık (415-446).
• Müderrisoğlu, Alptekin, Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, Maliye Bakanlığı 50. Yıl Yayınları, Ankara 1974.
• Mutlu, N. Yücel, Bayındırlık Bakanlığı Tarihi, Bayındırlık Bakanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• Özdemir, Mehmet, Mütareke ve Kurtuluş Savaşı Başlangıç Dönemlerinde Türk Demiryolları (Yapısal Ekonomik Sorunlar, 1918-1920), Kültür Bakanlığı Yayınları/2620, Ankara 2001.
• Özyüksel, Murat, Osmanlı İmparatorluğu’nda Nüfuz Mücadelesi Anadolu ve Bağdat Demiryolları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2013.
• Selek, Sebahattin, Anadolu İhtilali, C.1, Kastaş Yayınları, İstanbul 2004.
• Şimşir, Bilal N., Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1985.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Dünden Bugüne Başbakanlık (1920-2004), Ankara 2004.
• T.C. Bayındırlık Bakanlığı, Bayındırlıkta Elli Yıl 1923-1973, Ankara 1973.
• T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Cumhuriyetin 70. Yılında Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Ankara 1993.
• T.C. Nafiâ Vekâleti, On Senede Türkiye Nafiâsı 1923-1933, Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi, İstanbul 1933.