Zeka, Gelişimi ve Ölçeklerine Dair

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 88 - 102, 15.07.2024

Leyla Ülkü

https://doi.org/10.58201/utsobilder.1487718

Öz

Zeka, psikoloji biliminin en çok araştırılan ve tanımlanmaya çalışılan konuları arasında yer almaktadır. Zekayı belirleyen etmenler arasında kalıtım ve çevresel etkenlerin olduğu düşünülmektedir. Uyarıcılar arasında aile, eğitim, sosyo-ekonomik yapı, kültürel değerler ve kültüre maruz kalma gibi etkenler bulunmaktadır. Zeka, dinamik yapısı nedeniyle biçimlendirilebilen ve güçlendirilebilen bir yapıdır. Zeka soyut bir yapı olduğundan ölçülebilmesi için çok sayıda amaçla 19. Yüzyıldan günümüze birçok zeka ölçeği geliştirilmiştir. Tarihin ilk uygulanabilir zeka testi olan Stanford-Binet zekâ testi Alfred Binet ve Theodore Simon tarafından Fransa’da 1905 yılında geliştirilmiştir. David Wechsler tarafından 1939 yılında Wechsler-Bellevue Zekâ Testi geliştirilmiştir. Anadolu-Sak zeka ölçeği, Türkiye’de geliştirilen ilk zeka testi ölçeğidir. Anadolu-Sak zeka ölçeğinin güvenirliği ve geçerliliği ile ilgili olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Zeka oyunları son zamanlarda eğitim ve öğrenme süreçlerine dahil edilmiştir. Zeka oyunlarının zekanın gelişimine olan katkısı dışında, kişiye empati yapabilme, iletişim kurabilme becerisi, sosyal paylaşımlarda bulunabilme ve gruplarla iş birliği kurabilme gibi yeteneklerinin oluşmasına dair katkıları bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Zeka, Kalıtım, Çevre, Zeka Testleri, Zeka Oyunu

Destekleyen Kurum

ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ

Teşekkür

Dr. Öğr. Üyesi Esra Gül KOÇYİĞİT

Kaynakça

• Afat, N. (2013). Çocuklarda Üstün Zekanın Yordayıcı Olarak Ebeveyn Tutumları. Hayef Dergisi, 10(1), 155-168.
• Arslan, K. (2020). Eğitimde Yapay Zeka ve Uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt:11(1), S:71-88. AY, İ. (2022), Zekanın Değerlendirilmesi, Editör, Doç. Dr. Ceyhun Ozan, Gelişimsel Ölçme ve Değerlendirme, S.115-133, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Erzurum.
• Barutçu, G. (2010) Rehberlik Araştırma Merkezleri Tarafından Yapılan Tanılama ve Yönlendirmenin Normal Zeka Kapasitesi Tanısı Alan Öğrenciler Açısından Sonuçları; Fatsa Örneği (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi).
• Bayrakçeken, S., Samancı, O., ve Gökbulut, N. (2021). Zihniyet Kuramı ve Öğrenme Motivasyonu. Sinerji Uluslararası Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 153-162.
• Bozbey Esmeroğlu, S. (2006) Anadolu-Sak Zekâ Ölçeği’nin (ASİS) 10-11 Yaş Düzeyinde Ön Uygulama Çalışması (Yüksek Lisans Tezi , Anadolu Üniversitesi)
• Bozkurt, F. (2009) Zihinsel Yetersiz Tanısı Alan Çocukların Tanılama Süreçlerinin Betimlenmesi (Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi)
• Çuhadar, C.H . (2017), Müziksel zeka. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 26, Sayı 3, 2017, 1 - 12,
• Dülger, E. (2018) Anadolu-Sak Zeka Ölçeğinin (ASIS) Ölçüt Geçerliği Çalışması (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi)
• Gülfil, D. (Adana, 2010) Fransızca Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarının Çoklu Zeka Kuramına Göre Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi – Çukurova Üniversitesi)
• Güney, S. (İstanbul, 2007) Çoklu Zeka Kuramının İlköğretim Okulları Beşinci Sınıflarında Uygulanması Ve Sonuçları Üzerine Nitel Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi – Yeditepe Üniversitesi)
• Gürel, E ve Tat, M. (2010) Çoklu Zekâ Kuramı: Tekli Zekâ Anlayışından Çoklu Zekâ Yaklaşımına (Multiple Intelligence Theory: From Unitary Intelligence Conception to Multiple Intelligence Approach) Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research) Cilt 3 S:11
• İnci, G. (2021). Galton’dan Günümüze Zekâ ve Zekâ Kuramları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(3), 1053-1068.
• Kalkan, V.D. (2018) - Kapsamlı Zekâ Modelleri: Yönetim İhtiyaçları Çerçevesinde Bir Değerlendirme (Comprehensive Models of Intelligence: A Review with in the Framework of Management Needs) – Journel of Current Researches on Social Scienses, C:8/1 S:236-244
• Karaca Sivrikaya, S., ve Sivrikaya, A. H. (2022). Üniversite Öğrencilerinde Kültürlerarası Fark: Kültürel Zeka. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 346-358.
• Karadağ, Y. ve Baştuğ , G. (2018), Türkiye’de Zeka Değerlendirme Sürecinde Yaşanan Etik Sorunlar ve Öneriler, Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt 17, Sayı 2, 2018, 46 - 57,
• Kayacan, G. (2019) Anadolu Sak Zekâ Ölçeğinin Görsel Ardıl İşleyen Bellek Alt Testinin Çoktan Seçmeli Ve Performans Temelli Ölçümlerinin Karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Kemer, B., ve Çakan, M. (2020). Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde Sıklıkla Kullanılan Psikolojik Ölçeklerin Geçerliğinin Ölçme Standartlarına Göre İncelenmesi. Eğitim Ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(1), 323-348.
• Kılıçarslan, S. (2019) Anadolu-Sak Zekâ Ölçeğinin (ASİS) Hıza Dayalı Sözel Muhakeme Alt Testi ile Algı Hızı Testleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Kirişçi, N., ve Demirel Dingeç, Ş. (2024). Erken Çocukluk Döneminde Özel Yeteneğin Tanılanmasına İlişkin Eleştirel Değerlendirme. Millî Eğitim Dergisi, 53 (241), 613-634.
• Kurtdaş, Ç. (2012), Üstün Yetenekliler ve Üstün Yeteneklilerin Eğitiminde Bilim ve Sanat Merkezleri (Malatya Bilim ve Sanat Merkezi Örneği) Gifted Students and the Education of Gifted Students in Science and Arts Centers (Malatya Science and Arts Centers Case). Hikmet Yurdu, 5(10), 151-181.
• Maboçoğlu, F. (2006), Duygusal Zeka ve Duygusal Zekanın Gelişimine Katkıda Bulunan Etmenler, (Yüksek Lisans tezi – Ankara Üniversitesi)
• Özdevecioğlu, B. ve Hark Söylemez, N. (2021). Akıl ve Zeka Oyunları ile İlgili Olarak Yapılan Lisansüstü Çalışmaların Değerlendirilmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (28), 17-53.
• Padır, M.A., ve Vangölü, M.S. (2023), Örtük Zekâ Teorisi: Gelişime Açık Zihin İnancı Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, Cilt 15, Sayı 3, 2023, 451- 457,
• Sak, U. (2018), Zeka ve Gelişimi, Editör Coşkun Bayrak, Eğitim Psikolojisi, S.103-121, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Salman, U. Şimşek, A., Turfanda, M., & Salman, A. B. (2017). Türkiye’de Kullanılan Zeka Ölçekleri. İstanbul Bilim Üniversitesi Florence Nightingale Tıp Dergisi, 3(2-3), 87-89.
• Sözel, H.K. (2017) Anadolu-Sak Zekâ Ölçeği̇’ni̇n (ASİS) Özel Eği̇ti̇m Grupları Arasındaki Ayırtedi̇ci̇li̇k Geçerli̇k Çalışması (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi)
• Sü Eröz, S. (2011) Duygusal Zeka ile İletişim Arasındaki İlişki: Bir Uygulama (Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi)
• Şarvan Cengiz, Ş. (2008) 8–10 Yaş Grubu Çocukların Çoklu Zekâ Türlerine Göre Dağılımı ve Futbol Eğitiminin Çoklu Zekâ Düzeyleri Üzerine Etkisi (Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi)
• Şentürk, B., ve Yazıcı, A. G. (2020). Sporcuların Çoklu Zeka Düzeylerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi: Ordu İli Örneği. Uluslararası Egzersiz Psikolojisi Dergisi, 2(1), 36-48.
• Tamul, Ö. F., Bal Sezerel, B., Sak, U., Karabacak, F. (2020). Anadolu-Sak Zekâ Ölçeği’nin (ASIS) Sosyal Geçerlik Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 393-412.
• Tunç, M., ve Bolat, Y., (2023). Matematik Öğretiminde Zekâ Oyunları: Sistematik Bir İnceleme. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(38), 601-631.
• Uluç, S., ve Öktem, F. (2023). Kaufman Kısa Zekâ Testi İkinci Sürümünün (KBIT-2) ve Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeğinin Dördüncü Sürümünün (WÇZÖ-IV) Karşılaştırılması. Psikoloji Çalışmaları, 43(1), 117-140.
• Yaşarsoy, E. (2006). Duygusal Zeka Gelişim Programının, Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Davranış Problemleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Yonus, A., (2007) Kaufman Kısa Zeka Testi-15-16 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi)
• İnternet Kaynakları: http://docs.neu.edu.tr/staff/beria.gokaydin/4., 13.04.2024, Zeka ve Ölçme; Zeka Testleri; Bireysel Olarak Uygulanan Zekâ Testleri.