1933 ve 1944 Yıllarında Kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyetleri Hakkındaki Kaynaklar ve Bu Kaynakların Değeri

Year 2020, Issue: 16, 233 - 257, 24.12.2020

Nabijan Tursun

https://doi.org/10.46400/uygur.830133

Cited By: 2

Abstract

Öz
20. yüzyıl Uygur siyasi tarihi üzerine farklı dillerde çok sayıda yazı kaleme alınmıştır. Ancak bu yazılarda, dönemin Uygurca kaynaklarından yeterince yararlanmadığı görülmektedir. Oysaki yakın dönem Uygur tarihini Uygurca kaynakları kullanmadan sistemli bir şekilde araştırmak ve doğru sonuçlar elde etmek mümkün değildir. 1930’lu yıllarda kurulan Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti ve 1940’lı yıllarda kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyeti ile ilgili Uygurca kaynaklar ve dönemin tanıklarının bıraktıkları hatıralar oldukça zengindir. Bunlar günümüzde Uygur Özerk Bölgesi ve Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan gibi ülkelerin devlet arşivlerinde bulunmaktadır. Bu kaynaklar dönemin hükümet belgeleri, basın-yayın ürünleri, cumhuriyet hükümetinin çeşitli kademelerinde çalışan yöneticilerin sözlü ve yazılı beyanlarını ve hatıralarını kapsamaktadır. Ayrıca dönemin tanıkları ile yapılan görüşmeler sonucunda kaleme alınmış edebi eserler de mevcuttur. Gerek batılı gerekse Çinli araştırmacılar, bu kaynaklara ulaşamadıkları ya da bunları göz ardı ettikleri için dönemin tarihi üzerindeki çalışmalarda sığ bir durum söz konusudur. Dolayısıyla bu kaynakların tanıtılması, belge değerlerinin tespiti, kullanıma sunulması son derece önemlidir. Bu makalede söz konusu kaynaklar tanıtılacak, tarih araştırmalarındaki kıymeti tespit edilecektir.

Keywords

Uygur,, Doğu Türkistan,, Cumhuriyet,, Kaşgar,, Kulca.

References

• AZİZİ, Seyfettin (1990). Ömür Dastani. 2. Cilt. Tengri Tağda Güldürmama (Tanrı Dağlarında Şimşek). Urumçi: Şincang Helk Neşriyatı.