Ahenk Gazetesine Göre Lozan Barış Antlaşması’na Giden Süreç ve Antlaşma’nın Yansımaları

Year 2024, , 1856 - 1899, 31.12.2024

Enes Mert Demir

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1546808

Abstract

Türk İstiklal Harbi’nin nihayetinde egemenlik ve bağımsızlık mücadelesinin diplomatik safhasını oluşturan Lozan Konferansı, önemine binaen Türk basını/dönemin gazeteleri tarafından ilgiyle izlenmiş, Lozan’daki gelişmelere dair anbean haberler yapılarak kamuoyu aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu süreçte İzmir merkezli yayın yapan Ahenk Gazetesi de Lozan Barış Konferansı’nı yakından takip etmiştir. Nitekim Ahenk, Konferans’tan gelen son dakika haberleri ile Türk heyetinin ve diğer heyetlerin tutumlarına ve demeçlerine, keza Avrupa basının görüşlerine yer vermiştir. Ahenk’in haber içeriklerinde, Türkiye’nin millî hak ve menfaatlerini koruma yönündeki kararlı tutumunu vurguladığı ve antlaşmaya varılmasını büyük bir diplomatik zafer olarak değerlendirdiği görülmektedir.
Bu makalede; Lozan’daki gelişmelere ilişkin Ahenk Gazetesi’ndeki haberler ve köşe yazıları ele alınmıştır. Araştırmanın sınırlılığı çerçevesinde Konferans’ın sonuç alma aşaması olan son haftaları ve Antlaşma sonrasındaki günler dikkate alınmış; dolayısıyla Gazete’nin Temmuz ve Ağustos (1923) nüshaları incelenmiştir. Böylece Konferans’taki çetin müzakerelerde, Türkiye’nin ve Müttefiklerin tutumu ile Antlaşma’nın imzalanması aşamasına ne şekilde gelindiğinin, bir yerel basının gözünden ortaya konulması hedeflenmiştir. Esasa müteallik haber ve yazıların seçilmesiyle içeriğin şekillendirildiği çalışmada ayrıca, Lozan’la ilgili yayımlanmış belge, zabıt cerideleri ve telif eserlerden de faydalanılmıştır. Tespit edilen bulgular üzerinden Ahenk Gazetesi’nin Lozan Konferansı ve Antlaşması’na yönelik yaklaşımı analiz edilmiştir. Sonuç olarak özgün bir konu ile Lozan literatürüne bir katkı sunulması amaçlanmaktadır.

Keywords

Ahenk Gazetesi, Lozan Barış Konferansı, Türk Heyeti, İtilaf Devletleri, Lozan Barış Antlaşması.

The Process Leading to the Lausanne Peace Treaty and the Reflections of the Treaty According to Ahenk Newspaper

Abstract

The Lausanne Conference, which constituted the diplomatic phase of the struggle for sovereignty and independence at the end of the Turkish War of Independence, was followed with interest by the Turkish press / newspapers of the period due to its importance, and the public opinion was attempted to be enlightened by making instant news about the developments in Lausanne. In this process, the Izmir-based Ahenk Newspaper closely followed the Lausanne Conference. As a matter of fact, Ahenk included breaking news from the Conference, the attitudes and statements of the Turkish delegation and other delegations, as well as the opinions of the European press. In its news items, Ahenk emphasized Turkey's determined attitude towards protecting its national rights and interests and considered the signing of the Treaty as a great diplomatic victory.
In this article, the news and columns in Ahenk Newspaper regarding the developments in Lausanne are analyzed. Within the framework of the limitations of the research, the last weeks of the Conference, which were the finalization phase, and the days after the Treaty were taken into consideration; therefore, the July and August (1923) issues of the newspaper were analyzed. Thus, it is aimed to reveal the attitude of Turkey and the Allies during the tough negotiations at the Conference and how the Treaty was signed through the eyes of the local press. The content of the study, which was shaped by selecting news and articles related to the substance, documents, minutes of the proceedings and copyrighted works on Lausanne were also utilised. Based on the findings, the approach of Ahenk Newspaper towards the Lausanne Conference and Treaty was analyzed. As a result, it is aimed to make a contribution to the literature on Lausanne with an original subject.

Keywords

Ahenk Newspaper, Lausanne Peace Conference, Turkish Delegation, Entente States, Lausanne Peace Treaty.

References

• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, (Açıklamalı Dizin İle), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2006.
• Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, çev. Seha L. Meray, Takım (T). I-II, Cilt (C).1-2, Kitap (K).1-2, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 2018.
• Şimşir, Bilâl N., Lozan Telgrafları I (1922 - 1923), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
• Şimşir, Bilâl N., Türk Diplomatik Belgelerinde Lozan Barış Konferansı Cilt II (Şubat - Ağustos 1923), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
• Türk Diplomatik Arşivi Belgeleriyle 100. Yılında Mudanya Askerî Sözleşmesi Tutanaklar-Belgeler, yay.haz. Dışişleri Bakanlığı, Dışişleri Diplomatik Arşiv Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2022.
• TBMM Gizli Celse Zabıt Cerideleri (TBMMGZC)
• C.3, 21 Şubat 1338 (1923), 196. Toplantı; 27 Şubat 1338 (1923), 200. Toplantı.
• C.4, 2 Mart 1339 (1923), 2. Toplantı; 6 Mart 1339 (1923), 6. Toplantı.
• Ahenk Gazetesi, Sayılar: 9273-9285, 9287, 9289-9293, 9295, 9297, 9299, 9302, 9311-9312, 9314.
• Arıkan, Zeki, İzmir Basınından Seçmeler 1872-1922, C.1, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir 2003.
• Arıkan, Zeki, İzmir Basın Tarihi (1868-1938), Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir 2006.
• Baytok, Taner, İngiliz Belgeleriyle Sevr’den Lozan’a, Doğan Kitap, İstanbul 2007.
• Bilsel, M. Cemil, Lozan, C.2, Sosyal Yayınları, İstanbul 1998.
• Budak, Mustafa, Misak-ı Millî’den Lozan’a İdealden Gerçeğe Türk Dış Politikası, Küre Yayınları, 5. bs., İstanbul 2014.
• Budak, Mustafa, 99 Soruda Lozan, Ketebe Yayınları, İstanbul 2018.
• Demirci, Sevtap, Belgelerle Lozan, Alfa Yayınları, 5. bs., İstanbul 2023.
• Evans, Laurence, Türkiye’nin Paylaşılması (1914-1924), çev. Tevfik Alanay, Milliyet Yayınları, İstanbul 1972.
• Helmreich, Paul C., Sevr Entrikaları, Büyük Güçler, Maşalar Gizli Anlaşmalar ve Türkiyenin Taksimi, çev. Şerif Erol, Sabah Kitapları, İstanbul 1996.
• İnönü, İsmet, İstiklâl Savaşı ve Lozan, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1993.
• Karacan, Ali Naci, Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, Bilgi Yayınevi, 3. bs., İstanbul 1993.
• Kemal, İlteriş, Lozan’ın Deşifresi, Kripto Yayınları, Ankara, 2018
• Lozan Antlaşması, Montreux Sözleşmesi ve Paris Sözleşmesi, yay.haz. Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul 1987.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar IV, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2019.
• Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Kurtuluş Savaşımız (1919-1922), yay.haz. Dışişleri Bakanlığı, Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, Ankara 1973.
• Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Lozan (1922-1923), yay.haz. Dışişleri Bakanlığı, Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, Ankara 1973.
• Akkoyun, Turan, “Atatürk Devri İzmir Basını ve Kamuoyu Üzerindeki Tesiri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12/34, (1996), s. 101-124.
• Arıkan, Zeki, “İşgal Dönemi İzmir Basını”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5/13, (1988), s. 145-166.
• Bozkurt, Uğur, “Ahenk Gazetesi’nin Tahlili ve Ulusal Kurtuluş Savaşı Dönemi Yayın Politikası”, ed. Bekir Koçlar vd., Hakimiyet-i Milliye Uluslararası Bilgi Şöleni (30 Ekim - 01 Kasım 2018/Van), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi E Yayını, 2019, s. 356-374.
• Güner, Zekai, “Millî Mücadele’de Türk Kamuoyunu Oluşturan Basın”, Erdem, 11/31, (1998), s. 89-104.
• Kodal, Tahir, “Lozan Barış Antlaşması ve Türk Kamuoyu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22/64-65-66, (2006), s. 215-244.
• Temuçin, Faik Ertan, “Lozan Görüşmeleri Sırasında Türk Heyeti ile TBMM Hükümeti Arasındaki İlişkiler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 6/18, (1990), s. 615-626.
• Temuçin, Faik Ertan, “Sevr ve Lozan Antlaşmaları Hakkında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 58, (2016), s.21-37.
• Turan, Ömer, “Lozan Barış Konferansı”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C.1, Atatürk Araştırma Merkez Yayınları, Ankara 2023, s.1296-1326.
• Uzun, Hakan, “Türk Heyeti’nin Lozan’a Gidişi ve Lozan Konferans’ı Öncesinde Avrupa’daki Faaliyetleri (5 Kasım 1922-20 Kasım 1922)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 53-Lozan Antlaşması Özel Sayısı, (2013), s. 329-350.
• Yardım, Dilek, “Bir Gazetenin Sahibi ve Başyazarı Olarak Cevriye İsmail Uyum”, İzmir’de İz Bırakmış Öncü Kadın Yazarlar, ed., Şerife Çağın, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir 2021, s.95-129.
• Erkin, Anıl, Ahenk Gazetesi’ne Göre II. Meşrutiyet Dönemi’nde Aydın ve İlçelerinin Sosyal ve Ekonomik Hayatı (1908), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın 2023.
• Apikam, https://www.apikam.org.tr/tr/ArsivDetayliArama/1/, [Erişim tarihi: 05.08.2024]