Armament as an Indispensable Element on the Road to Independent Armenia (1890-1895)

Year 2017, Volume: 2 Issue: 2, 92 - 118, 12.11.2017

Zeynep İskefiyeli

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.351422

Abstract

Once the nationalist Armenians, who wanted to
establish independent Armenia, understood that the great powers did not pay
much attention to their cause, they wished to attract the attention of great
powers to Armenian Question by means of terrorism. The first ones who thought
that getting independence could only be achieved through riots and bloodshed
were the spiritual leaders and members of the Armenian committees. They were
the first who obviously call the Armenians to take up arms. They began to establish
charity organizations which were actually the places where the political
combatants and village's gangs trained and organized themselves like fighters
unit and arms and ammunition unit. Then, the Armenian schools and churches, by
means of legal and religious immunity, were turned into both political bureau
where the rebellions were organized and storage of weapons and ammunition. This
paper is focused on the beginning of the Armenian armament activities and the
way of supplying and storing weapons.

Keywords

Armenian, Arm, Committees, Tashnak, Hinchak, Clergyman and Church

Bağımsız Ermenistan Yolunda Vazgeçilmez Bir Unsur Olarak Silahlanma (1890-1895)

Abstract

“Bağımsız
Ermenistan” fikrini gerçekleştirmeyi arzulayan Ermeni
milliyetçileri bu isteklerinin büyük devletler tarafından yeterince dikkate
alınmadığını görünce, terörizm yoluyla büyük devletlerin dikkatlerini Ermeni
isteklerine çekmek istemişlerdi. Ermeni bağımsızlığının ancak isyan ve kan
dökme yoluyla elde edilebileceğine ilk inananlar ise Ermeni ruhani liderleri ve
komiteciler oldu. Ermenileri açıkça silahlanmaya ilk davet edenler de bunlardı.
Ermeniler görünüşte hayır cemiyetleri olarak gerçekte ise siyasi muharip
çeteler, köy çeteleri kurmaya başlamışlar, kendi aralarında; savaşçı birlik,
yardımcı birlik, silah ve cephane birliği şeklinde teşkilatlar oluşturmuşlardı.
Bundan sonra Ermeni okulları ve kiliseleri, kanuni ve dini bazı
dokunulmazlıklardan istifade etmek suretiyle hem isyan, ihtilal hazırlıklarının
yapıldığı birer siyasi büro hem de silah ve mühimmat deposu haline getirildi.
Bu bildiride 1890-1895 yılları arasında Ermenilerin silahlanma faaliyetlerine
başlamaları, silahları temin etme ve saklama yolları üzerinde durulacaktır. 

Keywords

Ermeni, silah, komiteler, Taşnak, Hınçak, din adamları ve kilise

References

• Arşiv Vesikaları
• BOA, A. MKT. MHM, 500/57.
• BOA, A. MKT. MHM, 531/29.
• BOA, A. MKT. MHM, 638/6.
• BOA, A. MKT. MHM, 729/8.
• BOA, DH. MKT, 1756/12.
• BOA, DH. MKT, 1817/109.
• BOA, DH. MKT, 2067/69.
• BOA, HR. SYS, 2735/14.
• BOA, HR. SYS, 2751/60.
• BOA, HR. SYS, 2761/26.
• BOA, HR. SYS, 2761/26.
• BOA, HR. SYS, 2761/38.
• BOA, HR. SYS, 2761/38.
• BOA, HR. SYS, 2768/47.
• BOA, HR. SYS, 2768/49.
• BOA, HR. SYS, 2770/2.
• BOA, HR. SYS, 2819/34_1.
• BOA, HR. SYS, 2826/21.
• BOA, HR. SYS, 2828/12.
• BOA, HR. SYS, 2828/15.
• BOA, HR. SYS, 2828/16.
• BOA, HR. SYS, 2828/16.
• BOA, Y. A. HUS, 236/11.
• BOA, Y. A. HUS, 239/69.
• BOA, Y. A. HUS, 243/47.
• BOA, Y. A. HUS, 273/65.
• BOA, Y. A. HUS, 273/65.
• BOA, Y. A. HUS, 280/89.
• BOA, Y. A. HUS, 282/14.
• BOA, Y. A. HUS, 292/6.
• BOA, Y. A. HUS, 295/26.
• BOA, Y. A. HUS, 339/3.
• BOA, Y. A. RES, 81/62.
• BOA, Y. A. RES, 83/18.
• BOA, Y. EE, 157/59.
• BOA, Y. EE, 97/82.
• BOA, Y. MTV, 202/1.
• BOA, Y. MTV, 207/58.
• BOA, Y. MTV, 308/42.
• BOA, Y. MTV, 312/6.
• BOA, Y. MTV, 51/8.
• BOA, Y. MTV, 74/94.
• BOA, Y. PRK, HR, 19/37.
• BOA, Y. PRK. AS, 115/36.
• BOA, Y. PRK. ASK, 119/108.
• BOA, Y. PRK. ASK, 61/70.
• BOA, Y. PRK. AZJ, 33/31.
• BOA, Y. PRK. EŞA, 23/26.
• BOA, Y. PRK. MYD, 14/85.
• BOA, Y. PRK. ZB, 18/16.
• BOA, Y. PRK. ZB, 8/37.
• OBE, (Osmanlı Belgelerinde Ermeniler), c. 7, (Ocak 1889-7 Ocak 1890), İstanbul, 1988.
• OBE, c. 11, (3 Haziran 1892-14 Mart 1893), İstanbul, 1988.
• OBE, c. 12, (15 Mart 1893-30 Haziran 1893), İstanbul, 1988.
• OBE; c. 16, (25 Ekim 1893-19 Aralık 1893), İstanbul, 1989.
• OBE, c. 20, (8 Mayıs 1894-31 Temmuz 1894), İstanbul, 1989.
• OBE, c. 22, (12 Eylül 1894-13 Kasım 1894), İstanbul, 1989.
• OBE, c. 29, (1 Mayıs 1895-31 Mayıs 1895), İstanbul, 1989.
• Kitap ve Makaleler
• ADALIAN, Rouben Paul, “Varzhapetian, Nerses (1837-1884)”, Historical Dictionary of Armenia, USA: Scarecrow Press, 2010.
• AKÇORA, Ergünöz, “Ermeni Sorunu ve Türklere Yaptıkları Katliamlarda Ermeni Komitelerinin Yeri”, Yeni Türkiye, Ermeni Özel Sayısı II, Mart-Nisan 2001, yıl: 7, sayı: 38, s. 747-764.
• ATAÖV, Türkkaya, “Ermeni Terörizminde Silah Sağlanması: Osmanlı Belgelerine Dayalı Gerçekler”, Uluslararası Terörizm ve Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı (17-18 Nisan 1984), Ankara, 1984, s. 163-171.
• ÇALIK, Ramazan, Alman Kaynaklarına Göre II. Abdülhamit Devrinde Ermeni Olayları, Ankara, 2000.
• DEMİREL, Muammer, Birinci Dünya Harbinde Erzurum ve Çevresinde Ermeni Hareketleri (1914-1918), Ankara, 1996, s. 8.
• Ermeni Komitelerinin Âmal ve Harekât-ı İhtilaliyesi, İlan-ı Meşrutiyetten Evvel ve Sonra, Haz: Erdoğan Cengiz, Ankara, 1983.
• GÜLLÜ, Ramazan Erhan, Ermeni Sorunu ve İstanbul Ermeni Patrikhanesi (1878-1923), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2015.
• GÜRÜN, Kâmuran, Ermeni Dosyası, TTK, Ankara, 1983.
• HOCAOĞLU, Mehmed, Arşiv Vesikalarıyla Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, İstanbul, 1976. Hüseyin Nazım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi, c. II, Ankara, 1994.
• KARACAKAYA, Recep, “İstanbul Ermeni Patriği Mateos İzmirliyan ve Siyasî Faaliyetleri”, Ermeni Araştırmaları 1. Türkiye Kongresi Bildirileri, 1. Cilt, Ankara: ASAM, 2003, s. 379-394.
• KÜÇÜK, Abdurrahman, Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ankara, 1997.
• ÖKE, Mim Kemal, Ermeni Meselesi (1914-1923), İstanbul, 1986.
• SAKARYA, İhsan, Belgelerle Ermeni Sorunu, Ankara, 1984.
• SELVİ, Haluk, “Terör Eylemlerine Tarihsel Bir Yaklaşım: Osmanlı Devleti’nde Ermeni Terör Eylemleri ve Yurtdışı Bağlantıları”, Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi, Cilt. 2 (1), 2011, s. 39-56.
• SELVİ, Haluk, Mihran Damadyan, Bir Ermeni Komitecinin İtirafları, Haz. Haluk Selvi, İstanbul 2009.
• SÜSLÜ, Azmi, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Ankara, 1990.
• ŞAHİN, Recep, Tarih Boyunca Türk İdarelerinin Ermeni Politikaları, İstanbul, 1988.
• URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul, 1976.
• YARCI, Güler, “Ermeni Komitelerinin Silahlandırılması ve Finansmanı”, Yeni Türkiye, 60/2014, s. 1-32.
• YAVUZ, Fikrettin, “Ermeni Kimliği’nin İnşasında Bir Patrik Portresi: Mıgırdıç Kırımyan”, Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt:2, Sayı: 1, 2007, s. 271-273.