Politics, Ethnicity and Economics within the Kuban Tribe in the first half of the XVIIIth century
Year 2017,
Volume: 2 , 73 - 114, 19.11.2017
İsmail Bülbül
Abstract
These paper discuses that political life,
ethnicity and economic activities of the people of The Kuban Region in the
XVIIIth century bt docusing on the Muhimme Records in the Ottoman Archives,
annals and diaries of the travellers.
References
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Mühimme Defteri (MD): nr. 110, 114, 114/1, 115, 122 130, 131, 133, 134, 138, 142, 143, 147, 153, 155.
- Kaynak Eserler
A. De La Motraye, A. De La Motraye’s Travels through Europe, Asia and into Part of Africa, V. II, London 1730.
Ahmed Cavid Bey, Osmanlı Rus İlişkileri Tarihi, Haz. Adnan Baycar, İstanbul 2004.
Âşık Mehmed, Menâzırü’l-Avâlim, C. III, Haz. Mahmut Ak, Ankara 2007.
Baron de Tott, Türkler ve Tatarlara Dair Hâtıralar, Çev. Mehmet R. Uzmen, İstanbul ts.
Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, Haz. Abdülkadir Özcan, Ankara 1995.
Edmund Spencer, Türkiye, Rusya, Karadeniz ve Çerkezistan, Çev. Dilek Cenkçiler, Ankara 2014.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, C. VII, Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Kahraman, İstanbul 2003.
George Ellis, Memoir of a Map of the Countries Comprehended between the Black Sea and Caspian with an Account of the Caucasian Nations, London 1788.
Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âli-i Osman, Haz. Sevim İlgürel, Ankara 1998.
Jan Janszoon Struys, The Perillous and Most Unhappy Voyages of John Struys through Italy, Greece, Lifeland, Muscovia, Tartary, Media, Persia, East-India, Japan, and other Places in Europe, Africa and Asia, London 1694, https://quod.lib.umich.edu/e/eebo/A61855.0001.001/1:9.5?rgn=div2;view=fulltext;q1=adam+olearius, Erişim Tarihi: 08.04.2017.
Jean-Baptiste Tavernier, Tavernier Seyahatnamesi, Çev. Teoman Tunçdoğan, İstanbul 2006.
Jean Chardin, Chardin Seyahatnamesi, Çev. Ayşe Meral, Ed. Stefanos Yerasimos, İstanbul 2014.
Julius von Klaproth, Travels in the Caucasus and Georgia, London 1814.
Kırım Hanlarına Nâme-i Hümâyûn (2 Numaralı Name Defteri), Haz. Murat Cebecioğlu vd., İstanbul 2013.
Kornrumpf, Hans-Jürgen, “Südrussland und die Krım um 1740”, Osmanlı Araştırmaları IX, İstanbul 1989, s. 235-261.
Moritz Wagner, Kafkas Rus Savaşı’nda Çerkesler-Çeçenler-Kazaklar ve Gürcüler, Çev. Sedat Özden, İstanbul 1999.
Mustafa Kesbî, İbretnümâ-yı Devlet, Haz. Ahmet Öğreten, Ankara 2002.
P. S. Pallas, Travels through The Russian Empire in the Years 1793 and 1794, Vol. II, London 1812.
Râşid Mehmed Efendi-Çelebizâde İsmâil Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, Haz. Abdülkadir Özcan vd., C. I, İstanbul 2013.
Râşid Mehmed Efendi-Çelebizâde İsmâil Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, Haz. Abdülkadir Özcan vd., C. III, İstanbul 2013.
Reineggs and Marshal Bieberstein, A General, Historical and Topographical Description of Mount Caucasus, V. I, Translated Charles Wilkinson, London 1807.
Saîd Giray, Târîh-i Saîd Giray Hân, staatsbibliothek zu Berlin, Osmanische Sammelhandschrift, Hs. Or. 923.
Seyyid Muhammed Rıza, Es-Sebü’s-Seyyâr Fî Ahbâr-ı Mülûku’t-Tatar, Haz. Mirza Kazım Bek, Kazan 1832.
Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, Sadeleştiren İsmet Parmaksızoğlu, C. I/II, İstanbul 1963.
Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, Sadeleştiren İsmet Parmaksızoğlu, C. II/II, İstanbul 1969.
Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi, Haz. Mesut Aydıner, İstanbul 2007.
Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’i’t Tevârih, C. I, Haz. Münir Aktepe, İstanbul 1976.
W. Eton, A Survey of the Turkish Empire in which are Considered, London 1799.
Xavier Hommaire de Hell, Travels in the Steppes of the Caspian Sea, The Crimea, The Caucasus, London 1847.
V. V. Velyaminov-Zernov, Kırım Yurtına ve Ol Taraflarga Dair Bolgan Yarlıglar ve Hatlar, Haz. Melek Özyetgin-İlyas Kamalov, Ankara 2009.
- Tetkik Eserler
Adiloğlu, Adilhan, Karaçay-Malkar Türkleri, Ankara 2005.
Alpargu, Mehmet, Nogaylar, İstanbul 2007.
Bala, Mirza, “Çerkesler”, İA, C. 3, İstanbul 1995, s. 375-386.
Barrett, Thomas M., At The Edge of Empire: The Cossacks and the North Caucasus Frontier, 1700-1860, Colorado 1999.
Barut, Ali, “Kırım Hanlığı ile Kuzey Batı Kafkasya İlişkilerinde Atalık Müessesesinin Yeri” Emel, S. 217, 1997, s. 21-24.
Basmacı, Yakup, “Kafkasya Bölgesi Su Kaynakları”, Yeni Türkiye (Kafkaslar Özel Sayısı), S. 71, C. I, 2015, s. 326-339.
Başer, Alper, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Nogaylar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI/2, 2011, s. 117-128.
Başer, Alper, “Kırım Hanlığı Tarihinde Mangıt Kabilesi”, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, İstanbul 2015, ss. 75-98.
Bayramaliyev, Osman, “Rus tarihçi Sen, Don kozakları ile Kırım Hanlığı arasındaki gerçek ilişkileri anlatacak”, 18 Temmuz 2011, http://qha.com.ua/tr/savas-guvenlik/rus-tarihci-sen-don-kozaklari-ile-kirim-hanligi-arasindaki-gercek-iliskileri-anlatacak/96625/, Erişim Tarihi 22.04.2017.
Baysun, M. Cavid, “Azak”, İA., C. 2, İstanbul 1979, s. 85-89.
Berber, Oktay, “Kafkasya’da Moğol Kökenli Bir Halk: Kalmuklar”, Yeni Türkiye (Kafkaslar Özel Sayısı), S. 71, C. II, s. 363-377.
Berje, Adolf, Kafkasyalı Dağlı Kavimlerin Kısa Tasvirleri, Çev. Murat Papşu, Ankara 1999.
Bıyık, Ömer, Kırım’ın İdarî ve Sosyo-Ekonomik Tarihi, İstanbul 2014.
Bilge, Sadık Müfit, Osmanlı Çağı’nda Kafkasya, İstanbul 2012.
Bilge, Sadık Müfit, “15.-18. Yüzyıllarda İstanbul ve Kafkasya İskeleleri Arasında Deniz Ticareti: Tâcirler, Gemiciler, Köylüler”, III. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, Bildirileri 25-26 Mayıs 2015, Ed. Feridun Emecan vd., İstanbul 2015, s. 53-90.
Bıjışkyan, P. Minas, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası, Terc. Hrand D. Andreasyan, İstanbul 1969.
Boeck, Brian J., Imperial Boundaries Cossacks Communities and Empire-Building in the Age of Peter the Great, New York 2009.
Budak, Mustafa, “Rusya’nın Kafkasya’da Yayılma Siyaseti”, Türkler, C. 18, Ankara 2002, ss. 488-515.
Bülbül, İsmail, Başlangıcından Rus Hakimiyetine Kadar Kumuk Türkleri ve Tarku Şamhallığı, Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya 2011.
Bülbül, İsmail, “Yedisan-Bucak Nogaylarının 1756 ve 1758 İsyanları”, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 1, Sayı 1, 2016, s. 74-113.
Derin, Derya, Abdülgaffar Kırımî’nin Umdet’ül-Ahbar’ına (Umdet’üt-Tevarih) Göre Kırım Tarihi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003.
Derin Paşaoğlu, Derya, “Altın Orda ve Kırım Sahasında Bozkır Aristokrasisinin Güçlü Temsilcileri: Emir Rektemür ve Şirin Mirzalar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 33, 2014, s. 147-190.
Eravcı, H. Mustafa, “Selim Giray”, DİA, C.36, 2009, s. 428-429.
Enisimof, Sergey, Kafkas Kılavuzu, Çev. Binbaşı Sadık, İstanbul 1926.
Fisher, Alan, Kırım Tatarları, İstanbul 2009.
Fisher, Alan, “Muscovy and the Black Sea Slave Trade”, A Precarious Balance: Conflict, Trade and Diplomacy on the Russian-Ottoman Frontier, İstanbul 1999, s. 27-46.
Fisher, Alan, “The Sale of Slaves in the Ottoman Empire: Markets and State Taxes on Slave Sales. Some Prelimanry Considerations”, A Precarious Balance: Conflict, Trade and Diplomacy on the Russian-Ottoman Frontier, İstanbul 1999, s. 77-104.
Fisher, Alan, “Chattel Slavery in the Ottoman Empire”, A Precarious Balance: Conflict, Trade and Diplomacy on the Russian-Ottoman Frontier, İstanbul 1999, s. 105-128.
Grigoriantz, Alexandre, Kafkasya Halkları, İstanbul 1999.
Güneş Yağcı, Zübeyde, “16. Yüzyılda Kırım’da Köle Ticareti”, Karadeniz Araştırmaları, S. 8, 2005, s. 12-30.
Güneş Yağcı, Zübeyde, “İstanbul Gümrük Defterine Göre Karadeniz Köle Ticareti (1606-1607), History Studies, Vol. 3/2, 2011, s. 371-384.
Howorth, Henry H., History of the Mongols from the 9th to the 19th century, Part II, Division 1, London 1880.
İnalcık, Halil, “Kırım Hanlığı”, İA, C. 6, İstanbul 1977, s. 746-756.
İvanics, Maria, “Bozkırdaki Bir Kabilenin Kökeni ve Yükselişi: Şirinler”, Çev. Mustafa Işık, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, İstanbul 2015, s. 53-68.
Joseph von Hammer, Kırım Hanlığı Tarihi, İstanbul 2013.
Kazak, Levent, “Çerkes Soykırımı, Babaannem ve Sochi”, http://www.radikal.com.tr/yorum/cerkes-soykirimi-babaannem-ve-sochi-1176669/, Erişim Tarihi 26.04.17.
Khazanov, Anatoly M., Göçebe ve Dış Dünya, Çev. Ömer Suveren, İstanbul 2015.
Köse, Ensar, “Kefe Limanı ve Karadeniz Ticareti (18. Yüzyılın İlk Yarısı)”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2014, s. 24-56.
Kurat, Akdes Nimet, Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikler, İstanbul 1940.
Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara 1987.
Kurat, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara 1992.
Malte Brun, Universal Geography or a Description of all the Parts of the World, V. II, Boston 1824.
Mertayak, Aydın, Nişli Mehmed Ağa’nın Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi (1722-1723), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2005.
Nevruz, Yılmaz, Umûmî Kafkas Tarihine Giriş, C. II, İstanbul 2016.
Özbek, Baturay, Çerkez Tarihi Kronolojisi, Ankara 1991.
Özdem, Zeynep, Kırım Karasubazar’da Sosyo-Ekonomik Hayat, Ankara 2010.
Öztürk, Yücel, “Osmanlı Karadenizi Hakkında Bir Risale”, Karadeniz Araştırmaları, S. 13 (Bahar 2007), s. 65-92.
Öztürk, Yücel, “Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi: Kırım Hanlığı”, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Ed. Yücel Öztürk, İstanbul 2015, s. 13-48.
Papşu, Murat, “Çerkezlerde Atçılık ve At Kültürü”, Nart, S. 72, Mart-Nisan 2010, s. 52-56.
Smirnov, V. D., Osmanlı Dönemi Kırım Hanlığı, Çev. Ahsen Batur, İstanbul 2016.
Şen, Muhammet, Kırım Hanlığı’nda I. Selim Giray Han Dönemi (1671-1704), Basılmamış Doktora Tezi, İzmir 2013.
Tavkul, Ufuk, Kafkasya Gerçeği, İstanbul 2007.
Tavkul, Ufuk, “Kırım-Kafkasya İlişkilerinde ‘Atalık’ Kurumunun Kökeni Üzerine Değerlendirmeler”, Karadeniz Araştırmaları, S. 51, 2016, s. 223-232.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. IV, II. Kısım, Ankara 1995.
Ürekli, Muzaffer, “Rus Yayılması Karşısında Kırım Hanlığı ve Kafkasya”, Kafkasya Araştırmaları I, İstanbul 1988, s. 12-24.
XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kuban Boyunda Siyaset, Etnik Yapı ve İktisat
Year 2017,
Volume: 2 , 73 - 114, 19.11.2017
İsmail Bülbül
Abstract
Bu
çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivinde yer alan Mühimme Defterleri’nden,
dönemin kroniklerinden ve seyyahlarından hareketle XVIII. yüzyılın ilk
yarısında Kuban Boyundaki siyasal yaşam, etnik yapı ve iktisadi faaliyetler ele
alınmıştır.
References
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Mühimme Defteri (MD): nr. 110, 114, 114/1, 115, 122 130, 131, 133, 134, 138, 142, 143, 147, 153, 155.
- Kaynak Eserler
A. De La Motraye, A. De La Motraye’s Travels through Europe, Asia and into Part of Africa, V. II, London 1730.
Ahmed Cavid Bey, Osmanlı Rus İlişkileri Tarihi, Haz. Adnan Baycar, İstanbul 2004.
Âşık Mehmed, Menâzırü’l-Avâlim, C. III, Haz. Mahmut Ak, Ankara 2007.
Baron de Tott, Türkler ve Tatarlara Dair Hâtıralar, Çev. Mehmet R. Uzmen, İstanbul ts.
Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, Haz. Abdülkadir Özcan, Ankara 1995.
Edmund Spencer, Türkiye, Rusya, Karadeniz ve Çerkezistan, Çev. Dilek Cenkçiler, Ankara 2014.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, C. VII, Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman-Robert Kahraman, İstanbul 2003.
George Ellis, Memoir of a Map of the Countries Comprehended between the Black Sea and Caspian with an Account of the Caucasian Nations, London 1788.
Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âli-i Osman, Haz. Sevim İlgürel, Ankara 1998.
Jan Janszoon Struys, The Perillous and Most Unhappy Voyages of John Struys through Italy, Greece, Lifeland, Muscovia, Tartary, Media, Persia, East-India, Japan, and other Places in Europe, Africa and Asia, London 1694, https://quod.lib.umich.edu/e/eebo/A61855.0001.001/1:9.5?rgn=div2;view=fulltext;q1=adam+olearius, Erişim Tarihi: 08.04.2017.
Jean-Baptiste Tavernier, Tavernier Seyahatnamesi, Çev. Teoman Tunçdoğan, İstanbul 2006.
Jean Chardin, Chardin Seyahatnamesi, Çev. Ayşe Meral, Ed. Stefanos Yerasimos, İstanbul 2014.
Julius von Klaproth, Travels in the Caucasus and Georgia, London 1814.
Kırım Hanlarına Nâme-i Hümâyûn (2 Numaralı Name Defteri), Haz. Murat Cebecioğlu vd., İstanbul 2013.
Kornrumpf, Hans-Jürgen, “Südrussland und die Krım um 1740”, Osmanlı Araştırmaları IX, İstanbul 1989, s. 235-261.
Moritz Wagner, Kafkas Rus Savaşı’nda Çerkesler-Çeçenler-Kazaklar ve Gürcüler, Çev. Sedat Özden, İstanbul 1999.
Mustafa Kesbî, İbretnümâ-yı Devlet, Haz. Ahmet Öğreten, Ankara 2002.
P. S. Pallas, Travels through The Russian Empire in the Years 1793 and 1794, Vol. II, London 1812.
Râşid Mehmed Efendi-Çelebizâde İsmâil Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, Haz. Abdülkadir Özcan vd., C. I, İstanbul 2013.
Râşid Mehmed Efendi-Çelebizâde İsmâil Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, Haz. Abdülkadir Özcan vd., C. III, İstanbul 2013.
Reineggs and Marshal Bieberstein, A General, Historical and Topographical Description of Mount Caucasus, V. I, Translated Charles Wilkinson, London 1807.
Saîd Giray, Târîh-i Saîd Giray Hân, staatsbibliothek zu Berlin, Osmanische Sammelhandschrift, Hs. Or. 923.
Seyyid Muhammed Rıza, Es-Sebü’s-Seyyâr Fî Ahbâr-ı Mülûku’t-Tatar, Haz. Mirza Kazım Bek, Kazan 1832.
Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, Sadeleştiren İsmet Parmaksızoğlu, C. I/II, İstanbul 1963.
Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, Sadeleştiren İsmet Parmaksızoğlu, C. II/II, İstanbul 1969.
Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi, Haz. Mesut Aydıner, İstanbul 2007.
Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’i’t Tevârih, C. I, Haz. Münir Aktepe, İstanbul 1976.
W. Eton, A Survey of the Turkish Empire in which are Considered, London 1799.
Xavier Hommaire de Hell, Travels in the Steppes of the Caspian Sea, The Crimea, The Caucasus, London 1847.
V. V. Velyaminov-Zernov, Kırım Yurtına ve Ol Taraflarga Dair Bolgan Yarlıglar ve Hatlar, Haz. Melek Özyetgin-İlyas Kamalov, Ankara 2009.
- Tetkik Eserler
Adiloğlu, Adilhan, Karaçay-Malkar Türkleri, Ankara 2005.
Alpargu, Mehmet, Nogaylar, İstanbul 2007.
Bala, Mirza, “Çerkesler”, İA, C. 3, İstanbul 1995, s. 375-386.
Barrett, Thomas M., At The Edge of Empire: The Cossacks and the North Caucasus Frontier, 1700-1860, Colorado 1999.
Barut, Ali, “Kırım Hanlığı ile Kuzey Batı Kafkasya İlişkilerinde Atalık Müessesesinin Yeri” Emel, S. 217, 1997, s. 21-24.
Basmacı, Yakup, “Kafkasya Bölgesi Su Kaynakları”, Yeni Türkiye (Kafkaslar Özel Sayısı), S. 71, C. I, 2015, s. 326-339.
Başer, Alper, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Nogaylar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI/2, 2011, s. 117-128.
Başer, Alper, “Kırım Hanlığı Tarihinde Mangıt Kabilesi”, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, İstanbul 2015, ss. 75-98.
Bayramaliyev, Osman, “Rus tarihçi Sen, Don kozakları ile Kırım Hanlığı arasındaki gerçek ilişkileri anlatacak”, 18 Temmuz 2011, http://qha.com.ua/tr/savas-guvenlik/rus-tarihci-sen-don-kozaklari-ile-kirim-hanligi-arasindaki-gercek-iliskileri-anlatacak/96625/, Erişim Tarihi 22.04.2017.
Baysun, M. Cavid, “Azak”, İA., C. 2, İstanbul 1979, s. 85-89.
Berber, Oktay, “Kafkasya’da Moğol Kökenli Bir Halk: Kalmuklar”, Yeni Türkiye (Kafkaslar Özel Sayısı), S. 71, C. II, s. 363-377.
Berje, Adolf, Kafkasyalı Dağlı Kavimlerin Kısa Tasvirleri, Çev. Murat Papşu, Ankara 1999.
Bıyık, Ömer, Kırım’ın İdarî ve Sosyo-Ekonomik Tarihi, İstanbul 2014.
Bilge, Sadık Müfit, Osmanlı Çağı’nda Kafkasya, İstanbul 2012.
Bilge, Sadık Müfit, “15.-18. Yüzyıllarda İstanbul ve Kafkasya İskeleleri Arasında Deniz Ticareti: Tâcirler, Gemiciler, Köylüler”, III. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, Bildirileri 25-26 Mayıs 2015, Ed. Feridun Emecan vd., İstanbul 2015, s. 53-90.
Bıjışkyan, P. Minas, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası, Terc. Hrand D. Andreasyan, İstanbul 1969.
Boeck, Brian J., Imperial Boundaries Cossacks Communities and Empire-Building in the Age of Peter the Great, New York 2009.
Budak, Mustafa, “Rusya’nın Kafkasya’da Yayılma Siyaseti”, Türkler, C. 18, Ankara 2002, ss. 488-515.
Bülbül, İsmail, Başlangıcından Rus Hakimiyetine Kadar Kumuk Türkleri ve Tarku Şamhallığı, Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya 2011.
Bülbül, İsmail, “Yedisan-Bucak Nogaylarının 1756 ve 1758 İsyanları”, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 1, Sayı 1, 2016, s. 74-113.
Derin, Derya, Abdülgaffar Kırımî’nin Umdet’ül-Ahbar’ına (Umdet’üt-Tevarih) Göre Kırım Tarihi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003.
Derin Paşaoğlu, Derya, “Altın Orda ve Kırım Sahasında Bozkır Aristokrasisinin Güçlü Temsilcileri: Emir Rektemür ve Şirin Mirzalar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 33, 2014, s. 147-190.
Eravcı, H. Mustafa, “Selim Giray”, DİA, C.36, 2009, s. 428-429.
Enisimof, Sergey, Kafkas Kılavuzu, Çev. Binbaşı Sadık, İstanbul 1926.
Fisher, Alan, Kırım Tatarları, İstanbul 2009.
Fisher, Alan, “Muscovy and the Black Sea Slave Trade”, A Precarious Balance: Conflict, Trade and Diplomacy on the Russian-Ottoman Frontier, İstanbul 1999, s. 27-46.
Fisher, Alan, “The Sale of Slaves in the Ottoman Empire: Markets and State Taxes on Slave Sales. Some Prelimanry Considerations”, A Precarious Balance: Conflict, Trade and Diplomacy on the Russian-Ottoman Frontier, İstanbul 1999, s. 77-104.
Fisher, Alan, “Chattel Slavery in the Ottoman Empire”, A Precarious Balance: Conflict, Trade and Diplomacy on the Russian-Ottoman Frontier, İstanbul 1999, s. 105-128.
Grigoriantz, Alexandre, Kafkasya Halkları, İstanbul 1999.
Güneş Yağcı, Zübeyde, “16. Yüzyılda Kırım’da Köle Ticareti”, Karadeniz Araştırmaları, S. 8, 2005, s. 12-30.
Güneş Yağcı, Zübeyde, “İstanbul Gümrük Defterine Göre Karadeniz Köle Ticareti (1606-1607), History Studies, Vol. 3/2, 2011, s. 371-384.
Howorth, Henry H., History of the Mongols from the 9th to the 19th century, Part II, Division 1, London 1880.
İnalcık, Halil, “Kırım Hanlığı”, İA, C. 6, İstanbul 1977, s. 746-756.
İvanics, Maria, “Bozkırdaki Bir Kabilenin Kökeni ve Yükselişi: Şirinler”, Çev. Mustafa Işık, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, İstanbul 2015, s. 53-68.
Joseph von Hammer, Kırım Hanlığı Tarihi, İstanbul 2013.
Kazak, Levent, “Çerkes Soykırımı, Babaannem ve Sochi”, http://www.radikal.com.tr/yorum/cerkes-soykirimi-babaannem-ve-sochi-1176669/, Erişim Tarihi 26.04.17.
Khazanov, Anatoly M., Göçebe ve Dış Dünya, Çev. Ömer Suveren, İstanbul 2015.
Köse, Ensar, “Kefe Limanı ve Karadeniz Ticareti (18. Yüzyılın İlk Yarısı)”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2014, s. 24-56.
Kurat, Akdes Nimet, Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikler, İstanbul 1940.
Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara 1987.
Kurat, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara 1992.
Malte Brun, Universal Geography or a Description of all the Parts of the World, V. II, Boston 1824.
Mertayak, Aydın, Nişli Mehmed Ağa’nın Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi (1722-1723), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2005.
Nevruz, Yılmaz, Umûmî Kafkas Tarihine Giriş, C. II, İstanbul 2016.
Özbek, Baturay, Çerkez Tarihi Kronolojisi, Ankara 1991.
Özdem, Zeynep, Kırım Karasubazar’da Sosyo-Ekonomik Hayat, Ankara 2010.
Öztürk, Yücel, “Osmanlı Karadenizi Hakkında Bir Risale”, Karadeniz Araştırmaları, S. 13 (Bahar 2007), s. 65-92.
Öztürk, Yücel, “Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi: Kırım Hanlığı”, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Ed. Yücel Öztürk, İstanbul 2015, s. 13-48.
Papşu, Murat, “Çerkezlerde Atçılık ve At Kültürü”, Nart, S. 72, Mart-Nisan 2010, s. 52-56.
Smirnov, V. D., Osmanlı Dönemi Kırım Hanlığı, Çev. Ahsen Batur, İstanbul 2016.
Şen, Muhammet, Kırım Hanlığı’nda I. Selim Giray Han Dönemi (1671-1704), Basılmamış Doktora Tezi, İzmir 2013.
Tavkul, Ufuk, Kafkasya Gerçeği, İstanbul 2007.
Tavkul, Ufuk, “Kırım-Kafkasya İlişkilerinde ‘Atalık’ Kurumunun Kökeni Üzerine Değerlendirmeler”, Karadeniz Araştırmaları, S. 51, 2016, s. 223-232.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. IV, II. Kısım, Ankara 1995.
Ürekli, Muzaffer, “Rus Yayılması Karşısında Kırım Hanlığı ve Kafkasya”, Kafkasya Araştırmaları I, İstanbul 1988, s. 12-24.