Nourishment in the Ottoman Dervish Lodges: The Example of Halwati Lodge in Istanbul in the 16th Century

Year 2018, Volume: 3 Issue: 1, 83 - 112, 17.04.2018

Ayşe Bölükbaşı

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.415869

Cited By: 3

Abstract

In the sixteenth
century of Istanbul, the Khalwati convents could be classified into three
groups considering how they satisfy the need for food; the  convents with its own kitchen, the convents
that supply the food from the imaret of the complex, the convents about which
we have no information where to meet the need for food. The convents were
serving meals to the the convent staff, the household of the sheikh, the staff
of other units in the complex -if the convent was constructed in a complex, the
poor, the guests that spent the night in the convents and the guests on blessed
days and nignts. Owing to serving food to a large segment of society, the
convents got in touch with many people.

Although the fund
for feeding people, the staff who prepares food and kitchen utensils etc. were
registered in detail in vakf documents, it is possible to find limited
information about architectural details of the convent kitchens. Convent
kitchens could have been in modest dimensions as well as large scale structures
operating like imaret. When the kitchens are examined from a spatial point of
view, it is seen that the convent kitchen was placed near the units of the
"selamlık" unit. In the vakf documents also, feeding units such as "taamhane",
"kilar", "fırın" are mentioned. These structures were
mostly located near the convent kitchen.

Keywords

Convent, Khalwati, convent kitchen, imaret

Osmanlı Tekkelerinde Beslenme XVI. Yüzyılda İstanbul'daki Halveti Tekkeleri Örneği

Abstract

XVI. yüzyılda
İstanbul'da mevcut Halveti tekkeleri beslenme ihtiyaçlarını karşıladıkları yer
açısından kendi matbahı olan tekkeler, beslenme ihtiyacını mensup olduğu
külliyenin imaretinden karşılayanlar ve beslenme ihtiyacını nereden karşıladığı
bilinmeyen tekkeler olarak üç gruba ayrılıyordu. Tekkelerin sağladığı beslenme
imkanlarından ise tekke personeli, şayet tekke külliye içinde bulunuyorsa
külliyenin diğer birimlerindeki görevliler, tekkenin etrafında yaşayan fakir
fukara, tekkede konaklayan misafirler, mübarek gün ve gecelerde tekkeye gelen
giden herkes istifade edebiliyordu. Tekkelerin geniş toplumsal kesimlere hizmet
vermesi birçok kişinin tekkelerle irtibata geçmesini sağlıyordu.

Vakfiyelerde
beslenme için ayrılan tahsisat, yemek hazırlayan görevliler, matbahta
kullanılan alet ve edevat gibi hususlarda ayrıntılı açıklamalar yapılmaktadır.
Ancak tekke matbahlarının fiziki özellikleri konusunda kısıtlı bilgiler vardır.
Tekke matbahları imaret gibi faaliyet gösteren devasa büyüklükte yapılar
olabildiği gibi daha mütevazı boyutlarda da olabiliyordu. Matbahlar mekânsal
açıdan incelendiğinde genellikle tekke matbahının selamlık ünitesi birimlerinin
yakınına yerleştirildiği tespit edilmektedir. Vakıf belgelerinde matbah dışında
taamhane, kilar, fırın gibi beslenme birimlerden de bahsedilmektedir. Bu
yapılar da çoğunlukla tekke matbahının yanında konumlandırılıyordu. 

Keywords

Tekke, Halveti, tekke matbahı, imaret

References

• Azsöz, Gökben, "Mevlevihanelerde Matbah-ı Şerif" Toros Üniv. İİBF. Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:3, Sayı:5, Temmuz 2016, s. 31-43. Barkan, Ö. L. ve E. H. Ayverdi, 953 (1546) Tarihli İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri, İstanbul 1970. Bölükbaşı, Ayşe, XVI. Yüzyılda İstanbul'daki Halveti Tekkeleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, dan. Prof. Dr. İlknur Kolay, İstanbul 2015. Bölükbaşı, Ayşe, "Halveti Tekkelerinin İnşasında Devlet İdarecilerinin Rolü" History Studies, Şerafettin Turan'a Armağan, Nisan 2014, cilt: 6, sayı: 3, s. 71-87. Budak, Ayşe, "İmaret Kavramı Üzerinden Erken Osmanlı Ters T Planlı Zaviyeleri ile Aşhanelerin İlişkisi: Osmanlı Aşhanelerinin Kökenine Dair Düşünceler" METU JFA 2016/1, (33:1) 21-36. Canatar, Mehmet, İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri 1009 (1600) Tarihli, İstanbul 2004. Clayer, N., "Tekke" In Encyclopedia of Islam, Second ed., Leiden 2000, vol. 10, pp. 415-417. Clayer, N., "Life in An Istanbul Tekke in the Eighteenth and Nineteenth Centuries According to A "Menakıbname" of the Cerrahi Dervishes" The Illumunated Table, The Prosperous House, Food and Shelter in Ottoman Material Culture, ed. S. Faroqhi, C. Neumann, Würzburg 2003, s. 219-235. Evliya Çelebi bin Derviş Muhammed Zilli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, haz. Orhan Şaik Gökyay ve Hey’et, İstanbul 1996, c. I. Ertuğ, Zeynep Tarım, "İmâret" Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2000, c. XXII, s. 219-220. Eyice, Semavi, "İlk Osmanlı Devrinin Dini İctimai Bir Müessesesi: Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler" İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (23), İstanbul 1963, s. 1-80. Gündüzöz, Güldane, "Osmanlı Tekke Mutfak Kültürü ve Mecmuâ-i Fevâid", Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, sayı: 20-2 (Aralık 2016), s. 175-205. Gündüzöz, Güldane, Bektaşi Kültüründe Yemek Motifi, Ondokuz Mayıs Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2012. Kolay, İ., "Ottoman Caravanserais on Via Egnetia within the Borders of Present Day Turkey", Via Egnatia Revisited, Common Past, Common Future Netherlands 2009, s. 45-54. Mahmud Cemaleddin Hulvi (1993). Lemazat-ı Hulviyye ez Lemazat-ı Ulviyye (M. S. Tayşi, Haz.). İstanbul 1993. Nev'izade Atâî, Hadaiku'l Hakaik fi Tekmileti'l-Şakaik, nşr. A. Özcan, İstanbul 1989. Öngören, Reşat, Osmanlılarda Tasavvuf, Anadolu’da Sufiler Devlet ve Ulema (16. Yüzyıl), İstanbul 2000; Özen, Ö., The Atik Valide Complex in Üsküdar, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2002. Singer, Amy, "Evliya Çelebi on Imarets" Mamluks and Ottomans, Studies in Honour of Michael Winter, ed. by David J. Wasserstein and Ami Ayalon, London and New York 2006, s. 123-132. Singer, Amy, "Imarets" The Ottoman World, ed. C. Woodhead, London 2012, s. 72-85. Tanman, M. B., "Sinan’ın Mimarisi Tekkeler" Mimarbaşı Koca Sinan,Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul 1988, s. s. 311-332. Tanman, M. B., İstanbul Tekkelerinin Mimari ve Süsleme Özellikleri, Tipoloji Denemeleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bİlimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1990; Tanman, M. B., "Bursa ve Çevresinde Erken Dönem Osmanlı Tarikat Yapıları" Bursa'da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü, Yay. Ramiz Dara, İstanbul 2002, s. 254-264; Tanman, M. B., "Kitchens of Ottoman Tekkes as Reflections of Imarets in Sufi Architecture", Feeding People Feeding Power, Imarets in the Ottoman Empire, ed. N.Ergin, C.K.Neumann, A.Singer, İstanbul 2007, s. 211-239. Yazıcı, Tahsin, Fetihten Sonra İstanbul’da İlk Halvetî Şeyhleri: Çelebi Muhammed Cemaleddin, Sünbül Sinan ve Merkez Efendi, İstanbul Fetih Cemiyeti, 1956, 2, s. 94-95. Yürekli, Z., The Sufi Convent of Sokullu Mehmed Pasha in Istanbul, Muqarnas, 20, 2003, s. 159-185.