Tarih Ders Kitabı Araştırmalarına Kısa Bir Bakış

Year 2020, Volume: 5 Issue: 2, 565 - 586, 30.09.2020

Hülya Çelik

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.788374

Cited By: 1

Abstract

Tarih ders kitapları, okullardaki resmî tarih öğretiminin içeriğini yansıtan, tarih disipliniyle doğrudan ilişkili eğitim kaynaklarıdır. Egemen içerik ve egemen ideolojiyi yansıttığı düşünülen tarih ders kitapları kültür ve ideolojiyi sürekli kılan araçlar olarak görülmekte, güç ve bilgi arasındaki karmaşık ilişkiyi yansıttığına inanılmaktadır. Ders kitaplarının incelenmesi aracılığıyla toplumların, geçmişten günümüze yalnızca bilgiyi nasıl aktardıkları değil, aynı zamanda duyguları, düşünceleri ve başka toplumlara bakış açıları da ortaya çıkmaktadır. Ders kitaplarının devlet tarafından nasıl ve ne ölçüde kontrol altında bulunduğu ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Tarih ders kitapları hazırlık aşamasından, içeriğine, sunumundan, dağıtımına, uzman, öğrenci, öğretmen ve veli paydaşlarına kadar her aşaması araştırma konusu olabilen kaynaklardır. Tarih ders kitapları tarih, tarih eğitimi ve eğitim tarihinin, yanı sıra eğitim sosyolojisi, siyaset bilimi ve dilbilim açısından da önemli bir araştırma alanı olarak görülmektedir. Dolayısıyla tarih ders kitaplarına ilişkin dünyada ve ülkemizde farklı disiplinlerde çok sayıda çalışma yapılmaktadır. Böylece tarih ders kitapları araştırmaları üzerine gerek dünyada gerekse Türkiye’de oldukça zengin bir literatür ortaya çıkmakta, ders kitaplarıyla ilgili içerik, uygulama, sorunlar ve çözüm önerileri sunulmaktadır. Bu çalışmada tarih ders kitabı araştırmalarında önemli bir merkez olan Georg Eckert Enstitüsü, tarih ders kitabı araştırmalarında yöntem yaklaşımları, başlıca konular, Türkiye’den örnekler ve yeni eğilimler kısaca değerlendirilecektir.

Keywords

Tarih ders kitabı,, tarih ders kitabı araştırmaları,, Georg Eckert Enstitüsü,, tarih öğretimi

A Brief Overview of History Textbook Research

Abstract

History textbooks are educational resources directly related to the discipline of history, reflecting the content of official history teaching in schools. History textbooks, which are thought to reflect the dominant content and the dominant ideology, are seen as tools that perpetuate culture and ideology, and are believed to reflect the complex relationship between power and knowledge.Through the examination of textbooks, not only how societies have transferred knowledge from past to present, but also their feelings, thoughts and perspectives on other societies are revealed. How and to what extent textbooks are controlled by the state differs from country to country. History textbooks are resources that can be a subject of research at every stage, from the preparation phase, content, presentation, distribution, to every stakeholder such as experts, students, teachers and parents. History textbooks are seen as an important field of research in terms of history, history education and educational history, as well as educational sociology, political science and linguistics. Therefore, there are many studies on history textbooks in different disciplines in the world and in our country. Thus, research on history textbooks should emerge in the world as well as a rich literature in Turkey, about the content of textbooks, practice, problems and solutions are presented. In this study the Georg Eckert Institute, an important center for history textbook research, research approaches in history textbooks, the main issues, examples from Turkey and new trends will be covered shortly.

Keywords

history textbooks,, history textbook research,, Georg Eckert Institute,, history teaching

References

• Alpargu, Mehmet., Çelik, Hülya, “Türkiye’de Güncel Tarih Ders Kitaplarında Kadın Tarihinin Yeri” International Online Journal of Educational Sciences, 8/2, 2016, s. 131-144.
• Apple, M. W., Official Knowledge, Routledge, London,1993.
• Başoğlu, Nurhan , Lise Tarih Ders Kitaplarında Kadının Görünmezliği, Orta Asya Türk Kadın Tarihi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Can, Sevim, “Tarih Ders Kitaplarında Kadının Görünen Yüzü”, Sakarya Üniversitesi Uluslararası- Disiplinler arası Kadın Çalışmaları Kongresi 5-7 Mart 2009, Kongre Bildirileri II. Cilt, Sakarya, 2009, ss.281-290.
• Çelik, Hülya, “Türkiye’de Tarih Ders Kitaplarıyla İlgili Lisansüstü Çalışmaların Değerlendirilmesi”, Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Bildiri Özet Kitabı, 4-6 Mayıs 2017, Eskişehir, 2017, s.420.
• Daloğlu, Berrin Kübra, Lise Tarih Dersi Kitaplarında Yer Alan Milli Kimlik Kavramının İçerik Analizi: 1939-1950 Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Demircioğlu, Ebru, 10. ve 11. Sınıf Tarih Ders Kitaplarında Yer Alan Görseller ve Metinlerde Toplumsal Cinsiyet Temsiliyle İlgili Tarih Öğretmenlerinin Görüşleri (Trabzon Örneği), Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2014.
• Ercan, Gülsüm Songül, Türkçe Tarih Ders Kitaplarında Nedenselliğin Kurgulanması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Fischer-Dardai, Agnes., Kojanitz, László “Textbook Analysis Methods for the Longitudinal Study of Textbook Contents”, Analysing Textbook Methodological Issues, Augsburg ,2011, s.47-66.
• Foster, Stuart. “Dominant Traditions in International Textbook Research and Revision”, Education Inquiry, 2/1, 2011, s.5-20.
• Funchs, Eckhardt “Current Trends in History and Social Studies Textbook Research”. Journal of International Cooperation in Education, 14/2, 2011,17-34.
• Funchs, Eckhardt., Sammler, Steffen , “Texbook Between Tradition and Innovation: A journey Through the History of Georg Eckert Institute, “Georg Eckert Institute – Leibniz Institute for International Textbook Research, Braunschweig, 2016, http://repository.gei.de/bitstream/handle/11428/266/Textbooks_between_innovation_and_tradition.pdf [Erişim tarihi: 30.06.2020]
• Grever, Maria., van der Vlies, Tina, “Why National Narratives Are Perpetuated: Literature Review On New Insights From History Textbook Research”, London Review of Education, 15/ 2, July 2017, s.286-301.
• Güven, İsmail., Akagündüz, Ümüt, “Osmanlı Devleti’nde Kadınlara yönelik Tarih Öğretimi Çabaları ve Ali Seydi Bey’in Kızlara Mahsus Târîh-i Osmânî Adlı Eseri”, OTAM, 26. Güz, 2009, s.141-164.
• Hacısalihoğlu, Mehmet, Balkan ve Karadeniz Ülkelerinde Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı, 1001 TUBİTAK Araştırma projesi, Proje No: 110K571, İstanbul, 2014.
• Hacısalihoğlu, Mehmet , Balkan ve Karadeniz Ülkelerinde Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı, Balkar, İstanbul, 2020.
• Kabapınar, Yücel ., Mıratkan- Camkıran, Tülay, “Bilginin sunumu boyutunda 1981 ve 2006 yılı İnkılap Tarihi Programlarına Göre Hazırlanmış Ders Kitaplarına Bakmak” M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı: 36, 2012, s. 147-168.
• Karabağ, Gülin, “Tarih Eğitimi ve Ders Kitabı Kullanımı”, Tarih Öğretiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Editörler. İ. Hakkı Demircioğlu, İbrahim Turan, Pegem Akademi, Ankara, 2012, ss. 39-71.
• Koullapis, Lory-Gregory .Türkiye’de Tarih Ders Kitapları ve UNESCO’nun Önerileri. Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları 1994 Buca Sempozyumu. Salih Özbaran (Editör)Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995, s.273-282.
• Köse, Meliha “Tarih Ders Kitaplarında Kadın Hatıratlarının Kullanılması” Tarih Okulu Dergisi, Haziran 2016, Yıl 9, Sayı XXVI, s. 595-617.
• Ocak, Gürbüz., Kısa, Yavuz., Yazıcı, Sibel, “Öğrenci Görüşlerine Göre Dokuzuncu Ve Onuncu Sınıf Tarih Ders Kitaplarının Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımına Göre Değerlendirilmesi (Afyonkarahisar İli Örneği)”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11/1, 2013, s.82-100.
• Özbaran, Salih, (Yayına Hazırlayan)Tarih öğretimi ve ders kitapları: 1994 Buca Sempozyumu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul,1995.
• Pingel, Falk, Ders Kitaplarını Araştırma ve Düzeltme Rehberi Unesco. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
• Repoussi, Maria., Tutiaux-Guillon, Nicole. “New Trends in History Textbook Research: Issues And Methodologies Toward A School Histography.” Journal of Educational Media, Memory and Society.2/1, 2010, s.154-170.
• Şimşek, Ahmet,“Tarih Öğretiminde Sorgulamacı Yaklaşım Çerçevesinde Soru Sorma Becerisi ve Lise Tarih Ders Kitaplarının Durum”, International Journal of Human Sciences, 5/ 1, 2008.s.1-15.
• Şimşek, Ahmet, Dünyada Türk İmajı: Tarih Ders Kitaplarındaki Durum, Pegem Akademi, Ankara, 2018.
• Şimşek, Ahmet, Tarih Ders Kitaplarında İmajlar: Devletler, Halklar, Kişiler, Pegem Akademi, Ankara, 2019.
• Tüfekçioğlu, Hayati, “Ders Kitapları Üzerine Yapılmış İki Çalışma ve Yetişkinlere Okuma Yazma Öğreten İki Kitap Hakkında İnceleme “, İstanbul Sosyoloji Dergisi, sayı 4, 1995,s. 61-89.
• Ugarkovic, Uros, Sırp ve Türk Güncel Tarih Ders Kitaplarının Karşılaştırmalı İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yıldırım, Tercan, Tarih Ders Kitaplarında Kimlik Söylemi, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2017.