“Bağımsız ve Milli” Sendikalaşma: Sendikalar Kanunu’na Basının Yaklaşımı

Year 2021, Volume: 6 Issue: 1, 206 - 239, 31.03.2021

Göktuğ İpek

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.880439

Abstract

5 Haziran 1946’da Cemiyetler Kanunu’nda yapılan değişiklik ile çeşitli sosyalist partilerin yanı sıra işçi teşekküllerinin kurulmasının da önü açılmıştır. Bu değişiklik sonrasında başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere ülkenin farklı bölgelerinde hızla pek çok sendika kurulmuştur.
Türkiye Sosyalist Partisi ile Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi’nin kanundaki değişiklikten sonra özellikle işçiler arasında hızla örgütlenmesi iktidarı tedbirler almaya yöneltmiştir. Bunun üzerine iki sosyalist parti, çeşitli yayın organları ve işçi örgütleri 16 Aralık 1946’da kapatılmış, ayrıca parti yöneticileri ve üyeleri dahil pek çok kişi tevkif edilmiştir. Daha bu tevkifatlar gerçekleşmeden bir ay önce ise Çalışma Bakanlığı’nın bir yasa tasarısı hazırladığı duyurulmuş, tasarıya sendikaların siyasi cereyanların etkisi dışında kalmasını sağlayacak hükümler konulduğu belirtilmiştir.
Yaşanan gelişmeler devleti işçi haklarının çerçevesini kanunlarla çizmeye ve kendi güdümünde işçi örgütlenmeleri oluşturmaya itmiştir. Bunun sonucunda hazırlanan yasa tasarısı 20 Şubat 1947’de “İşçi ve İşveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanun” adıyla kabul edilmiştir. Bu çalışma ile Kasım 1946’dan Şubat 1947 sonrasına ait gazeteler incelenecek, böylece basının kanuna ne ölçüde yer verdiği ve yaklaşımı ele alınacaktır. Ayrıca yine bu vesileyle basının işçi sınıfına bakış açısı ile sendikalaşma, grev vb. emek süreçleri hakkındaki tutumu irdelenecektir.

Keywords

Emek Tarihi,, Sendikalar Kanunu,, İşçi Sınıfı,, Basın

“Independent and National” Unionızation: Approach of Press to the Unions Law

Abstract

With the amendment made to the Law of Associations on June 5, 1946, various socialist parties, as well as the establishment of workers' organizations, were opened. Following this change, many unions have been established rapidly in different regions of the country, especially in Istanbul, Ankara and Izmir.
After the change in the law, Turkey Socialist Party and Socialist Workers and Peasants Party of Turkey especially among workers led government to take measures quickly organization.Therewith, two socialist parties, various media and workers' organizations were closed on 16 December 1946. Also, party managers and members withheld. It was announced that the Ministry of Labor prepared a draft law a month before these withholdings completed. It was stated that there were provisions to ensure that the unions excluded from the influence of political ideologies.
The developments have led the state to draw the framework of workers' rights by laws and to form workers' organizations under its command. As a result of this, the draft law was adopted on 20 February 1947 with the title of “Law on Worker and Employer Unions and Union Associations”. This study will examine the periodicals of the period from November 1946 to February 1947. Thus, the extent to which the media has included the law and its approach will discuss. Besides, the perspective of the press to the working class and unionization, strike etc. attitude towards labour processes will examine.

Keywords

Labour History,, Unions Law,, Working Class,, Press

References

• “Biz Türk işçisiyiz!”, Türk İşçisi, 21 Aralık 1946., “Çalışma Bakanı Radyoda bir konuşma yaptı”, Ulus, 18 Kasım 1946.
• “Çalışma Bakanı Radyoda konuştu”, Yeni Sabah, 18 Kasım 1946., “Çalışma Bakanının Ankara radyosunda yaptığı konuşma”, Tanin, 18 Kasım 1946.
• “Çalışma şevkini arttırmak için”, Ankara, 21 Şubat 1947., “Dört ayda 2731 iş kazası oldu”, Vakit, 18 Kasım 1946.
• “İş kanununda bazı maddeler değiştiriliyor”, Cumhuriyet, 18 Kasım 1946., “İş ve işveren sendikaları”, Akşam, 27 Ocak 1947.
• “İş veren ve İşçi Dernekleri”, Ulus, 25 Kasım 1946., “İşçi dernekleri için bir tasarı hazırlandı”, Cumhuriyet, 25 Kasım 1946.
• “İşçi sendikaları”, Akşam, 17 Ocak 1947., “İşçi Sendikaları kanunu tasarısı”, Yeni Sabah, 18 Ocak 1947.
• “İşçi sendikaları tasarısı kabul edildi”, Ulus, 21 Şubat 1947., “İşçileri korumak”, Vatan, 18 Kasım 1946.
• “Kiralara yapılacak zam”, Tanin, 21 Şubat 1947., “Mecliste İşçi Sendikaları İçin Tartışmalar”, Cumhuriyet, 21 Şubat 1947.
• “Sendika, İş Kazaları Analık Sigorta Kanunları”, Akşam, 21 Şubat 1947., “Sendikalar”, Karagöz, 27 Şubat 1947.
• “Sendikalar Hakkında”, Ses, 11 Aralık 1946., “Sendikalar kanun tasarısı kabul edildi”, Vakit, 21 Şubat 1947.
• “Sendikalar Kanunu”, Cumhuriyet, 24 Şubat 1947., “Sendikalar kanunu”, Vatan, 27 Ocak 1947.
• “Sendikalar kanunu kabul edildi”, Tasvir, 21 Şubat 1947., “Sendikalar Kanunu kabul edildi”, Vatan, 21 Şubat 1947.
• “Sendikalar tasarısı Meclise sunuldu”, Ulus, 26 Ocak 1947., “Sular Uyuyor, Düşmanlar Uyumuyor!”, Türk İşçisi, 28 Aralık 1946.
• “Türkiye Sosyalist Partisi genel sekreteriyle bir mülâkat”, Gün, 14 Aralık 1946., “Yeni kurulacak işçi sendikaları”, Cumhuriyet, 1 Aralık 1946.
• “Yeni işçi sendikaları tasarısı”, Cumhuriyet, 18 Ocak 1947., Aksoy, Sadri, “Sendikalar hakkında”, Yeni Asır, 8 Aralık 1946.
• Arslanger, Nâzım, “Maksat: İşçinin Refahı”, Tanin, 23 Şubat 1947., Şevket Bilgin, “İşçilerin insanca yaşamak hakkı”, Yeni Asır, 11 Aralık 1946.
• Dicleli, Vedat, “İşçi, işveren sendikaları”, Vakit, 18 Mart 1947., Esat Adil, “Sendika Düşmanları Ve İşçi Teşkilatlanmasındaki Zorluklar, Yanlışlıklar”, Gün, Ekim ayı ilavesi 1946.
• Esat Adil, “Sendikaların Gelişmesi Mahzurlu mudur?”, Gün, 30 Kasım 1946., Esmer, A. Şükrü, “İşçi sendikaları”, Tanin, 20 Mayıs 1947.
• Gezgin, Hakkı Süha, “İş ve işçi ahlakı”, Vakit, 26 Aralık 1946., Gülergün, Cevval, “İşçilerle geçen kısa yolculuk”, Tanin, 25 Şubat 1947.
• Irmak, Sadi, “İşçi ve Devlet, Ulus, 10 Aralık 1946., Irmak, Sadi, “Türk Sendikaları”, Ulus, 24 Şubat 1947.
• Irmak, Sadi, “Türk Sendikaları”, Vakit, 27 Şubat 1947., Karacebe, Avni, “İş, İşçi ve İş veren”, Anadolu, 1 Aralık 1946.
• Kesler, Said, “Türk işçisi Konuşuyor” Türk İşçisi, 4 Ocak 1947., Kopdagel, Hüsnü Hâmit, “Türk sendikaları”, Vatan, 24 Mart 1947.
• Nadi, Nadir, “İşçi sendikaları ve grev hakkı”, Cumhuriyet, 22 Şubat 1947., Safa, Peyami, “Çalışma Bakanlığı ve Sendikalizm”, Vakit, 26 Kasım 1946.
• Savcı, Sadun G., “Kanun tasarıları hakkında”, Vatan, 27 Şubat 1947., Sendikacı, “Sendikaların Resmen Tanınmasına Doğru”, Sendika, 30 Kasım 1946.
• Sendikacı, “İşçiler Kanun Tasarısını beyenmiyorlar”, Sendika, 14 Aralık 1946., Sendikacı, “Demokrasi var” denen yerde böyle kanun yapılmaz”, Sendika, 7 Aralık 1946.
• Sevgen, Nazmi, “Dernekler ve Sendikalar”, Türk İşçisi, 7 Aralık 1946., Uçtay, Aziz, “İşçilere yeni bir tuzak”, Ses, 4 Aralık 1946.
• Yalçın, Hüseyin Cahid, “Grev hakkı”, Tanin, 25 Şubat 1947., Akıncı, A. ve Usta, S. (2015) “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan İç Faktörlerin Analizi”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 29, 1-52.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge Kitabevi, Ankara, 2004.
• Çelik, Aziz, Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967), İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• Gülmez, Mesut, “Bir İnsan Hakkı Olarak Sendika Konusunda Türkiye’de Yasakçılıktan “Yasal Tanıma”ya Geçiş: 1947 Yasası”, İnsan Hakları Yıllığı, 3-4 (1982), 76-108.
• Güzel, M. Şehmus, Türkiye’de İşçi Hareketi 1908-1984, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1996.
• Güzel. M. Şehmus, Türkiye’de İşçi Hareketi (yazılar-belgeler), Sosyalist Yayınlar, İstanbul, 1993.
• Karakuş, Emin, 40 Yıllık Gazeteci Gözü ile İşte Ankara, Hürriyet Yayınları, İstanbul, 1977.
• Karpat, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• Koç, Yıldırım, “1947 Sendikalar Yasası”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 121 (1990), s. 10-14.
• Koçak, Cemil, İktidar ve Demokratlar 2. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, Metis Kitabevi, Ankara, 2003.