Tasvîr-i Efkâr ve Vakit Gazeteleri Gözünden Alman Gazeteciler Heyetinin 1917 Yılı İstanbul Seyahati

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 313 - 349, 27.03.2025

Sadık Çetin

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1549992

Abstract

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşında Almanya ile ittifakı iki devletin hemen her alandaki işbirliğini daha ileri bir noktaya taşımalarını sağlamıştır. Çanakkale zaferinin ardından savaş alanını ziyaret etmek amacıyla birçok Alman gazeteci, bölgeyi gezmiş ve gözlemlerini okuyucularına aktarmıştır. Bu süreçte Osmanlı gazetecileri de Almanya’ya giderek gezilerde bulunmuştur. 1917 yılı Kasım ayında ise bir grup halinde Alman gazeteciler gerek iade-i ziyaret gerekse seyahat amacıyla İstanbul’a gelmişlerdir. On iki gün devam eden ziyaretleri yoğun bir program halinde gerçekleşmiştir. İstanbul’daki tarihi eserleri ve sanayi kuruluşlarını gezmiş, önemli eğitim kurumlarında incelemelerde bulunmuşlardır. Ayıca Çanakkale Savaşı’nın yaşandığı Gelibolu yarımadasına ziyaret gerçekleştirmişlerdir. Bu seyahat sırasında Alman gazetecilere önemli devlet erkânı eşlik etmiştir. Alman gazeteciler konuşmalarında Osmanlı Devleti’ndeki gelişmelerden hayranlıkla bahsetmişlerdir. Özellikle ziyaret edilen eğitim kurumlarındaki modernlik ve Alman dili eğitimindeki gelişmeler dikkatlerinden kaçmamıştır. Alman gazetecilerin bu çerçevedeki yaklaşımları Osmanlı-Alman yakınlaşmasının bir tezahürüdür. Ayrıca kesin bir zaferle kazanılan ve dünya siyasetinde büyük bir etkisi olan Çanakkale zaferinin getirdiği olumlu havanın yansımasıdır. Alman gazetecilerin on iki gün süren seyahati Osmanlı basınında geniş yer bulmuştur. İstanbul’da yayımlanan ulusal gazetelerden olan ve devrin önemli yayın organlarından Tasvîr-i Efkâr ve Vakit gazeteleri bu konuya özel bir yer ayırmıştır. Bu çalışmada Tasvîr-i Efkâr ve Vakit gazetelerinde yayımlanan Alman gazetecilerin 1917 yılı İstanbul seyahati ile ilgili haberler çerçevesinde Alman gazetecilerin izlenimleri, İstanbul’daki eğitim kurumları ve geleceğe yönelik temenniler ele alınarak savaş sürecindeki umumi efkâr tespit edilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Osmanlı Devleti, Alman Gazeteciler, İstanbul Seyahati, Eğitim Kurumları

The 1917 Istanbul Journey of the German Journalists' Committee from the Perspective of the Tasvîr-i Efkâr and Vakit Newspapers

Abstract

The alliance of the Ottoman Empire with Germany during the First World War enabled the two states to further their cooperation in almost every field. After the victory in Çanakkale, many German journalists travelled to the war zone and reported their observations to their readers. Ottoman journalists also travelled to Germany during this period. In November 1917, a group of German journalists came to Istanbul on both a return visit and a tour. Their visit, which lasted twelve days, was part of an intensive programme. They visited historical monuments and industrial sites in Istanbul and conducted research in important educational institutions. They also visited the Gallipoli peninsula, where the Battle of Gallipoli took place. During this trip, the German journalists were accompanied by important state officials. In their speeches, the German journalists spoke admiringly about the developments in the Ottoman Empire. In particular, the modernity of the educational institutions visited and the developments in German language teaching did not escape their attention. The approach of German journalists in this context is a manifestation of the Ottoman-German rapprochement. It was also a reflection of the positive atmosphere created by the decisive victory in Çanakkale, which had a great impact on world politics. The twelve-day journey of the German journalists was widely reported in the Ottoman press. The newspapers Tasvîr-i Efkâr and Vakit, which were among the national newspapers published in Istanbul and important media organs of the time, devoted a special place to this issue. This study discusses the impressions of the German journalists, the educational institutions in Istanbul and their wishes for the future in the context of the news published in Tasvîr-i Efkâr and Vakit about the German journalists' trip to Istanbul in 1917 and tries to determine the public opinion during the war period.

Keywords

Ottoman Empire, German Journalists, Trip to Istanbul, Educational Institutions

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) BOA.Y.PRK.PT.5/115.
• Ceridetü’l-Hakâyık; Mecmua-i Edebiyye; Rumeli; Servet-i Fünun; Tesvîr-i Efkâr ; Türk Yurdu; Vakit
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000-M.S. 2007, Ankara 2007.
• Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Ankara 1997.
• Çapa, Mesut, “Kızılay”, DİA, 25 (2022), s. 544-546.
• Çilek, Ceren, “Balkan ve I. Dünya Savaşları’nda Kadın Emeği: Hilâl-i Ahmer Hanımlar Merkezi Dârü’s-sınâası”, Toplumsal Tarih, Mayıs 2019, Sayı 305, s. 44-49.
• Demirel, Ömer Faruk, “Maarif Nezareti Müşaviri Franz Schmidt”in Anadolu Mekteplerine Dair Raporu (21 Mayıs - 6 Haziran 1915)”. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 7, Sy. Dr. Mahmut Kırkpınar’a Armağan (Aralık 2022), s.1482-1483
• İyigünler, Uğur, Alman Basınında Osmanlı İmparatorluğu (1912-1918), Basılmamış Doktora Tezi, İzmir, 2012.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt 8, Ankara 2007.
• Kaştan, Yüksel, “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Osmanlı Devleti ile Almanya Arasında Askeri Alandaki İşbirliği Sürecinin I. Dünya Savaşı’nda Müttefikliğe Gidişi ve Bu Müttefikliğin Çanakkale Cephesindeki Rolü”, Tarihin Peşinde ‐Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi‐ 16, (Ekim 2016), s. 287-311.
• Kış, Salih, “Osmanlı Elitlerinin 1911 Almanya Araştırma Gezisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37 (2017), s. 289-298.
• Narinç, Ökkeş, “Birinci Dünya Savaşında Müttefikleri Birbirine Bağlayan Balkan Treni (İstanbul-Sofya-Belgrad-Budapeşte-Viyana-Berlin), History Studies, 12/4 (Ağustos 2020), s. 2065-2100.
• Ortaylı, İlber, İkinci Abdülhamit Döneminde Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu, Ankara 1981.
• Reyhan, Cenk, “Türk-Alman İlişkilerinin Tarihsel Arka Planı (1878-1914)”, TTK Belleten, c. 69, sy. 254 (2005), s. 217–266.
• Yazıcı, Nesimi, “Tasvîr-i Efkâr”, DİA, 40 (2011), s. 138-140.
• Yılmaz, Veli, 1 inci Dünya Harbi’nde Türk-Alman İttifakı ve Askeri Yardımlar, İstanbul, 1993.
• Yücel, Ömer Faruk, Türk Matbuatında Vakit Gazetesi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2022.