Haydar Aliyev’in TBMM Konuşmaları ve Azerbaycan-Türkiye İlişkileri (1993-2003)

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 1149 - 1190, 27.03.2025

Gökçe Süzgün Işık

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1551421

Abstract

Bu çalışmada modern Azerbaycan Devleti’nin kurucusu Haydar Aliyev’in (Aliyev) 1994, 1997 ve 2001 yıllarında TBMM çatısı altında milletvekillerine yaptığı konuşmalardan yola çıkarak 1993 ve 2003 yılları arasında Türkiye ile Azerbaycan ilişkilerinin genel bir değerlendirmesini ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmanın araştırma sürecinde resmi kaynakların taraması yapılmış, pek çok telif eserin yanı sıra dönemin gazetelerine de başvurulmuştur. Bu sayede tarihsel ve kültürel anlamda derin bağları olan iki ülkenin 20. yüzyılda birbiriyle kurduğu yakın ilişki ortaya konulmuştur.
Azerbaycan’da istikrardan uzak bir ortamda, 1993 yılında iktidara gelen Haydar Aliyev, takip ettiği politikalarla kısa sürede iç güvenliği sağlamış ve ülkede istikrara dayalı bir ortam oluşturmuştur. Bu dönemde ekonomik alanda uygulamaya koyduğu enerji politikalarıyla Azerbaycan, ülke olarak kısa sürede kalkınmıştır. Böylece, Azerbaycan’ı tekrar ayağa kaldıran lider olma konumuna erişmiştir. Haydar Aliyev, uluslararası alanda aktif bir dış politika izleyerek Azerbaycan’da iktidarda bulunduğu 10 yıllık süre içerisinde Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ikili ilişkilerin gelişmesine büyük önem vermiştir. Türkiye’yi sıklıkla ziyaret ederek iki ülke arasındaki uluslararası iş birliğinin ön plana çıkarılmasında etkili olmuştur. Bu ziyaretleri sırasında TBMM’de gerçekleştirdiği konuşmaların, Azerbaycan tarafından takip edilen siyasi, sosyal ve ekonomik politikalara ışık tuttuğu görülmektedir.

Keywords

Haydar Aliyev, TBMM, Azerbaycan, Türkiye, İlişkiler

Heydar Aliyev’s GNAT Speeches And Azerbaijan-Turkey Relations (1993-2003)

Abstract

This study aims to present a general assessment of Turkey-Azerbaijan relations between 1993 and 2003, based on the speeches of Heydar Aliyev, in the GNAT in 1994, 1997 and 2001. The research process of the study was completed by scanning official sources and referring to many copyrighted works as well as newspapers of the period. In this way, the close relationship between the two countries, which have deep historical and cultural ties, at the 20th century was revealed.
Heydar Aliyev, who came to power in Azerbaijan in 1993. Quickly ensured internal security and created an environment based on stability. He followed an active foreign policy in the international arena. During this period, Azerbaijan developed as a country in a short time with the energy policies. During the 10 years that Aliyev was in power, attached great importance to the development of relations between Turkey and Azerbaijan. Aliyev’s visits was effective in bringing international cooperation between the two countries. In this context, it is seen that Haydar Aliyev's speeches in the GNAT shed light on the political, social and economic policies followed by Azerbaijan.

Keywords

Heydar Aliyev, GNAT, Azerbaijan, Turkey, Relations

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 30.18.1.2/876-958-1, 29. 04.1997.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: 19, Birleşim: 69, C. 53, 9.02.1994. s.14-22.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: 20, Birleşim: 89, C. 26, 6.05.1997. s.10-21.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: 21, Birleşim 68, C. 56, 13.03.2001. s.480-488.
• “Azerilerle Güven Tazeleniyor”, Cumhuriyet, 9 Şubat 1994.
• “Azerbaycan ile Stratejik İş Birliği”, Cumhuriyet, 6 Mayıs 1997.
• “Aliyev’e Atatürk Barış Ödülü Verildi”, Cumhuriyet, 2 Kasım 1999.
• “Bakü ile Enerjide İkinci Aşama”, Cumhuriyet, 13 Mart 2001.
• Asker, Ali, “Azerbaycan’da Milli Kimlik İnşasında Sosyo-Ekonomik Etkenler ve Millet Olgusunun Fikri Temelleri”, Yeni Türkiye, 75 (2015), s.516-535.
• Aslan, Betül, “Azerbaycan”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5 (1996), s.47-75.
• Atmaca, Tayfun, Küreselleşme Çağında Türkiye-Azerbaycan, Ankara 2003.
• Caferov, Nazım ve Aslanlı, Araz, “Kuzey Kafkasya: Azerbaycan İçin Riskler ve Fırsatlar”, Karadeniz Araştırmaları, 50 (2017), s.1-16.
• Çevikel, Şeyda, “Resulzade’den İlham Aliyev’e Azerbaycan-Türkiye Siyasi İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme”, Anasay, 26 (2023), s.156-171.
• Derman, Giray Saynur, “Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinin Siyasi ve Ekonomik Boyutları ve Kamu Diplomasisi”, Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2022), s.123-143.
• Ergun, Ayça, “Azerbaycan’da Sovyet Sonrası Dönemde Değişim ve Dönüşüm”, Kafkasya’da Değişim, Dönüşüm (Der. Mustafa Aydın), Ankara 2012. s.7-38.
• Hasanoğlu, Murteza, “Azerbaycan Cumhuriyeti”, Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2020), s.213-228.
• Hasanoğlu, Murteza, “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Dövründə Dövlət İdarəçiliyi”, Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 1 (2018) s.16-22.
• Karimov, Bahadur, “Haydar Aliyev Döneminde Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Dış Politikası (1993-2003)”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• Özdaşlı, Esma, "Bağımsızlığını Yeniden Kazanışının 30. Yılında Azerbaycan", Türk Dünyası Araştırmaları, 255 (2021), s.335-362.
• Salmanlı, Zeynep, “1991 Sonrası Türkiye- Azerbaycan İlişkileri”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan Ülke Raporu, Ankara 1996.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı Tarihçesi, Ankara 1994.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı Tarihçesi, Ankara 1997.
• Ünalp, Fatma Rezzan, “Türkiye-Azerbaycan Diplomatik İlişkilerinde Haydar Aliyev Dönemi: "Tek Millet-İki Devlet", Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 60 (2023), s.184-195.
• Yakar, Ülker, “1920-1930 Yıllarında Azerbaycan’ın Milli ve Manevi Değerlerine Karşı Sovyet Rusya Tarafından Yürütülen Asimilasyon Siyaseti”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1 (2018), s.306-325.
• Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Hüquqi Aktların Vahid Elektron Bazası. “Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası” https://e-qanun.az/framework/897 (Erişim Tarihi 17.08.2024)
• Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının Fermanı “Azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilmiş bir sıra şəxslərin əfv olunması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı” https://frameworks.e-qanun.az/5/f_5852.html (Erişim Tarihi 22.08.2024)
• Korkmaz, Telli, “Türkiye-Azerbaycan İlişkileri (1919-1938)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/turkiye-azerbaycan-iliskileri-1919-1938. (Erişim Tarihi 17.08.2024).