1993 Kağıthane Direnişi ve Bir Toplumsal Hareket Olarak Kısa Bir Analizi

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 1054 - 1109, 27.03.2025

Olkan Senemoğlu

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1552616

Abstract

1993 yılında Kağıthane Belediyesi’nden 340 işçinin işten çıkarılması, sendikal yapıların ve yerel yönetimlerin iç içe geçtiği önemli bir kriz dönemini işaret etmektedir. İşçilerin kurduğu Direniş Komitesi, toplumsal hareketlerin organizasyonu ve dayanışması açısından dikkat çekici bir örnek sunmuştur. Direnişin ilk günlerinden itibaren işçiler, mahallelerde bilgilendirme çalışmaları yapmış, demokratik kitle örgütleriyle ilişkiler kurmuş ve medya desteği sağlamaya çalışmıştır. İşçilerin mücadelesi, Tilly’nin toplumsal hareket teorisinde belirttiği birçok özelliğin yanı sıra "kampanya" özelliğini taşıyarak geniş bir kitleye ulaşma çabasını yansıtmaktadır. Ayrıca, işçilerin direnişini bastırmak amacıyla polis müdahaleleri gerçekleşmiş, bu da toplumsal hareketin geniş kesimlere duyurulmasına yol açmıştır. Kağıthane işçilerinin mücadelesi sadece yerel bir işçi direnişi değil, aynı zamanda Türkiye işçi sınıfı mücadelesi için de önemli bir sembol olmuştur. Ancak bu toplumsal hareketin uzun vadeli başarısı, siyasi ve ekonomik dinamikler nedeniyle sınırlı kalmıştır. Direniş, toplumsal hareketlerin dayanışma, örgütlenme ve direnç gerektiren süreçler olduğunu göstermiştir ve işçi sınıfının örgütlenmesinin önemini vurgulamıştır. Bu çalışma yapılan görüşmeler temelinde, literatürün ve basılı yayının analizi üzerinden hareketle Kağıthane işçilerinin direnişlerini ortaya koymakta ve bu direnişin bir toplumsal hareket olduğunu ileri sürmektedir.

Keywords

kağıthane Direnişi, İşçi Eylemleri, Toplumsal Hareketler, Tilly

The 1993 Kağıthane Resistance and Its Brief Analysis as a Social Movement

Abstract

The dismissal of 340 workers from Kağıthane Municipality in 1992 marked a significant crisis in which union structures and local governments were intertwined. The Resistance Committee established by the workers has provided a remarkable example regarding the organization and solidarity of social movements. From the first days of the resistance, workers have carried out information activities in the neighborhoods, established relations with democratic mass organizations and tried to gain media support. The workers' struggle, besides many features that Tilly stated in his social movement theory, reflects the "campaign" feature and the effort to reach a wide audience. In addition, police interventions were carried out to suppress the workers' resistance, which led to the social movement being announced to a wider audience. The struggle of Kağıthane workers was not only a local worker resistance but also an important symbol of the working-class struggle in Turkey. However, the long-term success of this social movement was limited due to political and economic dynamics. The resistance has shown that social movements are processes that require solidarity, organization and resistance, and has emphasized the importance of organizing the working class. This study reveals the resistance of Kağıthane workers based on the interviews and the analysis of literature and printed publications and argues that this resistance is a social movement.

Keywords

Social Movement, Tilly, Kağıthane Resistance, Workers

References

• Bayat, Asef, Ortadoğuda Maduniyet, çev. Özgür Gökmen, İstanbul: İletişim yayınları, 2006.
• “Belediye-İş Sendikası'na Bağlı İşçiler 20 Nisan’da İş Bırakma Eylemi Yapacak”, Milliyet Gazetesi, 17 Nisan 1993.
• Bir Yıldır İşlerini Bekliyorlar, Cumhuriyet Gazetesi, 3 Ocak 1994.
• Castells, Manuel, İletişim Gücü, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Castells, Manuel Ağ Toplumunun Yükselişi, 3. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013.
• Cumhuriyet Gazetesi, 02 Haziran 1993.
• Cumhuriyet Gazetesi, 14 Nisan 1993.
• Cumhuriyet Gazetesi, 16 Ağustos 1993.
• Cumhuriyet Gazetesi, 17 Haziran 1993.
• Cumhuriyet Gazetesi, 30 Ocak 1993.
• Çakır, Ruşen Ne Şeriat Ne Demokrasi: Refah Partisini Anlamak, 2. Basım, İstanbul: Metis Yayınları, 1994.
• Ertuğrul, Emre, Türkiye’de Feminist Hareketler: Geçmişten Günümüze, İstanbul: Metis Yayınları, 2019.
• Giddens, Anthony, Sosyoloji, çev. Işıl Bayar, Ankara: Ayraç Yayınevi, 2000.
• Göle, Nilüfer, Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme, İstanbul: Metis Yayınları, 1997.
• Hatice Tuncer, “İşçi Adım Adım Hak Peşinde”, Cumhuriyet Gazetesi, 30 Nisan 1993.
• Irmak, Hüseyin, Sözlü Tarih Görüşmeleriyle Kağıthane, İstanbul, 2014.
• İstanbul İnsan Hakları Bülteni, Özel Sayı: 5, 11.06.1993.
• İşçiler Kıpır Kıpır, Milliyet Gazetesi, 16 Mayıs1993.
• Kağıthane İşçileri Açlık Grevine Son Verdi, Milliyet Gazetesi, 29 Temmuz 1993.
• Kağıthane İşçisine Şişli'den Destek, Milliyet Gazetesi, 15 Haziran 1993.
• Karakaş, Şenol, “Yeni Bir Hareket, Yeni Bir Sol: Türkiye’de”, Birikim Dergisi, Sayı 197, (2005), s. 24-31.
• Küçük, Bülent, Bilgiç, Tolga, Türkiye’de Toplumsal Hareketler: Teori ve Pratik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Marshall, Gordon, “Toplumsal Hareketler”, Sosyoloji Sözlüğü, çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Melucci, Alberto “Çağdaş Hareketlerin Sembolik Meydan Okuması”, Derleyen: Kenan Çayır, Yeni Sosyal Hareketler-Teorik Açılımlar, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1999.
• Milliyet Gazetesi, 1 Mayıs1993.
• Milliyet Gazetesi, 19 Haziran 1993.
• Milliyet Gazetesi, 28 Şubat 1993.
• Milliyet Gazetesi, 30 Temmuz1993.
• Özkazanç, Alev, Türkiye’de Neo-liberal Dönüşüm ve Toplumsal Hareketler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
• Şen, Ahmet, Toplumsal Hareketler ve Medya: Gezi Parkı Örneği, İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• Tarrow, Sidney, Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics, 3. Basım, Cambridge University Press, 2011.
• Taşkın, Yüksel, Siyaset, Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Tilly, Charles, Toplumsal Hareketler, çev. Orhan Düz, İstanbul: Babil Yayınları, 2008.
• Touraine, Alain, “Toplumdan Toplumsal Harekete”, (Der: Kenan Çayır), Yeni Sosyal Hareketler, Teorik Açılımlar, İstanbul: Kaknüs Yayınları, İstanbul, 1999.
• Türkdoğan, Orhan, Sosyal Hareketlerin Sosyolojisi, İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1997.
• Uncu, Baran Alp, Gezi Parkını Nasıl Okumalı, http://kitap.radikal.com.tr/makale/haber/gezi-parkini-nasil-okumali-364722
• Uyar, Tanay Sıdkı, “Toplumsal Hareketler ve Çevre”, Toplumsal Hareketler Konuşuyor, Haz. Leyla Sanlı, İstanbul: Alan Yayıncılık, 2003.
• Ünsal, Özlem, Kentsel Dönüşüm ve Toplumsal Hareketler: İstanbul’da Fikirtepe ve Sulukule Örnekleri, Ankara: Dipnot Yayınları, 2014.
• Yıldırım, Cengiz, Turgay, Yaşar, Adil Düzen, İstanbul: FTY Yayınları, 1994.