Tanin Gazetesi’ne göre Sultan Mehmed Reşad’ın Rumeli Seyahatinden İstanbul’a Dönüşü: Karşılama Hazırlıkları

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 1110 - 1148, 27.03.2025

Turgut Subaşı , Funda Özdoruk

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1622104

Abstract

Modern devlet anlayışı çerçevesinde devlet-toplum ilişkilerini güçlendirmek amacıyla halkın sorunlarını yerinde dinlemek için yurt içi gezilerine çıkan ilk Osmanlı padişahı Sultan II. Mahmud ’dur. Sultan Mehmed Reşad da iktidarı döneminde, Osmanlı Devleti’nin iç işlerinde karşılaştığı sorunları çözmek ve vatandaşların devlete olan bağlılıklarını güçlendirmek amacıyla çeşitli seyahatler düzenlemiştir. Bu seyahatlerin en önemlisi, 5-26 Haziran 1911 tarihleri arasında gerçekleştirilen Rumeli seyahatidir. Bu seyahat, Rumeli bölgesindeki karışıklıkları sona erdirmek ve başta Arnavutlar olmak üzere diğer etnik grupların devlete bağlılıklarını güçlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Sultan Mehmed Reşad’ın Rumeli seyahati, yerli ve yabancı basın tarafından ilgiyle takip edilmiş, Tanin Gazetesi ise padişahın Rumeli’den dönüşü için yapılan hazırlıkları detaylarıyla birlikte okuyucularına aktarmıştır. Tanin Gazetesi’ni diğer gazetelerden farklı kılanda yapılan hazırlık safhalarını okuyucularına ayrıntılarıyla aktarmış olmasıdır. Bu durum padişahın gezisini yakından takip eden okuyucuların Tanin Gazetesi’ne olan ilgisinden anlaşılmaktadır.
Bu çalışmada, Sultan Mehmed Reşad’ın Rumeli seyahatinin ardından İstanbul’a dönüşü münasebetiyle yapılan hazırlıklar ve karşılama törenleri, Tanin Gazetesi’nin perspektifinden ele alınarak incelenmiş, dönemin siyasi, sosyal ve kültürel dinamikleri çerçevesinde yapılan haberlerin ve duyuruların kamuoyunda nasıl bir algı oluşturduğu üzerinde durulmuştur. Bu doğrultuda, İstanbul’da gerçekleştirilen hazırlıkların Tanin Gazetesi’ne yansımaları, gazetede yer alan ilanlar, haberler ve yazarların kaleme aldığı makaleler ayrıntılı bir şekilde analiz edilerek, basın, siyaset ve toplum ilişkileri açısından değerlendirilmiştir.

Keywords

İstanbul, II. Meşrutiyet, Padişahın Rumeli Seyahati, Sultan Mehmed Reşad, Tanin Gazetesi.

Sultan Mehmed Reşad’s Return to Istanbul From His Rumelian Trip According to Tanin Newspaper: Preparations for Welcome

Abstract

Sultan Mahmud II was the first Ottoman sultan to go on domestic trips to listen to the problems of the people on the spot in order to strengthen state-society relations within the framework of modern state understanding. Sultan Mehmed Reşad also organized various trips during his reign in order to solve the problems faced by the Ottoman Empire in its internal affairs and to strengthen the citizens' loyalty to the state. The most important of these trips was the Rumelia trip between June 5-26, 1911. This trip was organized in order to end the unrest in the Rumelia region and to strengthen the loyalty of other ethnic groups, especially Albanians, to the state.
Sultan Mehmed Reşad's Rumelia trip was followed with interest by the local and foreign press, and the Tanin Newspaper reported the preparations made for the sultan's return from Rumelia to its readers in detail. What made the Tanin Newspaper different from other newspapers was that it reported the preparation stages in detail to its readers. This can be understood from the interest shown in the Tanin Newspaper by the readers who followed the sultan's trip closely.
In this study, the preparations and welcoming ceremonies for Sultan Mehmed Reşad's return to Istanbul after his Rumelia trip are analysed from the perspective of Tanin Newspaper, and the public perception of the news and announcements made within the framework of the political, social and cultural dynamics of the period is emphasized. In this respect, the reflections of the preparations in Istanbul on Tanin Newspaper, the announcements, news and articles written by the writers in the newspaper are analysed in detail and evaluated in terms of the relations between the press, politics and society.

Keywords

Istanbul, Constitutional Monarchy, Sultan, Sultan Mehmed Reşad, Tanin Newspaper.

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
• Dâhiliye Nezâreti Mütenevvia Evrâkı (DH. MTV.), 25/39, 25/57, 25/58.
• Maarif Nezareti Tedrisat-ı İbtidaiye Kalemi (MF. İBT.), 332/24.
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası Evrakı (BEO), 3894/292040, 3908/293049, 3908/293050, 3896/292198, 3898/292276.
• Mabeyn-İrâde (MB.İ..), 152/59, 152/5.
• İrâde Mâbeyn-i Hümâyun (İ.MBH.), 6/4.
• İrade Meclis-i Mahsus, (İ.MMS.), 139/8.
• Dâhiliye Emniyet-i Umûmiye Tahrirat Kalemi (DH.EUM.THR.), 99/46, 65/25.
• Makedonya Arşivi (YB.021), 113/6, 113/3, 114/17, 113/10.
• Sam M. Levy, Sevgili padişahımız, Efendimiz Sultan Mehmed Han Hamis Hazretinin Selanik’i Teşrifi Hatırasıdır, İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı, Kitap, Bel_Osm_0.00359.
• "Ayan ve Mebusan", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr: 1013-37.
• "Darülfünun Osmani Talebe Cemiyetinden", Tanin (Senin), 24 Haziran 1911, nr:1010-34.
• "Darülfünun Osman-i Ulum-u Hukuk Şubesinden", Tanin (Senin), 26 Haziran 1911, nr: 1012-36.
• "Darülfünun Talebe Cemiyetinden", Tanin (Senin), 23 Haziran 1911, nr: 1009-33.
• "Darülşafaka Müdüriyetinden”, İstanbul Sultaniyesi Müdüriyetinden”, "Mekteb-i Kudât Müdüriyetinden" Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• "Dersaadet Ticaret Odası", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• "Devair-i Resmîyenin Tatili", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• "Donanma Vapuru Kazası", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr: 1013-37.
• "Donanma-ı Osmani Muavenet Milliye Cemiyeti Üsküdar Liva Şubesinden", Tanin (Senin), 23 Haziran 1911, nr: 1009-33.
• "Dün Gece", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr: 1013-37.
• "Hariciye Memurları", "Arnavud Vatandaşlarımız", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr: 1013-37.
• "Hariciye Nezareti Muhasebe Müdüryetinden Varid Olmuşdur ", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr:1011-35.
• "İstanbul Vilayeti Evkaf Müdüriyetinden", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr:1011-35.
• "Kartal ve Maltepe’den", Tanin (Senin), 23 Haziran1911, nr: 1009-33.
• "Mekteb-i Hukuk Mezunları Cemiyetinden", Tanin (Senin), 23 Haziran 1911, nr: 1009-33.
• "Mekteb-i Mülkiye Müdüriyetinden", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• "Mercan Mekteb-i idadi Mülkiyesi Müdürlüğünden", Tanin (Senin), 26 Haziran 1911, nr: 1012-36.
• "Meşîhat Memurları", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr:1013-37.
• "Mithad ve Reşid Paşa Vapuru", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• "Padişahımızı İstikbal", Tanin (Senin), 23 Haziran 1911, nr: 1009-33.
• "Padişah-i İstikbal", Tanin (Senin), 23 Haziran 1911, nr:1009-33.
• "Payitaht padişahına Kavuşurken", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr: 1013-37.
• "Saray Burnunda", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• "Şirket-i Hayriye", Tanin (Senin), 23 Haziran 1911, nr:1009-33.
• "Şirket-i Hayriye", Tanin (Senin), 24 Haziran 1911, nr:1010-34.
• "Şirket-i Hayriye’den", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr:1011-35.
• "Üsküdar Ciheti", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr:1013-37.
• "Üsküdar İttihad ve Terakki Kulübünde", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• “…… İdaresinden”, Tanin (Senin), 23 Haziran 1911, nr: 1009-33.
• “Avdet-i Şahane", Tanin (Senin), 24 Haziran 1911, nr:1010-34.
• “Ayin-i İstikbal”, Tanin (Senin), 26 Haziran 1911, nr: 1012-36.
• “Babanzade İsmail Hakkı, "Avdet-i Hümayun" Tanin (Senin), 26 Haziran 1911, nr:1012-36.
• “Bab-ı Fetva Memurin Kaleminden”, Ziya, 25 Haziran 1911, nr: 91.
• “Bayrak Müzayedesi", Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• “Boğaziçi’nden", Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr: 1013-37
• “Büyük Padişahımızı İstikbal”, Tanin (Senin), 18 Haziran 1911, nr:1004-28.
• “Donanma Cemiyetinden”, Tanin (Tanin (Senin), 21 Haziran 1911, nr:1007-31.
• “Donanma-ı Osmani Muavenet Milliye Cemiyeti”, Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• “Esma Sultan Mektebi”, Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr:1013-37.
• “Ferdâ-ı Te'dîb”, Tazminat, 14 Haziran 1911, nr:47.
• “Gözetilmesi Lazım Gelen İncelikler”, “Dünkü Senin Gazetesinde şu Telgrafı Okuduk” Tazminat, 11 Haziran 1911, nr: 44.
• “Hakkı Paşa’nın Beyanatı”, Tanin (Senin), 19 Haziran 1911, nr: 1005-29.
• “İstihzarat Tertibat”, Yeni İkdam, 27 Haziran 1911, nr: 468.
• “Kıbleye Karşı”, Tanin (Senin), 20 Haziran 1911,nr: 1006-30.
• “Nasıl İstifade edeceğiz”, Yeni Gazete, 6 Haziran 1911, nr: 999.
• “Padişahımızın İstikbali”, Tanin (Senin), 22 Haziran 1911, nr:1008-32.
• “Polis Müdüriyetinden Rica” Ziya, 26 Haziran 1911, nr: 92.
• “Priştine’de”, Tanin (Senin), 17 Haziran 1911, nr:1003-27.
• “Sadrazam Paşa Birinci Gafur!”, Tazminat, 24 Haziran 1911, nr: 57.
• “Saray Burnunda”, Tanin (Senin), 27 Haziran 1911, nr: 1013-37.
• “Selanik’te Cavid Bey’in Kırdığı Potlar” Tazminat, 13 Haziran 1911, nr: 46. “Cavid Bey’in Nutku” Tazminat, 14 Haziran 1911, nr: 47.
• “Sevgili Padişahımız Geliyor”, Yeni Gazete, 26 Haziran 1911, nr:1019.
• “Seyahat-ı Şahane Te'sîrâtı”, Sabah, 15 Haziran 1911, nr: 7807.
• “Sultan Ahmed Donanma Şubesinden", Tanin (Senin), 26 Haziran 1911, nr: 1012-36.
• “Vefa İdadisi Müdüriyetinden”, Tanin (Senin), 25 Haziran 1911, nr: 1011-35.
• Resimli Kitab, 13 Mayıs 1911, nr: 30.
• Sabah, 27 Haziran 1911, nr: 7819.
• Senin, 27 Haziran 1911, nr:1013-37.
• Tanin (Senin), 20 Haziran 1911, nr: 1006-30.
• Tanin (Senin), 25 Haziran 191, nr:1011-35.
• Tercüman-ı Hakikat, 26 Haziran 1911, nr: 10859.
• Yeni İkdam, 27 Haziran 1911, nr: 468.
• Baki, Süleyman, “Sultan Reşad’ın Rumeli Seyahati ve Manastırlı İsmail Hakkı’nın Kosova Sahrası’ndaki Vaazı Üzerine”, Sultan Mehmed Reşad ve Dönemi, haz. Fahrettin Gün vd., Cilt 2, TBMM Milli Saraylar Yayınları, İstanbul, 2018, s. 788-799.
• Çavuş, Remzi, “Firzovik Toplantılarının Meşrutiyetin İlanına Katkısı”. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3/5 (2015), s. 65-72.
• Çelebi, Mevlüt, Sultan Reşad’ın Rumeli Seyahati, Akademi Kitabevi, İzmir 1999.
• Çelik, Bilgin, İttihatçılar ve Arnavutlar: II. Meşrutiyet Döneminde Arnavut Ulusçuluğu ve Arnavut Sorunu, Büke Kitapları, İstanbul, 2004.
• Demirel, Fatmagül, “Sultan Mehmed Reşad’ın Bursa Seyahati ve Kamuoyuna Yansıması”, Sultan Mehmed Reşad ve Dönemi, Haz. Fahrettin Gün vd. Cilt 2, TBMM Milli Saraylar Yayınları, İstanbul 2018, s. 844-852.
• Göncü, Cengiz, Osmanlı Arşiv Belgelerinde Sultan Mehmed Reşad ve Dönemi, TBMM Milli Saraylar Yayınları, İstanbul, 2017.
• Huyugüzel, Ömer Faruk, “Tanin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 39, 2010, s. 565-567.
• İşlet, Sönmez, Banu, II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Karaman, Mehmet Ali, “Sultan Reşad’ın Rumeli Seyahati”, Balkan Tarihi, ed., Zafer Gölen- Abidin Temizer, Cilt 1, Osmanlı Mirası ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yayınları 1, 2016, s. 57-76.
• Karataş, Üzeyir, Sultan Mehmed Reşad’ın Rumeli Seyahati Albümü, TBMM Milli Saraylar Yayınları, Ankara, İstanbul, 2017.
• Kutay, Cemal, Şehit Sadrazam Talat Paşa’nın Gurbet Hatıraları, Cilt 2, 2. Basım, Kültür Matbaası, İstanbul, 1983.
• Kuzucu, Kemalettin, “Balkanlar’da Son Osmanlı Padişahı: Sultan V. Mehmed Reşad’ın 1911 Yılındaki Rumeli Seyahati”. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 2/2 (2017), s. 1-39.
• Kuzucu, Kemalettin, “Layihalar Işığında Bağımsızlık Sürecinde Arnavutluk’un Sosyal ve Siyasal Durumu (1860-1908)”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12/2 (2012), s. 309-332.
• Maden, Fahri, “Arnavutluk’un Bağımsızlık Süreci (1877-1913)” Avrasya Etüdleri 39/1 (2011), s. 155-196.
• Özger, Yunus, “Sultan V. Mehmed Reşad’ın Edirne Seyahati”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 15/22 (2017), s. 135-162.
• Selvi, Haluk, “Sultan Mehmed Reşad’ın İzmit Seyahati (27-28 Ekim 1909)”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II, Cilt 2, Kocaeli, 2016, s. 925-946.
• Simavi, Lütfi, Sultan Reşad ve Sultan Vahideddin Dönemlerinde Sarayda Gördüklerim, ed. Fatih Akyüz- Fatih Tetik, Timaş Yayınları, İstanbul, 2022.
• Tetik, Fatih, İttihad ve Terakki Kıskacında bir Sultan V. Mehmed Reşad (1909-1918), 2. Basım, Semerkand Basım Yayın, İstanbul, 2020.
• Uşaklıgil, Halid Ziya, Saray ve Ötesi, haz. Necati Tonga, 2. Basım, Can Sanat Yayınları, İstanbul, 2022.
• Yazıcı, Nesimi, “İsmail (Tuncu) Bey’in Hâtıra-i Seyahat’inde Sultan Reşad’ın Rumeli Ziyareti: Kosova”, Belleten 78/ 283 (2014), s. 1099-1134.
• Zeyrek, Suat, “II. Meşrutiyet’te Demokratik Muhalefetin Sonu: Arnavut İsyanları ve Sonuçları”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/33( 2012), s. 299-336.
• Zürcher, Erik Jan. Savaş, Devrim ve Uluslaşma: Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi (1908-1928), çev. Ergün Aydınoğlu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.