I. Dünya Savaşı Sırasında Ermeni Meselesinin Avustralya Basınındaki Yansımaları

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 262 - 312, 27.03.2025

Taner Bilgin , Talha Ağyar Altunay

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1643864

Abstract

I. Dünya Harbi sırasında Osmanlı Devleti’nin İttifak Devletlerinin yanında yer alması, Ermenilerin Rus, İngiliz ve Fransızlarla iş birliği yaparak Osmanlı yönetimine karşı ayaklanmalarına yol açmıştır. Bu ayaklanmaların ardından, Osmanlı Devleti 1915 yılında tehcir kararını almak zorunda kalmış, bu kararın uygulamaları ise Anadolu’da ciddi toplumsal ve siyasal değişimlere yol açmıştır. Ancak tehcir sonrası yaşanan gelişmelerin büyük bir kısmı, emperyalist güçlerin yönlendirmesiyle dünya kamuoyunda Ermeniler lehine bir manipülasyon ortaya çıkarmıştır. Osmanlı Devleti’ni parçalamaya yönelik projeler kapsamında, yapay bir şekilde gündeme getirilen Ermeni Meselesi, Şark Meselesinin önemli bir unsuru haline gelmiştir. Ermenilerin Osmanlı yönetimine karşı gerçekleştirdiği eylemler ve işlediği suçlar çoğunlukla göz ardı edilerek, dünya basını tarafından Osmanlı Devleti’ne karşı sürekli karalama yayınları yapılmıştır. Bu çalışmada, I. Dünya Harbi sırasında, Osmanlı Devleti’nin tehcir kararını ve Ermeni meselesini ele alan Avustralya basınının tutumu incelenmiştir.

Keywords

Avustralya Basını, Ermeni Meselesi, Tehcir Kanunu, The Argus Nevspapaer, The Daily Newspaper, The Advertiser Newspaper, The Daily Telegraph

Reflections of the Armenian Issue in the Australian Press During World War I

Abstract

After the Ottoman Empire sided with the Allied forces during World War I, Armenians cooperated with the Russians, British and French and revolted against the state of which they were subjects. This situation started to take shape in the world public opinion against the Ottoman Empire, according to the perception of the imperialist states, since 1915, when the records were kept, and all the developments in Anatolia thereafter. The framework of the projects to disintegrate the Ottoman Empire emerged artificially, and the Armenian Question became one of the important uncertainties of the Eastern Question. All the crimes committed by the Armenians against the Ottoman Empire were brought forward one after another, and the media organs constantly made publications that denigrated the Ottoman Empire in the world public opinion. The perspective of the Australian press, one of the dominions of this successful England, on the Armenian issue during World War I began to be examined.

Keywords

Australian Press, Armenian Issue, Deportation Law, The Argus Nevspapaer, The Daily Newspaper, The Advertiser Newspaper, The Daily Telegraph

References

• The Advertiser, “Frightful Massacres Of Armenian Civilians” 24 May, 1915, s.9
• The Advertiser, “The Position Summarised” 25 May 1915, s.7
• The Advertiser, “Orgy Of Massacre” 24 July 1915, s.15.
• The Advertiser, “The German Curse” 30 July 1915, s.8.
• The Advertiser, “Inhumanity and Outrage” 13 May, 1915, s.7.
• The Advertiser, “Armenians Slaughtered” 19 May, 1915, s.9.
• The Advertiser, “The Turanian Movement” 16 March 1918, s.8.
• The Advertiser, “Massacred by Th Turks” 6 March 1918, s.7.
• The Advertiser, “Massacre at Baku” 4 November 1918, s.8.
• The Age, “Suspects Hanged Without Trial” 15 December 1914, s.7.
• The Age, “Armenians Massacred” “Victims Number 60.000” 19 May 1915, s.9.
• The Age, “The Massacre Of Armenians” 24 May 1915, s.10.
• The Age, “Massacres in Armenia” “Missionaries in Danger” 11 May 1915, s.7.
• The Age, “Exterminating the Armenians” “Theosands Thrown into Rivers” 24 July 1915, s.11
• The Age, “Atrocities in Armenia” 3 Agu 1915, s.7.
• The Age, “Cast on Turkish Goverment” 25 May 1915, s.7.
• The Advertiser, “Brutal Turks” 3 Agu 1915, s.7.
• The Age, “Slaughter of Armenians” 22 September 1915, s.9
• The Argus, “Bulgaria Abhors Massacres” 21 Agu 1915, s.19.
• The Age, “Ten Thosand Drowned” 23 September 1915, s.9.
• The Argus, “Armenian Massacres” “Ghastly Turkish Work” 23 September 1915, s.7.
• The Argus, “Armenian Horrors” “Responsibility of Germans” 8 Octaber 1915, s.7.
• The Argus, “Frence Cruiserz to Rescue” 23 September 1915, s.7.
• The Argus, “Armenian Massacres” “America to take Action” 27 September 1915, s.7.
• The age, “Slaughter of Armenians” 27 September 1915, s.7.
• The Argus, “Armenian Massacres” “Denied by Bernstorff” 29 September 1915, s.9.
• The Argus, “Atrocities in Armenia” Wholesale Massacres” 28 September 1915, s.7
• The age, “The Unspeakable Turk” 28 September 1915, s.7.
• The Argus, “Armenian Massacres” 29 September 1915, s.9.
• The Argus, “Armenian Massacres” 22 February 1916, s.7.
• The Argus, “Armenian Horrors” “Responsibility of Germans” 8 October 1915, s.7.
• The Age, “Nearly 1.000.000 People Perish” 8 Octaber 1915, s.7.
• The Argus, “Armenian Massacres” “Horror in Denmark” 11 October 1915, s.9.
• The Argus, “Armenian Massacres” “Feeling İn America” 11 October 1915, s.9
• The Argus, “Armenian Massacres” “Appeal By Mr. Balfour” 11 October 1915, s.9.
• The Argus, “Armenian Outrages” “Fresh Cases Reported” “Pope Appeals to Sultan” 14 October 1915, s.7
• The Argus, “Armenian Atrocities” 16 October 1915, s.19.
• The Argus, “Belgium and Armenia” “Worst Crimes for 400 Years” 18 October 1915, s.9.
• The Argus, “Asia Minor Massacres” “Armenians Will Avange” 20 October 1915, s.9
• The Argus, “Story of Eye-Witnees” 2 December 1915, s.5.
• The Argus, “Armenia’s Martyrdom” 9 December 1915, s.5.
• The Mercury, “Avenging The Massacres” 20 October 1915, s.5.
• The Argus, “War Notes” 1 January 1916, s.5
• The Argus, “Armenian Massacres” “Peasantry Slaughtered” 17 January 1916, s.9.
• The Argus, “Armenian Massacres” “Women and Children Burned” 22 January 1916, s.5.
• The Argus, “More Armenian Atrocities” 12 February 1916, s.17.
• The Argus “America Threatens Turkey” 21 February 1916 page 7.
• The Argus, “Bulgaria pleads With Turkey” 13 September 1915, s.7.
• The Argus, “Armenian Massacres” “Appeal to United States” 22 September 1915, s.9.
• The Argus, “Armenian Atrocites” “Ghastiy Stories” 3 Agu 1915, s.7.
• The Argus, “A Narrative of Murder” 13 May 1915, s.7
• The Argus, “Friday July 30 1915” 30 July 1915, s.6.
• The Argus, “Armenians Massacred” 19 May 1915, s.9.
• The Argus, “Massacres in Armenia” 24 May 1915, s.9.
• The Argus, “Armenian Massacres”15 January 1915, s.7.
• The Argus, “Massacre of Armenians” 30 January 1915, s.19.
• The Age, “Excesses of Kurds Equalled” 13 May 1915, s.7
• The Argus, “Armenian Massacres” 25 May 1915, s.7.
• The Argus, “Armenian Massacres” “Hideous Turkish Deeds” 24 July 1915, s.17
• The Argus, “Freedom For Armenians” 21 November 1918, s.7.
• The Argus, “Turkey and Germany” 28 December 1918, s.7.
• The Argus, “Armenian Problem” 22 October 1915, s.5.
• The Argus, “Men Teachers Killed” 22 October 1915, s.5.
• The Argus, “Harrors at Bakü” “Thosands Massacred” 4 November 1918, s.7.
• The Argus, “Fearful Cruelties-Armenians Massacred” 24 February 1915, s.9
• The Daily Telegraph, “A German in Turkey” 13 April 1918, s.8.
• The Daily Telegraph, “Day By Day” 22 February 1916, s.4.
• The Daily Telegraph, “Armenian Massacres” 2 January 1917, s.5.
• The Daily Telegraph, “Armenian Massacres” “Horrors Not Realised” 27 February 1917, s.5
• The Daily Telegraph, “The Murderous Turk” “Trebizond Horrors” 12 March 1918, s.8.
• The Daily Telegraph, “Armenians Massacred” 30 January 1915, s.9.
• The Daily Telegraph, “Armenians Massacred” 24 February 1915, s.9.
• The Daily Telegraph, “Armenia Massacres” “Americans in Danger” 11 May 1915, s.7
• The Daily Telegraph, “Turkish Atrocities” 24 May 1915, s.8
• The Daily Telegraph, “Record of Murder” 13 May 1915, s.7
• The Daily Telegraph, “Armenias Massacred” 19 May 1915, s.9
• The Daily Telegraph, “9000 Women and Chilren Shot” 24 July 1915, s.9
• The Daily Telegraph, “Armenians Tortured and Killed 3 Agu 1915, s.7
• The Daily Telegraph, “Armenian Massacres” 25 May 1915, s.7
• The Daily Telegraph, “Turkey For The Turks” 7 August 1915, s.9.
• The Daily Telegraph, “Day by Day” 9 August 1915, s.8.
• The Daily Telegraph, “Masscre Of Armenians” 6 March 1918, s.9
• The Mecury, “The Armenian Atrocities” 11 October 1915, s.6.
• The Mercury, “Turk Merely Following The Teuton” 12 October 1915, s.5.
• The Mercury, “The Slaughter Resumed” 14 October 1915, s.5.
• The Mercury, “Armenian Atrocities” “Over 1.000.000 Exiled” 23 Octaber 1915, s.5.
• The Mercury, “Turkish Atrocuties” “Massacre Of The Armenians” 29 November Octaber 1915, s.5.
• The Mercury, “Turkish Atrocuties” “Wiping out of Armenians” 16 December 1915, s.5.
• The Sydney Morning Herald, “Armenian Rising” “Massacres by Turks” 11 May 1915, s.9
• The Sydney Morning Herald, “Armania” “Turkish Massacres” 24 May 1915, s.8
• The Sydney Morning Herald, “Feeling Against Germany” 13 May 1915, s.8
• The Sydney Morning Herald, “Armanians” “Massacres by Turk” 19 May 1915, s.11
• The Sydney Morning Herald, “Turkish Atrocities” 24 July 1915, s.13.
• The Sydney Morning Herald, “Armenian Massacres” 3 August 1915, s.7.
• The Sydney Morning Herald, “Armanian Horrors” “Systemetic Massacre” 2 January 1917, s.7
• The Sydney Morning Herald, “Armania” 31 March 1917, s.8.
• The Sydney Morning Herald, “Reported Massacre” 5 March 1918, s.7
• The Sydney Morning Herald, “Summary” 6 March 1918, s.1.
• The Sydney Morning Herald, “The Pause in the Battle” 4 April 1918, s.6.
• The Sydney Morning Herald, “Massacre of Armenians” “Atrocities By Turks” 15 April 1918, s.7.
• The Sydney Morning Herald, “Turkey and Germany” 25 September 1918, s.10.
• The Sydney Morning Herald, “Massacre at Baku A Terrible Story” 4 November 1918, s.7
• Alkan, M. N., 1915 Ermeni Tehcir Kanunu ve Almanya’nın Etkisi, Gazi Akademik Bakış, 8(15), 2014, s. 91-104.
• Altıntaş, A., Osmanlı İmparatorluğunun Tehcir Kararı Alması ve Uygulaması, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 2005, s.77-99.
• Anadol, C., Tarih Boyunca Türk-Ermeni Meselesi Ermeni Dosyası, Bilge Karınca Yayınları, İstanbul, 2007.
• Arıkan, R., 1840/1841 Tarihli Nüfus Defterine Göre Bilecik, Bky Yay. İstanbul 2019.
• Arıkan, R., Bir Ermeni Köyü Çalkara, Yeni Türkiye Dergisi, 60/2014 s. 598-606.
• Ata, F., İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, TTK Yay. Ankara, 2011.
• Bakar, B., Ermeni Tehciri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2009.
• Bilgin, T., Savaş Yıllarında Anadolu Rumlarının Yaşadığı İkilem (1919-1922) Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, s. 37-91, Mart 2016.
• Cemiyet-i Akvam ve Türkiye’de Ermeni ve Rumlar, (Yay. Haz. Ali Güler), Ankara, 2001.
• Çelik, H., Ermeni Tehciri ve Tehcirden Dönen Ermenilerin İskân Sorunu. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 7, sy. 16 Haziran 2008. s.143-63.
• Çetinkaya S., & Bilgin T., Tehcir Kanunu ve İzmit Ermenileri, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, İzmit, 2015, s. 1311-1322.
• Çetinkaya, A., Basın İşletmelerinde Çevrimiçi Gazetecilik ile İstihdam ve İşgücü Becerilerinin Dönüşümü, Erciyes İletişim Dergisi, 5(1),2017, s.380-398.
• Demiryürek H., & Bilgin T., XIX. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XX. Yüzyılın Başlarında Bilecik’te (Ertuğrul Sancağı) Ermeni Nüfus Hareketleri, Tarihte Türkler ve Ermeniler, C. 7, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014, ss. 149-165.
• Demiryürek, H., Ertuğrul Sancağı (1900-1918), Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yay. Bilecik 2015.
• Durdu, M. B., Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Ermeni Faaliyetlerinden Kısa bir Kesit, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı:12, ss.25-34, Kış, 2007, s.25.
• Halaçoğlu, Y., Ermeni Tehciri, Babıali Kültür Yay. İstanbul, 2007, s.71.
• Karacakaya, R., Kaynakçalı Ermeni Meselesi Kronolojisi (1878-1923), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay. İstanbul 2001.
• Kılıç, D., Osmanlı Ermenileri Arasında Dini ve Siyasi Mücadeleler, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• Kılıç, O., Mavi Kitap: Ermeni Soykırımı İddialarının Kutsal Kitabı, Ermeni Araştırmaları S. 31, 2008.
• Kolay, Arif, “1920’li Yıllarda Avrupa’da Sinema ve Tiyatroda Ermeni Propagandası”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 2, sy. 2 (Kasım 2017).
• Kuruloğlu, F., Sydney Morning Herald Gazetesi’ne Göre Gelibolu‘da Savaş ve Barış, Peace and War in Gallipoli According to Sydney Morning Herald, III. International Gallipoli Symposium, 20-25 Nisan 2012, pp. 345-361. İstanbul, 2003.
• Kuruoğlu, F., Sydney Morning Herald Gazetesi’ne Göre Gelibolu‘da Savaş ve Barış, Peace and War in Gallipoli According to Sydney Morning Herald, III. International Gallipoli Symposium, 20-25 Nisan 2012, İstanbul, 2013, pp. 345-361.
• Kuzgun, M., Yerel ve Yabancı Basında Ermeni Meselesi ve General Harbourd’un Gözüyle Anadolu’nun Sosyo Ekonomik Görünümü, Turkish Studies, Volume 9/4, ss.779-796, Ankara, 2014.
• McCarthy, J., Ölüm ve Sürgün (Çev. Bilge Umar) İstanbul, 1998.
• Metintaş, M. Y.; Kayıran, Mehmet, Tehcir ve Sonrasında Ermeni Yetimlerine İlişkin Gözlemler (1915-1919), Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 15, Sayı 30, Güz 2019, s. 391-415.
• Münir Süreyya Bey, Ermeni Meselesinin Siyasi Tarihçesi (1877-1914), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay. Ankara 2001.
• Orbay, R., Cehennem Değirmeni Siyasi Hatıralarım 1, Emre Yay. İstanbul, 1993.
• Osmanlı Arşiv Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay. Ankara, 1994, s.7.
• Öke, M. K., Yüzyılın Kan Davası Ermeni Sorunu (1914-1923), İrfan Yayıncılık, 2003.
• Sarıkoyuncu Değerli, E., Millî Mücadele Sürecinde Avustralya Basınında Ermeniler (1919-1922) Yeni Türkiye Dergisi, 60/2014.
• Selvi, H., Birinci Dünya Savaşından Lozan’a, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya, 2004.
• Sezer, C., Osmanlı Devleti'nin Sevk Sırasında Ermenilere Yönelik. Uygulamaları (1915-1917). CTAD, Yıl 7, Sayı 13 (Bahar 2011), 30-53.
• Süslü, A., Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları Van, Basım Yeri Ankara, 1990.
• Tosun, R., Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Mahiyeti, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (14), 2003, s.143-163.
• Uras, E., Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul, 1976.
• Yavuz, F., Ermeni Propagandasını Oluşturan Unsurlar: Basın, Misyonerler ve Haber Ajansları, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İlkadım Belediyesi Kültür Yay, Samsun, 2017.