The Rise of Albanian Nationalism and the Educational Controversy over Albanian-Language Instruction in the Late Ottoman Empire

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 2585 - 2609, 30.09.2025

Caner Yelbaşı

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1553722

Abstract

Until the mid-19th century, Albanians were among the groups with whom the Ottoman Empire experienced the least conflict. However, nationalism—intensified by the French Revolution—began to influence non-Muslim communities in the Empire from the early 19th century onwards. As the Empire faced growing economic, military, and administrative challenges, alongside increasing demands for autonomy and independence across the Balkans, the idea of nationalism also began to take root among Albanians, particularly through the Albanian elites. In this atmosphere of rising nationalism, the demand for education in the Albanian language evolved into a major point of contention between the Ottoman administration and Albanian nationalists. While the Ottoman authorities opposed Albanian-language education on the grounds that it would undermine the ideal of "Ottoman unity," Albanian nationalists—believing the Empire’s days in the Balkans were numbered—saw it as an essential step toward establishing "national unity." This article explores the emergence of Albanian nationalism in the late 19th century as both a reaction to other Balkan nationalisms and a challenge to Ottoman central authority, with a particular focus on the struggle over Albanian-language education.

Keywords

Albania , Nationalism , Ottoman State , Education in Albanian Language

Osmanlı'nın Son Dönemi'nde Arnavut Milliyetçiliğinin Yükselmesi ve Arnavutça Eğitim Sorunu

Abstract

19. yüzyılın ortalarına kadar Arnavutlar Osmanlı Devleti'nin en az sorun yaşadığı gruplardan biriydi. Fransız İhtilali sonrası yükselen milliyetçilik kaynaklı fikirler Osmanlı Devleti'nde yaşayan Müslüman olmayan gruplarda 19.yüzyılın erken dönemlerinden itibaren etki göstermeye başladı. Osmanlı'nın ekonomi, askeri ve yönetim alanlarında problemler yaşaması, Balkanlar'daki grupların yükselen milliyetçilik akımının etkisiyle artan otonomi ve bağımsızlık talepleri, Arnavutlar'da da diğer gruplarda olduğu gibi milliyetçilik düşüncesinin yayılmasına neden oldu. Otonomi ve bağımsızlık fikirleri Arnavut elitlerden başlayarak diğer Arnavut gruplar içerisinde de etki göstermeye başladı. Milliyetçiliğin arttığı bu ortamda Arnavutların Arnavutça eğitim talebi Osmanlı yönetimi ile Arnavut milliyetçileri arasında büyük bir mücadele alanına dönüştü. Arnavutça eğitim talebi Osmanlı yönetiminin "Osmanlı Birliği"ni bozacağı düşüncesiyle temelden karşı çıktığı bir durumken, Osmanlı'nın artık Balkanlar’da daha fazla kalamayacağını düşünen Arnavutların "Milli Birlikleri"ni sağlamak için bir an önce uygulamaya geçirmek istedikleri bir durumdu. Bu makale 19. yüzyılın sonunda itibaren Arnavut milliyetçiliğinin Balkanlar'daki diğer milliyetçilik kaynaklı hareketlere bir tepki olarak doğuşunu Osmanlı'nın yükselen milliyetçilik ve Arnavutça eğitim talebine verdiği cevapları göstermeye çalışmaktadır.

Keywords

Arnavutluk , Milliyetçilik , Osmanlı Devleti , Arnavutça Eğitim

References

• Precidency State Archives, Ottoman Archive (BOA)
• BOA. Y. PRK. BŞK., 2-36-1.
• BOA. Y. PRK. BŞK., 2-36-2.
• BOA. Y. PRK. MS., 4-22-1, 2.
• BOA. HR. SYS., 119-33-2.
• BOA. HR. SYS., 125-22-1.
• BOA. HR. SYS., 125-32-4-1, 2, 3, 4.
• BOA. HR. SYS., 125-32-9.
• BOA. MV., 93-24-1.
• BOA. Y. A. HUS., 376-22-1.
• BOA. MF. MKT., 1132-58-2.
• Ahmed, Feroz, Jön Türkler ve Osmanlı’da Milletler; Ermeniler, Rumlar, Arnavutlar, Yahudiler ve Araplar, İstanbul 2017.
• Basri Bey, Debre Mebusu, Arnavutluk ve Buhran-ı Osmani, haz. M. Suat Mertoğlu, İstanbul 2015.
• Birecikli, İhsan Burak, “Arnavud İttihad Komitesinin İki Beyannamesi”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6/1 (2016), s. 37-53.
• Blumi, Isa, Rethinking the Late Ottoman Empire: A Comparative Social and Political History of Albania and Yemen, 1878-1918, İstanbul 2003.
• Bozbora, Nuray, Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavutluk Ulusçuluğu’nun Gelişimi, İstanbul 1997.
• Bozbora, Nuray, “Milliyetçilik Döneminde Arnavut Milliyetçiliğinin Yetersizliği ve Başarıları”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1/1 (2012), s. 3-22.
• Clayer, Nathalie, Arnavut Milliyetçiliğinin Kökenleri; Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, İstanbul 2013.
• Clayer, Nathalie, “The Dimension of Confessionalisation in the Ottoman Balkans at the Time of Nationalisms”, Conflicting Loyalties in the Balkans: The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-Building, ed. Nathalie Clayer vd., London 2011, s. 89-109.
• Clayer, Nathalie, “The Albanian Students of the Mekteb-i Mülkiye: Social Networks and Trends of Thought”, Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy, ed. Elisabeth Özdalga, New York–London 2004, s. 291-312.
• Çeku, Ethem ve Anton Panchev, “The Clash Between Albanian Nationalism and the Ottoman Empire Over the Albanian Language, from Tanzimat to 1912”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, (Şubat 2025), s. 1–21.
• Ekrem Bey, Avlonyalı, Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar (1885-1912), İstanbul 2006.
• Gawrych, George, The Crescent and the Eagle; Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913, London 2006.
• Gawrych, George, “Tolerant Dimensions of Cultural Pluralism in the Ottoman Empire: The Albanian Community, 1800-1912”, International Journal of Middle East Studies, 15/4 (1983), s. 519-536.
• Hanioglu, M. Şükrü, “The Second Constitutional Period, 1908-1918”, The Cambridge History of Turkey, ed. Reşat Kasaba, Cambridge 2006, s. 62-111.
• İnalcık, Halil ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul 2019.
• Karakoç, Ercan ve Mesut Yavaş, “İkinci Meşrutiyet Döneminde Arnavutların Eğitim Çalışmalarında Önemli Bir Aşama: Elbasan Maarif Kongresi”, Belleten, 82/294 (2018), s. 675-698.
• Karpat, Kemal H., “Historical Continuity and Identity Change or How to Be Modern Muslim, Ottoman, and Turk”, Ottoman Past and Today’s Turkey, ed. Kemal H. Karpat, Leiden 2000, s. 1-28.
• Karpat, Kemal H., “The Memoirs of N. Batzaria: The Young Turks and Nationalism”, International Journal of Middle East Studies, 6/3 (1975), s. 276-299.
• Kırmızı, Abdülhamit, Avlonyalı Ferid Paşa: Bir Ömür Devlet, İstanbul 2021.
• Küçük, Betül, Arnavut Milliyetçiliği ve Derviş Hima (İbrahim Naci), yayımlanmamış doktora tezi, Çankırı 2022.
• Maden, Fahri, “Arnavutluk'un Bağımsızlık Süreci (1877-1913)”, Avrasya Etüdleri, 1/39 (2011), s. 155-196.
• McCarthy, Justin, The Ottoman Peoples and the End of Empire, London 2001.
• Olgun, Said, Arnavut Milliyetçiliğinin Gelişiminde Mektepler (1878-1912), Ankara 2016.
• Olgun, Said, “Kosova Arnavutlarının Millî Kahramanı İsa Bolatinî (1864-1916)”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 6/3 (2020), s. 855-894.
• Olgun, Said, “Katolik Bir Osmanlı Bürokratı ve Arnavut Milliyetçisi Paşko Vasa Paşa (1825-1892)”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 8/2 (2019), s. 295-332.
• Özcan, Uğur, “1878–1912 Yılları Arasında Manastır Vilayeti’nde Okullaşma ve Okullaşmanın Milliyetçilik Üzerindeki Etkisi”, Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), 2/1 (2013), s. 353-423.
• Skendi, Stavro, The Albanian National Awakening 1878-1912, Princeton 1967.
• Sönmez, Banu İşlet, II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti, İstanbul 2007.
• Stavrianos, Leften Stavros, The Balkans Since 1453, London 2000.
• Süreya Bey, Avlonyalı, Osmanlı Sonrası Arnavutluk, haz. Abdülhamit Kırmızı, İstanbul 2009.
• Yavaş, Mesut, “İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde İttihâd-i Osmânî Arnavud Maârif Mahfilinin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 5/10 (2022), s. 625-659.
• Yavaş, Mesut, “Sultan II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Politikasından Yansımalar: Arşiv Belgeleri Işığında Aşiret Mektebi ve Arnavut Öğrenciler”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 71 (2022), s. 227-246.
• Zürcher, Eric Jan, “Kosovo Revisited: Sultan Reşad’s Macedonian Journey of June 1911”, Middle Eastern Studies, 35/4 (1999), s. 26-39.