Emniyet Genel Müdürlüğü Belgelerinde Mehmet Akif Ersoy’un Yurt Dışı Faaliyetleri

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 2415 - 2450, 30.09.2025

Cevdet Teke

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1622108

Abstract

Mehmet Akif Ersoy, Millî Mücadele yıllarının manevi lider vasfını taşıyan önemli şahsiyetlerinden biridir. Zamanla Cumhuriyet Dönemi’ndeki siyasi ve toplumsal değişimlerden rahatsızlık duydu. Bu da onu İstanbul'dan uzaklaşmaya ve daha sakin bir yaşam sürmek için Mısır'a gitmeye yöneltti. Mehmet Akif’in, 1935 yılında Türkiye Cumhuriyeti rejimine muhalif bir grubun misafiri olarak Antakya’da bulunması devletin dikkatini çekti. Uzun yıllar Mısır’da yaşadıktan sonra ağır hastalığı nedeniyle 1936’da Türkiye’ye döndü ve ömrünün son günlerini kendi topraklarında geçirmek istedi. Memlekete dönse de bedenen ve ruhen büyük bir yorgunluk içinde, bir nevi tecrit altında bir yaşam sürdü. Çünkü Cumhuriyet Hükümeti, olası irtica hareketlerinden duyduğu kaygıyla Mehmet Akif’in faaliyetlerini takibe aldı. Dolayısıyla üzerine atılan ithamlar ve dönemin siyasal atmosferi, ona vatanında dahi huzurlu bir ortam sunamadı. Bu çalışmada, Mehmet Akif’in yurt dışındaki faaliyetlerinin ve Türkiye’ye dönüş sürecinin, Cumhuriyet’in güvenlik politikaları çerçevesinde nasıl değerlendirildiği irdelenmektedir.

Keywords

Mehmet Akif Ersoy , Takip , İrtica , İstihbarat

Mehmet Akif Ersoy's Foreign Activities in the Documents of the General Directorate of Security

Abstract

Mehmet Akif Ersoy is one of the important personalities who was the spiritual leader of the years of the National Struggle. Over time, he was disturbed by the political and social changes in the Republican Era. This led him to move away from Istanbul and go to Egypt to live a quieter life. Mehmet Akif's presence in Antakya in 1935 as a guest of a group opposed to the regime of the Republic of Turkey drew the attention of the state. After living in Egypt for many years, he returned to Turkey in 1936 due to his severe illness and wanted to spend the last days of his life in his own land. Even though he returned to his homeland, he was physically and mentally exhausted and lived a life of isolation. This was because the Republican Government, concerned about possible movements of apostasy, monitored Mehmet Akif's activities. Therefore, the accusations against him and the political atmosphere of the period could not offer him a peaceful environment even in his homeland. This study examines how Mehmet Akif's activities abroad and his return to Turkey were evaluated within the framework of the security policies of the Republic.

Keywords

Mehmet Akif Ersoy , Pursuit , Reaction , İntelligence

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Resmî Gazete, 8 Ağustos 1931.
• Açık Söz, Cumhuriyet, Son Posta, Tan
• “Mehmet Akif”, Diriliş, II/8, (Kasım 1966), s.42-50.
• Akandere, Osman, “Oğlu Emin Akif Ersoy’un Anlatımlarıyla Mehmet Akif Ersoy’un Millî Mücadeleye Katılması ve Bazı Hususiyetleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, (2008), s.721-729.
• Bakiler, Yavuz Bülent, Mehmet Akif’in Çağdaş Türkiye İdeali. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları Ankara 1990.
• Bekman, Münir Müeyyet,“On Bir Sene Sonra Memlekete Dönen Bir Şair Hakkında”, Açık Söz, 1 Temmuz 1936.
• Bingöl, Sedat, Yüzellilikler Meselesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 1994.
• Çantay, Hasan Basri, Akifname, Ahmet Said Matbaası, İstanbul 1966.
• Çarkçı, Akif, “Meşrutiyetten Cumhuriyete Mehmet Akif Ersoy’un Siyasi Faaliyetleri ve Düşünsel Biyografisinde Yer Alan Siyasal Kavramlar”, Mevzu: Sosyal Bilimler Dergisi, 3, (Mart 2020), s.9-43.
• Doğrul, Ömer Rıza, “İstiklâl Marşı Şairi Akif’in Son Günleri”, Tan, 29 Birincikanun 1936.
• Düzdağ, M. Ertuğrul, Mehmet Akif Hakkında Araştırmalar I, İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1989.
• Düzdağ, M. Ertuğrul, Mehmet Âkif Ersoy, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996.
• Halıcı, Şaduman, Yüzellilikler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 1998.
• Heper, Metin, Türkiye’de Devlet Geleneği, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, 2006.
• Kabaklı, Ahmet, Mehmet Âkif, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul, 2008.
• Khalilova, Günay, Mehmet Akif Ersoy ve Mirze Elelekber Sabir Arasında Bir Karşılaştırma, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2019.
• Kuntay, Mithat Cemal, Mehmet Âkif Ersoy: Hayatı, Seciyesi, Sanatı, Everest Yayınları, İstanbul, 2022.
• Öztürk, Şaban, “Siyasette Ahlak ve Mehmet Akif” New Era İnternatıonal Journal of İnterdıscıplınary Socıal Researches, 7/12, (2022), s.23–29.
• Safi, Polat, Milli İstihbarat Teşkilatı (1826-2023, Kronik Kitap, İstanbul, 2023.
• Seyfi, Orhan, “Mehmet Akif”, Tan, 25 Haziran 1936.
• Talu, Ermel, “Devle Cüce”, Son Posta, 3 Temmuz 1936.
• Tekin, Mehmet, “Mehmet Akif Ersoy ve Antakya”. Ed. Gökay Yıldız vd., Uluslararası Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu. (19-20-21 KASIM 2008). C 2, Ankara, (2009), s.517-532.