Osmanlı Taşrasında Uzlaşının Gücü: 19. ve 20. Yüzyıllarda Taahhütnameler Yoluyla Devlet Otoritesinin Tesisi

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 2250 - 2273, 30.09.2025

Hayrettin Pulat

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1665703

Abstract

Osmanlılar devlet otoritesinin sağlanması hususuna oldukça önem göstermişlerdir. Bu çalışma kapsamında 19. yüzyılın tamamı ve 20. yüzyılın başlarındaki bazı olaylar üzerinden devlet otoritesinin taşrada tesis ve temininde nasıl bir yol izlendiği incelenmiştir. Çalışmanın temel amacı Osmanlı Devleti’nin çatışma yerine uzlaşıyı temel alarak devlet otoritesini tesis etmeye çalıştığını ortaya koymaktır. Maksadın husulü için de bahse konu zaman aralığından Ahıska, Ayntâb (Tutak) ve Balkanlardan bazı örnek vakalar seçilmiştir. Örneklem grubu seçilirken Osmanlı Arşivinde bizzat taahhütname ifadesinin geçtiği belgelerin seçilmesine dikkat edilmiştir. Birbirinden farklı coğrafya, tarih ve kültür dinamiğine sahip toplumsal kesimlerin yaşadığı yerlerde meydana gelen olaylar üzerine kaleme alınan taahhütnamelerden yola çıkılmıştır. Devletin otoritesinin tesisin bir aracı olan taahhütnameler bu çalışmaya ampirik kanıt sunmaları bakımından oldukça önemlidir. Bazı noktalarda benzeşen bu metinler bazı noktalarda da farklılaşmaktadır. Osmanlı Arşivi’nden temin edilen bu veri koleksiyonu şekil, muhteva, benzerlikler ve farklılıklar açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca örnek olayların geçtiği coğrafyaların da toplumsal, idarî ve siyasal yapıları hakkında bilgiler verilmiştir.

Keywords

Osmanlı Devleti , Devlet otoritesi , Taahhütnameler , Taşra

The Power of Compromise in the Ottoman Provinces: Establishing State Authority through Commitment Letters in the 19th and 20th Centuries

Abstract

Ottomans placed significant importance on establishing state authority. This study examines the methods employed to establish and maintain state authority in the provinces through various events of the 19th century and the early 20th century. The main objective of the study is to demonstrate that the Ottoman Empire aimed to establish state authority based on reconciliation rather than conflict. To achieve this goal, several exemplary cases from Ahıska, Ayntâb (Tutak), and the Balkans within the specified time frame have been selected. While selecting the sample group, special attention was given to choosing documents from the Ottoman Archives that explicitly contain the term "taahhütname." The study draws from the commitments made in written agreements concerning events occurring in regions with diverse geographical, historical, and cultural dynamics. Declarations of commitment, which are a means of establishing the authority of the state, are very important in terms of providing empirical evidence for this study. While these texts show similarities in certain aspects, they also differ in others. The collection of data obtained from the Ottoman Archives has been evaluated in terms of form, content, similarities, and differences. Additionally, information regarding the social, administrative, and political structures of the regions where the sample events took place has been provided.

Keywords

Ottoman Empire , State authority , Commitment letters , Countryside

References

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Babıali Evrak Odası (BEO.), 2048/153596.
• Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 1107/44639, 1343/52492.
• İrade Dâhiliye (İ. DH.), 561/39118.
• Meclis-İ Vâlâ (MVL), 1052/86.
• Teşrifat-ı Rumeli Evrakı, (TFR. I. KV.), 44/4354.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y. MTV.), 176/27.
• Ahmed Cevdet Paşa, Tezâkir: 19. Yüzyılda Osmanlı Devlet Yönetimi, V. 2-3, İstanbul 2021.
• Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik Düzenlik Kavgası: Celâlî İsyanları, İstanbul 2017.
• Aydın, Harun, Dayı, S. Esin, “Demokrat Parti Dönemi Ağrı’ya Yapılan Kamu Harcamaları ve Yatırımlarına Kantitatif Bir Yaklaşım (1950–1960)” Turcology Research, 79, (2024), pp. 124-135.
• Aydın, Suavi and Erdal Çiftçi, İmparatorluğun Son Aşiret Sayımı Fihristü’l Aşâir (Yorumlar ve Çeviriyazı), İstanbul 2021.
• Barkey, Karen, Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, Translated by Zeynep Altok, İstanbu 2022.
• Çiftçi, Erdal, Veysel Gürhan and Rezan Ekinci, (Ed.), Osmanlı Devleti’nde Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar, İstanbul 2022.
• Mustafa Dağ, “Osmanlı’da Asayişi Sağlamaya Yönelik Bir Uygulama: Rumeli Çeteler Layihasının Tatbikine Dair Bir İnceleme [1909-1910]”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 23 (2024), pp. 142-166.
• Ergenç, Özer, Şehir, Toplum, Devlet: Osmanlı Tarihi Yazıları, İstanbul 2013.
• Fraser, John Foster, Sultan II. Abdülhamid Döneminde Balkanlar’da Kaos, Translated by Hamdi Akyol and Recep Yılmaz, İstanbul 2022.
• Karataş, Yakup, “Peaceful Efforts Of Ottoman State Among The East And Southeast Anatolian Nomadic Tribes”, Turkish Studies, 9/1 (2014), pp. 221-234.
• Karataş, Yakup, “Rumeli Vilayetleri Örneğinde Osmanlı Devleti’nin Çatışma Çözüm Politikaları”, Turkihs Studies, 9/7 (2014), pp. 397-410.
• Karataş, Yakup, Bayezid Sancağı ve İdarecileri (1700-1914), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2014.
• Kaya, Hakan, “18. Yüzyılda Erzurum Eyaleti’nde Yerel Siyaset ve Yezidi Aşiretlerin Rolleri”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 13/9 (2020), pp. 972-187.
• Kaya, Hakan, Bayezid Sancağı Örneğinde Osmanlı İdari Yapısında Yurtluk Ocaklık Sistemi, Current Research in Social Sciences, 2(1), (2016), pp. 17-26.
• Kılıç, Orhan and Yılmaz Kurt (Ed.), Sultanın Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancakları, İstanbul 2024.
• Kili, Suna and Şeref Gözübüyük, Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, İstanbul 2006.
• Özbozdağlı, Özer, “Osmanlı Hükümetinin Kosova Arnavutları Arasındaki Kan Davalarına Çözüm Bulma Çabaları 1908-1912” Belleten, 82/295 (2018), pp. 979-1011.
• Şemsettin Sami, Kamûs-ı Türkî, İstanbul 2007.
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri 1789-1980, İstanbul 2013.
• Tekin, Ferhat, Sınır Sosyolojisi: Ulus, Devlet ve Sınır İnsanları, İstanbul 2014.
• Tuna, Serhat Aras, Tanzimat Döneminde Van, Ankara 2022.
• Türklü, Mehmet Emin, “Şelve Sancağında Cizye Tahsili Meselesi (16. Yüzyılın Sonlarından 18. Yüzyılın İlk Yarısına)”, Eski Çağ'dan Günümüze Tutak ve Hamur (Şelve), Hakan Kaya and Erdal Çiftçi (Ed.), İstanbul 2022.
• Uluerler, Sıtkı, “Doğudaki Konargöçer Aşiretler Sorununun XIX. Yüzyılda Osmanlı-İran İlişkilerine Etkisi”, Türkiye’de Aşiret Tartışmaları, Suvat Parin (Ed.), İstanbul: Bağlam Yayınları, 2019.
• Yazıcı, Muhammed, Osmanlı Klasik Dönem Hukukunda Suç ve Ceza Anadolu’da Kamu Düzeni, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2019.