İran'ın İkinci Karabağ Savaşı (2020) Sırasında Bölgesel Süreçler Üzerindeki Etkisi Ve Güney Azerbaycanlılar

Year 2025, Volume: 10 Issue: Vakanüvis 10. Yıl Özel Sayısı, 677 - 696, 31.10.2025

Yegana Hacıyeva

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1657635

Abstract

Bu makale, 2020 Ermenistan-Azerbaycan savaşı sırasında İran'ın Azerbaycan'a karşı tutumunu ve Güney Azerbaycanlıların bu tutuma tepkisini incelemektedir. Son birkaç yıldır, Azerbaycan'ın iç sosyo-ekonomik dinamikleri, Türkiye ve Rusya'nın çatışmadaki rolleri ve daha geniş uluslararası bağlamdan bağımsız olarak, Ermenistan'ın Azerbaycan'a karşı giderek daha agresif hale gelen tutumu, Azerbaycan'ın tarihi topraklarını başarıyla kurtarmasıyla sonuçlandı. Ermenistan'ın yenilgisi, İran'ın Dağlık Karabağ çatışmasının başlangıcından bu yana verdiği uzun süredir devam eden desteğe rağmen, Tahran'ın endişelerini daha da artırmıştır. Bunun başlıca nedeni, iki yüzyıllık tarihi kökleri olan Güney Azerbaycan meselesidir. İran'ın savaş sırasındaki stratejik manevraları, büyük ölçüde Güney Azerbaycan meselesini ele almak ve Azerbaycan Cumhuriyeti'ni zayıflatmak amacıyla yapılmıştır.
Azerbaycan'ı destekleyen Güney Azerbaycan milliyetçi güçlerinin (siyasi örgütler, entelektüeller, kültür aktivistleri, öğrenciler ve iş adamları dahil) ittifakı önemli ölçüde genişledi. İkinci Karabağ Savaşı, Güney Azerbaycanlıların tüm sosyo-politik kesimleri için evrensel bir ilham kaynağı olmamakla birlikte, ulusal hareketleri önemli ölçüde güçlendirdi ve bunların konsolidasyonuna katkıda bulundu.
Çifte standartlara dayanan ve Ermenileri kayıran İran'ın Karabağ çatışmasına ilişkin politikası, İran rejimi ile Güney Azerbaycanlılar arasındaki gerilimi artırarak etnik bölünmeleri daha da derinleştirdi.
Şu anda, İran'ın Güney Kafkasya'daki jeopolitik değişimlere, özellikle de “kırmızı çizgi” olarak gördüğü Zangezur Koridoru'nun açılmasına karşı direnişi, yalnızca jeopolitik ve jeoekonomik kaygılardan kaynaklanmamakta, aynı zamanda Güney Azerbaycan meselesiyle de iç içe geçmiştir.

Keywords

İran , Güney Azerbaycanlılar , Karabağ savaşı , destek , mücadele

Iran's Influence on Regional Processes During the Second Karabakhk War (2020) and Southern Azerbaijanis

Abstract

This article examines Iran’s position toward Azerbaijan during the 2020 Armenia-Azerbaijan war and the reaction of Southern Azerbaijanis to this stance. Over the past few years, Armenia’s increasingly aggressive posture against Azerbaijan, regardless of Azerbaijan’s internal socio-economic dynamics, the roles of Turkey and Russia in the conflict, and the broader international context, culminated in Azerbaijan’s successful liberation of its historical territories. Armenia’s defeat—despite Iran’s long-standing support since the onset of the Nagorno-Karabakh conflict—has exacerbated Tehran’s concerns, primarily due to the issue of Southern Azerbaijan, which has historical roots spanning two centuries. Iran’s strategic maneuvers during the war were largely aimed at addressing the Southern Azerbaijan question and undermining the Republic of Azerbaijan.
The alignment of Southern Azerbaijani nationalist forces—including political organizations, intellectuals, cultural activists, students, and business figures—in support of Azerbaijan expanded significantly. While the Second Karabakh War did not serve as a universal source of inspiration for all socio-political segments of Southern Azerbaijanis, it significantly bolstered national movements and contributed to their consolidation.
Iran's policy regarding the Karabakh conflict, which is based on double standards and favors Armenians, has increased tensions between the Iranian regime and South Azerbaijanis, further deepening ethnic divisions.
Currently, Iran’s opposition to geopolitical shifts in the South Caucasus, particularly its resistance to the opening of the Zangezur Corridor—which it deems a "red line"—is not solely motivated by geopolitical and geoeconomic concerns but is also intrinsically linked to the Southern Azerbaijan issue.

Keywords

Iran , Southern Azerbaijanis , Karabakh war , support , struggle

Thanks

Teshekkur

References

• Azərbaycan Milli Hərəkatı (AMH): "Nurduz gümrüyünü bağlamasanız, özümüz bağlayacayıq", 2020-10-05. https://www.gunaz.tv/az/new/azerbaycan-milli-herekati-nurduz-gumruyunu-baglamasaniz-ozumuz-baglayacayiq-1601885084, Accessed on: March 14, 2025.
• Azərbaycan Tələbə Hərəkatı" Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Azərbaycana dəstək bəyanatı yayıb, 2020-10-06. https://www.gunaz.tv/az/new/azerbaycan-telebe-herekati-qarabag-munaqisesi-ile-bagli-azerbaycana-destek-beyanati-yayib-1601990144, Accessed on: March 14, 2025.
• Aslanlı, A., Yeni Küresel Mücadelede Kafkasya ve Karabağ Sorunu, Eko Avrasiya Yayınları, Ankara, 2013.
• Caner, M., “İran’ın Karabağ siyaseti Diplomatik Esneklikle İmkansızlıklar Arasına Sıkışmış Durumda”, Anadolu Ajansı, 12.10.2020. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/iran-in-karabag-siyaseti-diplomatik-esneklikle-imkansizliklar-arasina-sikismis-durumda/2003507, Accessed on: March 14, 2025.
• Cornell, S., “Azerbaijan: A Brewing Hotspot”, http://southaz.blogspot.com/2008/03/iranian-azerbaijan-brewing-hotspot.html, Accessed on: March 14, 2025.
• Cornell, S., “The Armenia – Azerbaijan crisis, Central Asia-Caucasus İnstitute Silk Road Studies Program”, https://silkroadstudies.org/silkroadstudies-news/item/13395-the-armenia-azerbaijan-crisis-svante-cornell-at-westminster-institute.html, Accessed on: March 14, 2025.
• Elçibəy, Ə. Bütöv Azərbaycan Yolunda. Bakı, 2004.
• Gunaz. Tv 14.10.2020, “Güney Azərbaycanda Quzey Azərbaycana dəstək aksiyalarına çağırış edilib: "Nurduz bağlanmalıdır", https://www.gunaz.tv/az/new/guney-azerbaycanda-quzey-azerbaycana-destek-aksiyalarina-cagiris-edilib-nurduz-baglanmalidir-1602626221, Accessed on: March 14, 2025.
• Güney Azərbaycan Milli Azadlıq Cəbhəsi (GAMAC). 29.9.2020, https://www.gunaz.tv/az/new/guney-azerbaycan-milli-azadliq-cebhesinin-azerbaycan-dovleti-ve-ordusuna-destek-beyanati-1601398317, Accessed on: March 14, 2025.
• “İzvestiya” newspaper, 27.11.1991.
• Interaz. فارسي, بازار تبریز در اعتراض به حمله وحشیانه ارمنستان به گنجه فردا یکشنبه تعطیل خواهد بود (Tabriz Market will be closed on Monday in response to Armenia's brutal attack on Ganja), https://fa.interaztv.com/politics/281993, Accessed on: March 14, 2025.
• Kafkassam. 02.11.2020 . از صفحه اینستاگرام افشار سلیمانی سفیر اسبق ایران در آذربایجان, (Instagram page Afshar Salimani, Iran's former ambassador to Azerbaijan), https://kafkassam.com/%D8%A7%D8%B2-%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87, Accessed on: March 14, 2025.
• Mehr News Agency. دولت آذربایجان در بازپس‌گیری اراضی قره‌باغ قانونی عمل کرد (The Republic of Azerbaijan acted legally in the recapture of Karabakh territories), https://www.mehrnews.com/news/5037271/%D8, Accessed on: March 14, 2025.
• Nəsibli, N., Güneyli-Qüzeyli məsələlərimiz, Bakı, 2013.
• Obalı, Ə., My Radio interview on John Batchelor Show on #SouthAzerbaijanis in #Iran cheering liberation of #NagornoKarabakh https://t.co/x3bSN8KcwH— Obali (@AhmadObali), 22.10.2020.
• Qurbanov, A., Səssiz müharibə (Silent War), Bakı, 1999.
• Rüstəmova, S. Tohidi, Cümhuriyyətin “Azərbaycan” adlandırılması və onun tarixi əhəmiyyəti (The Republic's designation as “Azerbaijan” and its historical significance), Bakı, 2021.
• Shaffer, B., “Iran at Risk From Spillover of Armenia-Azerbaijan Clashes” 2020https://www.fdd.org/analysis/2020/10/06/iran-risk-spillover-armenia-azerbaijan/, Accessed on: March 14, 2025.
• محمد سهرابی . نگرش غلط ایرانشهری عامل انفعال وزارت خارجه در بحران قره باغ بود/ طمع کنار آمدن با «کدخدا» فرصت های منطقه ای را بر باد می دهد (Iran's misstep, coupled with the Foreign Ministry's lack of response to the Karabakh crisis, is causing it to miss opportunities in the region), https://nasrnews.ir/detail/32030/%D8, Accessed on: March 14, 2025.
• آرش گنونی. ۱۴/آبان/۱۳۹۹ رادیو فردا . (Arsh Gonooni. 14/Abaan/1399 Radio Farda), https://www.radiofarda.com/a/30930311.html نیت پنهان خامنه‌ای از حمایت آشکار از آذربایجان چیست؟,(What is Azerbaijan's support?), Accessed on: March 14, 2025.
• https://t.me/ir_Azariha/14919, ؟ کنند یم چه ما با ی منطقه کشورها \\ (What do we have in common with other countries?), https://www.faraz.ir/000DU9, Accessed on: March 14, 2025.
• “Iran is deploying around 50,000 troops to the Armenian border”, https://euroweeklynews.com/2022/09/16/breaking-iran-deploying-around-50000-troops-to-the-armenian-border/, Accessed on: March 14, 2025.
• “Maj Gen Bagheri: We will not tolerate changes in borders of regional countries”, https://iranpress.com/maj-gen-bagheri-we-will-not-tolerate-changes-in-borders-of-regional-countries, Accessed on: March 14, 2025.
• Амир Абдоллахиян: Мы считаем безопасность Армении своей собственной безопасностью (Amir Abdolllahian: We consider Armenia's security to be our own security), www.irna.ir/xjKPgH, Accessed on: March 14, 2025.
• «Грапарак»: Почему торопится Иран? (Graparak: Why is Iran in such a hurry?), https://news.am/rus/news/726147.html, Accessed on: March 14, 2025.