Bizans El Yazmalarında Sodom’un Yıkımı Sahneleri

Year 2025, Volume: 10 Issue: Vakanüvis 10. Yıl Özel Sayısı, 1344 - 1381, 31.10.2025

Fatma Yaşar

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1678033

Abstract

Bu makale, 6. yüzyıla tarihlenen Viyana Genesis ve Cotton Genesis, 9. yüzyıla ait Sacra Parallela ve Biblioteca Ambrosiana cod. E49-50inf, 11. yüzyıla tarihlenen Add. MS 19352 (Theodore Psalter) ve BnF Grec 74, 12. yüzyıla ait Vat. gr. 747, Vat. gr. 746 ve İzmir A.1 adlı el yazmalarında yer alan "Sodom’un Yıkımı" sahnelerinin ikonografik yorumlarını incelemektedir.
Erken Hristiyan ve Bizans sanatında, Yaratılış 19:1-38’de anlatılan Sodom ve Gomorra’nın Yıkımı, yalnızca şehrin yok oluşunu değil, aynı zamanda öncesinde ve sonrasında gelişen olayları da içerecek şekilde ele alınmıştır. Bu kapsamda, meleklerin Lut’u ziyareti, Sodom halkının Lut’un evine saldırısı, şehrin yok edilmesi ve Lut’un kızlarının babalarını sarhoş etmesi gibi sahneler, Bizans el yazmalarında farklı ikonografik kompozisyonlarla işlenmiştir.
Bu çalışma, Bizans dönemine ait dokuz farklı el yazmasında "Sodom’un Yıkımı" sahnelerinin ikonografik analizini sunmaktadır. Yaratılış 19:1-38 anlatısı temel alınarak, sahnelerin kronolojik gelişimi, ikonografik tercihleri ve anlatının teolojik bağlamla ilişkisi incelenmiştir. Çalışma, bu sahnelerin zaman içinde nasıl şekillendiğini, farklı el yazmalarında hangi ikonografik unsurların ön plana çıktığını ve belirli figürlerin anlatıya nasıl entegre edildiğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Bizans El Yazması , İkonografi , Sodom'un Yıkımı , Bizans Saantı

Destruction of Sodom Scenes in Byzantine Manuscripts

Abstract

This article examines the iconographic interpretations of the "Destruction of Sodom" scenes found in nine Byzantine manuscripts: the Vienna Genesis and Cotton Genesis from the 6th century, Sacra Parallela and Biblioteca Ambrosiana cod. E49-50inf from the 9th century, Add. MS 19352 (Theodore Psalter) and BnF Grec 74 from the 11th century, and Vat. gr. 747, Vat. gr. 746, and Izmir A.1 from the 12th century.
In Early Christian and Byzantine art, the narrative of the Destruction of Sodom and Gomorrah from Genesis 19:1-38 is not limited to the city's destruction but also encompasses preceding and subsequent events. Within this framework, scenes such as the visitation of the angels to Lot, the attack of the Sodomites on Lot's house, the city's destruction, and Lot’s daughters intoxicating their father have been depicted in various iconographic compositions in Byzantine manuscripts.
This study presents an iconographic analysis of the Destruction of Sodom scenes across these nine Byzantine manuscripts. Using the Genesis 19:1-38 narrative as a foundation, the research examines the chronological development of the scenes, iconographic choices, and their theological context. The study further explores how these scenes evolved over time, which iconographic elements were emphasized in different manuscripts, and how specific figures were integrated into the visual narrative.

Keywords

Byzantine Manuscript , Iconography , Destruction of Sodom , Byzantine Art

References

• Aemidius Martini ve Dominicus Bassi, Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Ambrosianae, London, 1906, s. 1084-1085.
• Akyüz, Gökçe, Theodore Psalteri (British Library ADD MS 19352) İsa'nın Yaşamı Döngüsü Sahneleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2024.
• Anderson, Jeffrey C. “On the nature of the Theodore Psalter”, The Art Bulletin, (1983), s. 550-568.
• Atay, Cuma, Kitabı-ı Mukaddes ve Kuran-ı Kerim’de Lut ve Lut Kıssası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya 2011.
• D’emillo, James (1999). Looking eastward: the story of Noe at Monreale Cathedral. In Image and belief: studies in celebration of the eightieth anniversary of the Index of Christian Art, (1999), s. 135-150.
• Der Nersessian, Sirarpie, L’Illustration Des Psautiers Grecs Du Moyen Âge, Londra 1970.
• Dinçer, Pınar Serdar, “El Yazmasının Kökeni ve Terminoloji Önerileri”, İDİL Sanat ve Dil Dergisi, 5/23 (2016), s. 931-940.
• Dinçer, Pınar Serdar, Erken Bizans Dönemi Resimli Dini El Yazmaları: Viyana Genesis, Basılmamış Doktora Tezi, Eskişehir 2016.
• Duffenne, Suzy, “Un Cycle de Lot Dans L’Evangile de Paris, Gr. 74”, Symbolae Historiae Artium, (1986), s. 203-222.
• Evangelatou, Maria, “Word and Image in the Sacra Parallela (Codex Parisinus Graecus 923)”, Dumbarton Oaks Papers, 62 (2008), s. 113-197.
• Ginzberg, Louis, The Legends of the Jews I: Bible Times and Character From the Creation to Jacob, Translated by Henrietta Szold, Philadelphia, 1909.
• Kaplan, Necla, Bizans Dönemi Resimli Oktateukh El Yazması: Seraglio, Basılmamış Doktora Tezi, Eskişehir 2017.
• Katar, Mehmet, “Tevrat’ın Lut Kıssası Üzerine Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2007), s. 57-76.
• Kauffman C. M. (1971b). Lut. Lexikon Der Christlichen Ikonographie. 3. cilt. Wien, 1971.
• Lowden, John, The Octateuchs: A Study in Byzantine Manuscript Illustration, Pennsylvania 1992.
• Meyer, Mati, “Το εικονογραφικό πρότυπο των σκηνών γέννησης στις οκτατεύχους”, Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 26, (2011), s. 311-318.
• Mazhal, Otto, Kommentar Zur Wiener Genesis, Eicklingen 1980.
• Polat, Kemal, “Lut Kıssasına Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an Perspektifinden Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24 (2005), s. 147-165.
• Rhoby, Adres ve Rudolf Stefec, Ausgewählte Byzantinische Epigramme in Illuminierten Handschriften, Wissenschaften, Wien 2018.
• Tsuji, Eriko, “Peter’s Repentance in the Theodore Psalter”, Patrimonium, (2013), s. 74-84.
• Tsuji, Shigebumi, “The Headpiece Miniatures and Genealogy Pictures in Paris Gr. 74”, Dumbarton Oaks Papers, 29 (1975), s. 165-203.
• Violette, Jean Guy, Étude Des Miniatures Du Manuscrit BnF Grec 74 (Paris BN), Basılmamış Doktora Tezi, Paris 1976.
• Weitzmann, K., & Bernabo, M. (1999). The illustration in the manuscripts of the Septuagint: Octateuch. Princeton: Princeton University Press.
• Weitzmann, Kurt The Cotton Genesis : British Library, Codex Cotton Otho B VI, Princeton, 1986.
• Wenzel, Marian, “Deciphering the Cotton Genesis Miniatures: Preliminary Observations Concerning the Use of Colour”, The British Library Journal, 13/1 (1987), s. 79-100.
• Yaşar, Fatma ve Zeliha Demirel, “İkonografik Çözümleme Bağlamında Floransa Biblioteca Medicea Lorenziana Plut. 6.23 ve Paris Bibliothèque Nationale de France Grec 74 El Yazmalarındaki Epilepsi Hastalarının İyileştirilmesi Mucizesi Sahneleri”, Art Sanat, 20 (2023), s. 733-759.
• Yaşar, Fatma, “Merhametin Simgesi: Bizans Sanatında İyi Samiriyeli Meseli Sahnelerinin İkonografik Analizi”, Palmet Dergisi, 6 (2024), s. 26-41.
• Yaşar, Fatma, Orta Bizans Dönemi Evangelion El Yazması: Grec 74 (Fransa Ulusal Kütüphanesi), Basılmamış Doktora Tezi, Eskişehir 2024.
• Попова, Ольга Сигизмундовна, Греческие Иллюстрированные Рукописи IX-Ого Века: Книга Иова (Vatican, Gr. 749), Гомилии Григория Назианзина (Biblioteca Ambrosiana, Cod. E49-50 Inf) и Sacra Parallela (Paris, Bibliothèque Nationale de France, Gr. 923), Basılmamış Doktora Tezi, Moskova 2002.