SÂİNÜDDÎN ALİ BİN TÜRKE’DE VARLIK MERTEBELERİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 14, 91 - 105, 15.06.2021

Buşra Arslan Meçin

Öz

Öz
Çalışmanın konusu irfanî geleneğin on beşinci yüzyıldaki önemli temsilcilerinden ve aynı zamanda İbnü’l-Arabî’nin takipçilerinden biri olan İbn Türke’nin varlık mertebelerine dair görüşleridir. Konu, İbn Türke’nin varlık ve varlığın mertebeleri ile ilgili düşüncelerinden hareketle hazırlanmıştır. Birincil kaynakların esas alındığı bu çalışmada, İbn Türke ve Ekberî geleneğin önemli temsilcilerinin eserlerine müracaat edilmiştir. Çalışmanın amacı, felsefe ve kelâmın yanı sıra tasavvuf felsefesinin en önemli konularından biri olan varlık düşüncesi ve varlık mertebelerini İbn Türke’nin görüşleri çerçevesinde ele alarak âlemdeki varoluşun hakikatinin ne olduğu, insanoğlunun özünün nereden geldiği gibi temel sorulara cevap olabilecek özgün bir çalışma ortaya koymaktır. Bu çalışmayla; varlığın bir ve tek hakikat olduğu, Hak’tan feyz ederek görünür âlemde ortaya çıkan her şeyin O’nun isim ve sıfatlarının tecellisi olduğu, her ne kadar Hak’tan ayrıymış gibi görünse de aslında Hakk’a doğru sonsuz bir dönüş içerisinde olduğu, dolayısıyla tek varlıktan kaynaklı çok sayıda varlığın esasen yokluğa mahkûm olduğu ve asıl varlığın Allah olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Ekberilik, İbn Türke, Varlık, Varlık Mertebeleri

Stages Of Existence According To Sain Al-Dîn Ibn Turkah

Öz

The subject of the study is the views of Ibn Turkah, one of the prominent representatives of the mystical tradition in the fifteenth century and also one of the followers of Ibn al-Arabi. The subject has been prepared based on Ibn Turkah’s thoughts on existence and the levels of being. Although the study is generally handled within the framework of Ibn Turkah’s views, the thoughts of Ibn al-Arabi and his commentators, which have a great influence on his views on metaphysics, are also mentioned. In this study based on primary sources, the works of Ibn Turkah and important representatives of the Akbarian tradition were referred. The aim of the study is to reveal an original study that can answer basic questions such as what is the truth of existence in the world, where the essence of human beings comes from, by addressing the idea of being, one of the most important issues of Sufism philosophy as well as philosophy and kalam, within the framework of Ibn Turkah’s views. With this study, it has been concluded that being is one and only truth, everything that emerges in the visible world overflowing from the Truth is a manifestation of His names and attributes, although all visible beings seem to be separate from the Truth, they are actually is in an infinite spin, so many beings originating from a single entity are essentially non-existent and the real being is God.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Akbarian, İbn Turkah, Being, Levels of Being, Manifestation

Kaynakça

• Afifî, Ebu’l-Alâ. İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler. Trc. Ekrem Demirli. 2. Bs. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Alper, Ömer Mahir. İbn Sînâ. 2. Bs. İstanbul: İsam yay., 2010.
• Arıcı, Müstakim. “Osmanlı İlim Dünyasında İşrâkî Bir Zümreden Söz Etmek Mümkün mü? Osmanlı Ulemasının İşrâkîlik Tasavvuru Üzerine Bir Tahlil”. Nazariyat 4/3 (2018): 1-48.
• Câmî, Abdurrahman. Eşi’atü’l-Lemaât. Ed. Hadi Restigar Mukaddem Gevherî. 1. Bs. Kum: İntişârât-i Bostân-i Kitab, 1383.
• Camî, Abdurrahman. Nakdu’n-Nusûs fî Şerh-i Nakşi’l-Füsûs. Ed. Celaleddin Aştiyanî. 2. Bs. Tahran: Sazmân-i Çap ve İntişârât-i Vezâret-i İrşâd-i İslamî, 1370.
• Cendî, Mueyyidüddin. Şerh-i Fusûsü’l-Hikem. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 2. Bs. Kum: Neşr-i Bustân-i Kitab, 1423.
• Chittick, William C. Varolmanın Boyutları. Trc. Turan Koç. 3. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2008.
• Corbin, Henry. İslam Felsefesi Tarihi. Trc. Hüseyin Hatemî. İstanbul: İletişim yay.,2013.
• Demirli, Ekrem. Sadreddin Konevi’de Bilgi ve Varlık. 1. Bs. İstanbul: Kapı yay., 2015.
• Ebu Zeyd, Nasr Hâmid. Sufi Hermenötik (İbn Arabi’nin Yorum Felsefesi). Trc. Semih Ceylan. 1. Bs. İstanbul: Mana yay., 2008.
• Ebulhüseyn Feyyaz Enuş. “Tebyîn-i İlel-i Nâhemsâzî-yi Sâinüddîn Ali Türke Bâ Tesennün-i Horosanî Der Devrân-i Şahruh Timurî”. Mutâlaât-i Tarih-i Ferhengî. 18 (t.y.): 79-108.
• Farabî, Ebu Nasr. Kitâbu’s-siyâseti’l-medeniyye. 1. Bs. Beyrut: Dâru’l Mektebetü’l-Hilal, 1996.
• Fergânî, Saîdüddin el-. Meşâriḳu’d-derârî (Şerh-i Tâiye-yi İbn Fârız). 2. Bs. Kum: Merkez-i İntişârât-i Defter-i Tebligât-i İslamî, 1379.
• Izutsu, Toshihiko. İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar-Kavramlar. Trc. Ahmed Yüksel Özemre. 1. basım. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1998.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Futuhâtü’l-Mekkiye. Ed. Osman Yahya. 2. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1994.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l Hikem. 1. Bs. Kahire: Dâru’l İhyai’l Kutubi’l Arabî, 1946.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Kitâbu’l Ma’rifet. 1. Bs. Dımeşk: Dâru’t-Tekvini Li’t-Tiba’ati ve’n-Neşri, 2003.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. “Kitâbü’l-mesâil”. Mecmuatü’r-Resâilu İbn Arabî. 1. Bs. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l- Arabi, 1367.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Marifet ve Hikmet. Trc. Mahmut Kanık. 4. Bs. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• Kâşânî, Abdurrezzak. Şerhu Fusûsi’l-Hikem. 4. Bs. Kum: İntişârât-i Bîdar, 1370.
• Kayserî, Dâvûd. Şerhu Fusûsi’l Hikem. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 1. Bs. Tahran: Şirket- İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 1375.
• Kılıç, Mahmut Erol. Şeyh-i Ekber. 3. Bs. İstanbul: Sufi Kitap yay., 2011.
• Kindî. Resâilu’l-Kindî el-felsefiyye. 2. Bs. Kahire: Dâru’l-Fikr el-Arabî, t.y.
• Konevî, Sadreddin. en-Nusûs. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 1. Bs. Merkez-i Neşr-i Danişgahî, 1371.
• Konevî, Sadreddin. İ’câzü’l-Beyân fî Tefsîr-i Ümmi’l-Kur’an. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 1. Bs. Kum: İntişârât-i Defter-i Tebliğât-i İslami, 1381.
• Konevî, Sadreddin. Kırk Hadis Şerhi. Trc. Ekrem Demirli. 5. Bs. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Konevî, Sadreddin. Tasavvuf Metafiziği: Miftah-ı Gaybi’l-Cem ve’l-Vücûd. Trc. Ekrem Demirli. 3. Bs. İstanbul: İz Yay., 2009.
• Konuk, Ahmet Avni. Fusûsü’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. 4. Bs. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., 2005.
• Kurtuluş, Rıza. “Muzafferîler”. TDV İslam Ansiklopedisi. 31: 419-420. İstanbul, 2006.
• Leaman, Oliver - Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam Felsefesi Tarihi. Trc. Şamil Öçal - Hasan Tuncay Başoğlu. 2. Bs. İstanbul: Açılım Kitap yay., 2011.
• Matthew, Melvin-Koushki. “The Occult Challenge To Philosophy And Messianism In Early Timurid Iran: Ibn Turka’s Lettrism As A New Metaphysics”. Unity in Diversity; Mysticism, Messianism and the Construction of Religious Authority in Islam. Ed. Orkhan Mir-Kasimov. 247-276. Boston: Brill, 2014.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. Üç Müslüman Bilge: İbn Sina, Suhreverdî, İbn Arabî. Trc. Ali Ünal. 4. Bs. İstanbul: İnsan yay., 2009.
• Nejad, Ali Eminî. Âşinâyî bâ İrfân-i İslamî: Külliyât, Tarih, İrfan-i Nazarî, İrfân-i Amelî. Kum: Muessese-i Amuzişi ve Pejuheşi-yi İmam Humeyni, 2008.
• Plotinus. Üsûlûcyâ: Aristoteles’in Teolojisi. Arapça Trc. ʻAbd al-Masīḥ ibn ʻAbd Allāh Ibn Nāʻimah - Türkçe Trc. Cahit Şenel. Çankaya, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2017.
• Sandıkçı, Mesut. “Sâinüddin İbn Türke’nin Temhîdü’l-Kavâid Adlı Eseri ve Tasavvuf Metafiziğindeki Yeri”. Bilimname 2018/35 (2018): 433-457.
• Sandıkçı, Mesut. Sâinüddin İbn Türke’nin Varlık Anlayışı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, 2017.
• Sühreverdî. “Hikmetü’l-İşrâk”. Mecmua-yi Musannefât. 2. Bs. 2. Tahran: İntişârât-i Muessese-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi, 1373.
• Turgut, Ali Kürşat. İbn Türke Metafiziği. 1. Bs. Ankara: Elis Yay., 2016.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. Çahardeh Risâle-i Farsî. Ed. Seyyid Ali Musevî Behbehânî - Seyyid İbrahim Dibacî. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Taki Şerif Rızayî, 1351.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. “Nefsetü’l-masdûr-i evvel”. Çahardeh Risale-i Farsî. Ed. Seyyid Ali Musevî Behbehânî - Seyyid İbrahim Dibacî. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Taki Şerif Rızayî, 1351.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. “Nefsetü’l-masdûr-i sâni”. Çahardeh Risâle-i Farsî. Ed. Seyyid Ali Musevî Behbehânî - Seyyid İbrahim Dibacî. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Taki Şerif Rızayî, 1351.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. Şerh-i Fusûsü’l-Hikem. Ed. Muhsin Bidar Fer. 1. Bs. Kum: İntişârât-i Bîdar, 1378.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. Şerh-i Nazmu’d-Durr (Şerh-i Kaside-i Taiyye-i İbn Fârız). Ed. Ekrem Cudi Nimetî. 1. Bs. Tahran: Neşr-i Miras-i Mektûb, 1384.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. Temhîdü’l-Kavâid. Ed. Seyyid Celaleddin Aştiyani. 1. Bs. Tahran: İntişârât-i Vezâret-i Ferheng ve Âmuziş-i Âlî, 1360.
• Türke, Sainuddîn Ali Bin. “Tuhfe-i Alâiyye”. Çahardeh Risâle-i Farsî. Ed. Seyyid Ali Musevî Behbehânî - Seyyid İbrahim Dibacî. 1. Bs. Tahran: 1351, t.y.
• Yasin, Cafer Ali. el-Farabî fî Hudûdihi ve Rusûm. 1. Bs. Beyrut: Neşr-i Âlemu’l Kitab, 1405.