Ortaöğretim Düzeyinde Eğitim Gören Kız Öğrencilerde Sosyal Görünüş Kaygısı İle Beslenme Okuryazarlığı ve Yeme Tutumları Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 3, 136 - 145, 30.12.2024

Melike Çebi Ali Ertekin

https://doi.org/10.52976/vansaglik.1513142

Öz

Amaç: Bu çalışma ortaöğretimde eğitim gören kız öğrencilerde sosyal görünüş kaygısı ile beslenme okuryazarlığı ve yeme tutumları arasındaki ilişkiyi incelemek üzere planlandı.
Materyal ve Yöntem: Çalışma kesitsel bir çalışmadır. Çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanıldı. Araştırma 201 gönüllü katılımcı ile yapıldı. Örneklem Mart 2023 tarihinde oluşturuldu. Verilerin toplanmasında Demografik Bilgi Formu, Yeme Tutum Testi (YTT-26), Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği (SGKÖ) ve Adölesanlarda Beslenme Okuryazarlığı Ölçeği (ABOÖ) kullanıldı.
Bulgular: Katılımcıların sınıf düzeylerine göre SGKÖ toplam puanlarında anlamlı fark (P<0,05) bulundu. BKİ’ye göre YTT-26 Diyet (p<0,001) ve Oral Kontrol (p<0,001) arasında, sınıf düzeylerine göre YTT-26 Bulimia ve Yeme Takıntısı arasında (p<0,05) anlamlı fark gözlendi. Adölesanlarda yaş arttıkça YTT-26 Bulimia ve Yeme Takıntısı puanlarında %16,3’lük azalma gözlendi. BKİ gruplarına göre ABOÖ ve Kritik Beslenme Okuryazarlığı arasında (p<0,05) ve sınıf düzeylerine göre ABOÖ ile İşlevsel Beslenme Okuryazarlığı ve Etkileşimli Beslenme Okuryazarlığı puanları arasında anlamlı fark (p<0,01) gözlendi.
Sonuç: Adölesan kız öğrencilerde erken yaşta sağlıklı beslenme farkındalıklarının oluşması halinde yeme tutumlarının olumlu yönde değişeceği fikrindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Adölesan kız öğrenciler, Beslenme okuryazarlığı, Sosyal görünüş kaygısı, Yeme tutumu

Etik Beyan

Çalışmanın yapılabilmesi için OMÜ Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan Etik Kurul İzni (OMU KAEK 2022/585 sayılı karar), İl Milli Eğitim Müdürlüğünden Araştırma İzni (Samsun Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü E-67180656-604.01.01-72576863 sayılı yazı) ve Okul yönetiminden Araştırma Uygulama İzni alındı.

Kaynakça

• AkbolAkboat M, Kahraman G, Erigüç G, Sağlam H. (2016). Sağlık okuryazarlığı hasta- hekim ilişkisini etkiler mi? TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(4), 354-362.
• Arnik Çelik M. (2009). Bir üniversite kampüsündeki öğrencilerin yeme yutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Astarlı Ö (2008). Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi 1. ve 5. Sınıf Öğrencilerinde Beslenme Bilgi Düzeylerinin ve Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Balkış M (2011). Lise Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları, Probiyotik Süt Ürünleri Tüketim Sıklıkları ve Bilgilerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Çocuk gelişimi ve Ev Yönetimi Anabilim Dalı, Beslenme Eğitimi Bilim Dalı, Konya.
• Bari N (2012). Nutrition Literacy Status of Adolescent Students in Kampala District. Master Thesis, Oslo and Akershus University College, Norveç.
• Barker M., Robinson S., Wilman C. and Barker DJ. (2000). Behaviour, body composition and diet in adolescent girls. Appetite, 35(2), 70-161.
• Bayık-Temel A, Çimen Z. (2017). Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı ve ilişkili faktörler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33(3), 105-125.
• Baysal A, Aksoy M, Bozkurt N, Merdol T, Pekcan G Keçecioğlu ve ark. (2002). Diyet El Kitabı. Hatipoğlu, Ankara.
• Berens E, Vogt D, Messer M, Hurrelmann K, Schaeffer, D. (2016). Health literacy among different age groups in Germany: results of a cross-sectional survey. BMC Public Health, 16(1), 1151.
• Burkovik Y (2016). Sosyal Fobi, Görünen ve Görünmeyen Yüzleri. Timaş Yayınları, İstanbul.
• Büyük E, Duman G. (2014). Farklı okullarda okuyan lise öğrencilerinin yeme tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Jornal of Pediatric Research, 1, 7-212.
• Carbone E, Zoellner J. (2012). Nutrition and health literacy: A systematic review to inform nutrition research and practice. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 112(2), 254-265.
• Choi J, Peters M, Mueller R. (2010). Correlational analysis of ordinal data: from Pearson’sr to Bayesian polychoric correlation. Asia Pacific Education Review, 11(4), 459-466.
• Çelik S, Yoldaşcan E, Okyay R, Özenli, Y. (2016). Kadın üniversite öğrencilerinde yeme bozukluğunun yaygınlığı ve etkileyen etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17, 42-50.
• Demir B. (2006). Liseye Devam Eden Kız Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıkları Ve Beden Algısını Etkileyen Etmenler. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Ankara.
• Dincer A, Kursun S. (2016). The determination of health literacy levels of universty students. . Journal of Continuing Medical Education, 26(1), 20-26.
• Dion J, Blackburn ME, Auclair J, Laberge L, Veillette S, Gaudreault M. (2015) Development and aetiology of body dissatisfaction in adolescent boys and girls. International Journal of Adolescence and Youth, 20(2), 151- 166.
• Doğan L. (2017). Adölesanlarda Beslenme Eğitimi: Akdeniz Diyeti Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Erguney Okumus FE, Sertel Berk HO. (2020). Yeme Tutum Testi kısa formunun (YTT-26) üniversite örnekleminde Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin değerlendirilmesi. Psikoloji Çalışmaları-Studies in Psychology. https://doi.org/10.26650/SP2019-0039
• Erol A, Toprak G, Yazıcı, F. (2002). Üniversite öğrencisi kadınlarda yeme bozukluğu ve genel psikolojik belirtileri yordayan etkenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 13, 48-57.
• Erten M. (2006). Adıyaman İlinde Eğitim Gören Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Bilgilerinin ve Alışkanlıklarının Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Forman- Hoffman V. (2004). High prevalence of abnormal eating and weight control practices among U.S. High-School Students. Eating Behaviors, 5, 36-325.
• Garner D, Garfinkel P. (1979). The Eating Attitudes Test: An index of the symptoms of anorexi anervosa. Psychological Medicine, 273-279.
• Garner D, Olmsted M, Bohr Y, Garfinkel P. (1982). The eating attitudes test:psychometric features and clinical correlates. Psychological Medicine, 12(4), 871-878.
• Gümüş B, Yardımcı H. (2020). Erken ve orta adölesan dönemdeki bireylerin ana öğün tüketim durumları ve yeme tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, Doi: 10.46971/ausbid.701023.
• Hamurcu P, Öner C, Telatar B, Yeşildağ Ş. (2015). Obezitenin benlik saygısı ve beden algısı üzerine etkisi. Türk Aile Hek Dergisi, 19(3), 122-128.
• Hart T, Flora D, Palyo S, Fresco D, Holle C, Heimberg, R. (2008). Development and examination of the social appearance anxiety scale. Assessment, 15:48-59.
• Karasar N (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (26. Baskı), Ankara, Ankara Nobel Yayınevi. Karnak İ. (2000). Obezite tedavisinde cerrahinin yeri. Katkı Pediatri Dergisi, 554-573.
• Müftüoğlu O (2003). Yaşasın Hayat. Doğan Kitapçılık, İstanbul.
• Öksüz Y. (2012). Üniversite öğrencilerinin özerklik düzeyleri ile vücut algıları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 69-77.
• Sebastian C, Burnett S, Blakemore S. (2008). Development of the self-concept during adolescence. Trends in Cognitive Sciences, 441-446.
• Sebastian R, Enns C, Goldman J. (2009). Adolescent and mypyramid:associations between fast-food consumption and lower likelihood of meeting recommendations. Journal of American Diet Association, 226-235.
• Sharon H, Sohailla D. (2004). A preliminary survey of dieting, body dissatisfaction, and eating problems among high school cheerleaders. The Journal of School Health, 74(3), 85-91.
• Sonay Türkmen A, Kalkan İ, Filiz E. (2017). Adölesan Beslenme Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Uluslararası Hakemli Beslenme Araştırmaları Dergisi, 1-16. Story M, Stang J. (2005). Understanding adolescent eating behaviors. In Guidelines for Adolescent Nutrition Services. MN: Center for Leadership, Education and Training in Maternal and Child Nutrition. University of Minnesota. Division of Epidemiology and Community Health, School of Public Health, 9-19.
• Şahin E, Topkaya N. (2015). Factor structure of the Social Appearance Anxiety Scale in Turkish early adolescents. Universal Journal of Educational Research, 3(8), 513-519.
• Thomas C, James A, Bachmann M. (2002). Eating attitudes in english secondary school students: ınfluences of ethnicity, gender, mood and social class. International Juornal of Eating Disorders, 31, 6-92.
• Turconi G, Guarcello M, Maccarini L, Cignoli F, Setti S, Bazzano R, at al. (2008). Nutritional and food safety knowledge and beliefs in an adolescent Italian population. Eating habits and behaviors, physical activity. Journal of American College Nutrition, 27(1), 31-43.
• Ulaş B, Uncu F, Üner S. (2013). Sağlık yüksekokul öğrencilerinde olası yeme bozukluğu sıklığı ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2, 15-22.
• Uskun E, Şaraplı A. (2013). Lise öğrencilerinin beden algıları ile yeme tutumları arasındaki ilişki. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(5), 519-528.
• WHO. (2004). World Health Organization: Global Strategy on Diet, Physical Activity And Health Assembly. 1-18. Yüceant M. (2013). Beden Eğitimi Öğretmen Adaylarının Sosyal Görünüş Kaygı Düzeylerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray.