TÜRK POLİTİK TARİHİNDE DEMOKRAT PARTİ VE 1946 PROGRAMI

Year 2019, Volume: 4 Issue: 8, 273 - 295, 31.12.2019

Erkan Afşar

Abstract

Türk siyasal hayatında partileşme geleneği iç ve dış dinamiklerin
bileşkesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Türk demokrasi geleneğinde siyasi
partilerin kurulması ilk kez II. Meşrutiyet döneminde başlamıştır. Bu süreç
Cumhuriyetin ilanından sonra yeni partilerin kurulmasıyla da devam etmiştir.
Erken Cumhuriyet döneminin ilk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet
Fırkası ile ilk güdümlü partisi Serbest Cumhuriyet Fırkasının farklı
sebeplerden dolayı kapatılmasıyla İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar
Türkiye de tek partili bir dönem yaşanmıştır.
Savaş sonrası uluslararası politikada ve ülke içerisinde meydana gelen
gelişmelerin de etkisiyle uzun bir aradan sonra çok partili bir döneme
geçilmişti. Bu süreçle birlikte Demokrat Parti’nin kuruluş hikâyesi de
başlamıştı. Demokrat Parti’nin kurulma sürecinin nasıl olduğuna, nelerin
yapıldığına ve hangi gelişmelerin yaşandığına çalışmada değinilmiştir. Ayrıca
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün muhalefet partisinin kurulmasındaki rolüne
ve iktidar partisinin, yeni kurulan partiyi nasıl karşıladığı da makalede
işlenmiştir. Son olarak da demokrasi ve liberal anlayış ekseninde hazırlanan
Demokrat Parti’nin ilk programının analizine çalışmada yer verilmiştir.

Keywords

Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Tek Parti, Demokrasi, Liberal

References

• Adnan Menderes, “Başbakanın Demeci Münasebetiyle”, Vatan, 14 Eylül 1945.
• Ahmet Emin Yalman “Demokrat Parti Programını Tahlil”, Vatan, 8 Ocak 1946.
• Nadir Nadi, “Yeni Partinin Kuvvetli ve Zayıf Tarafı”, Cumhuriyet, 13 Ocak 1946.
• Necmeddin Sadak, “Demokrat Partiye Hoş geldin Dileriz”, Akşam, 9 Ocak 1946.
• Afşar, Erkan, “Demokrat Partinin Kuruluş Süreci ve İktidar Partisiyle İlişkisi (1946-1950)”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:25, Van 2013, s.111,140.
• Ağaoğlu, Samet, Demokrat Parti’nin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri Bir Soru, Baha Matbaası, İstanbul 1972.
• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev. Yavuz Alogan, Doruk Yayınevi, İstanbul 2002.
• Akkerman, Naki Cevat, Demokrasi ve Türkiye’de Siyasi Partiler Hakkında Kısa Notlar, Ulus Basımevi, Ankara 1950.
• Albayrak, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti, (1946–1960), Phoenix, Ankara 2004.
• Armaoğlu, Fahir, XX. YY. Siyasi Tarihi (1914-1995), Alkım Yayınevi, İstanbul 1995.
• Ateş, Nevin Yurtsever, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Sarmal Yayınları, İstanbul 1994.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, C.II, Remzi Kitabevi, İstanbul 1968.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Menderes’in Dramı, Remzi Kitabevi, Ankara 1969.
• Barutçu, Faik Ahmet, Siyasi Anılar (1934–1954), Milliyet Yayınları, İstanbul 1977.
• Bayar, Celal, Başvekilim Adnan Menderes, Baha Matbaası, İstanbul 1969.
• Bozdağ, İsmet, Demokrat Parti ve Ötekiler, Kervan Kitapçılık, İstanbul 1975.
• Burçak, Rıfkı Salim, Türkiye’de Demokrasiye Geçiş, 1945-1950, Olgaç Matbaası 1979.
• Çavdar, Tevfik, Türk Demokrasi Tarihi 1838-1950, İmge Kitabevi, İstanbul 1999.
• Ekinci, Necdet, Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Dış Etkenler, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 1997.
• Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara 1990.
• Heper, Metin, İsmet İnönü, Yeni Bir Yorum Denemesi, Çev. Sermet Yalçın, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• Kabasakal, Mehmet, Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi, 1908-1960, Tekin Yayınevi, İstanbul 1991.
• Kaçmazoğlu, H. Bayram, Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışmaları, Doğu Kitabevi, İstanbul 2012.
• Koçak, Cemil, Tek-Parti Döneminde Muhalif Sesler, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, İstanbul 2000.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul 1991.
• Okyar, Osman, Mehmet Seyitdanlıoğlu, Atatürk, Okyar ve Çok Partili Dönem, Fethi Okyar’ın Anıları, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara 1997.
• Öz, Esat, Türkiye’de Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım (1923–1945) Gündoğan Yayınları, Ankara 1992. Sertel, Zekeriya, Hatırladıklarım, Remzi Kitabevi, İstanbul 2001.
• Şahin, Enis, Bilal Tunç, “Demokrat Parti’nin Kuruluş Süreci ve DP-CHP Siyasi Mücadelesi(1945-1947)”, S:I/II, 2015, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, Sakarya s.31,69.
• Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İletişim Yayınları, İstanbul 1994.
• Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları-Tek Partiden Çok Partiye (1944-1950), Bilgi Yayınevi, Ankara 1990.
• Tökin, Füruzan Hüsrev, Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi(1839-1965), Elif Yayınları, İstanbul 1965.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, 1859-1952, İstanbul 1952.
• Us, Asım, 1930-1950 Hatıra Notları, Vakit Matbaası, İstanbul 1966.
• Uyar, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yayınları, İstanbul 1988.
• Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C.II, Haz. Erol Sadi Erdinç, Pera Yayınları, İstanbul 1997.