Sözleşmeden Doğan Yükümlülüklerin İhlali ve Sonuçları

Yıl 2024, , 216 - 238, 30.10.2024

Ahmet Fevzi Kibar

https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.1491793

Öz

Türk Borçlar Kanunu, borcun kaynaklarını düzenlerken borç sözleşmelerini esas almıştır. Türk Medeni Kanunu m. 5’e göre borç sözleşmelerine ilişkin bu hükümler bünyelerine uygun düştüğü ölçüde tüm özel hukuk ilişkilerine uygulanmaktadır. Taraflar sözleşme ilişkisi içerisine girmekle beraber gerek bu sözleşmenin niteliğinden gerekse kanundan doğan yükümlülükler altına girerler. Böylece bu yükümlülüklerin ihlalinin ne gibi sonuçlar doğuracağı ayrı bir düzenleme konusudur. Bu açıdan iki büyük hukuk sistemi olan Anglo-Sakson Hukuk Sistemi ile Kıta Avrupası Hukuk Sistemi büyük farklılıklar arz etmektedir. Her ne kadar Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) uyarınca bu iki hukuk sistemi arasında birçok konuda bu antlaşma özelinde uzlaşma sağlanmış olsa da halen bu iki hukuk sistemi arasında esaslı farklar varlığını korumaktadır. Her geçen gün devletler arasında daha sıkı siyasi, ticari ve sosyal ilişkiler kurulmaktadır. Bu nedenle gelecekte her iki hukuk sisteminin ortak çalışmalarının artması kuvvetle muhtemeldir. Bu çalışmada sözleşmeden doğan yükümlülüklerin ihlali açısından Kıta Avrupası Hukuk Sistemi’ne bağlı olan Türk Hukuk Sistemi’nde nasıl bir düzenleme benimsendiğinin genel çerçevesi CISG ile yer yer karşılaştırılarak çizilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hukuk, Borçlar Hukuku, Yükümlülük, Aynen İfa, Tazminat, Sözleşmeden Dönme

Breach of Contractual Obligations and Consequences

Öz

The Turkish Code of Obligations is based on debt contracts when regulating the sources of debt. According to Article 5 of the TMK, these provisions on debt contracts apply to all private law relations to the extent appropriate to their structure. By entering into a contractual relationship, the parties enter into obligations arising both from the nature of the contract and from the law. Thus, the breach of these obligations and what kind of consequences it will have is a subject of a separate regulation. In this respect, the two major legal systems, the Anglo-Saxon Legal System and the Continental European Legal System, differ significantly. Although the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) has led to an agreement between these two legal systems on many issues, there are still fundamental differences between these two legal systems. Closer political, commercial and social relations are being established between states every day. Therefore, it is highly likely that in the future, joint work of both legal systems will increase. In this study, it is attempted to draw the general framework of the regulation adopted in the Turkish Legal System, which is affiliated with the Continental European Legal System in terms of breach of contractual obligations, by comparing it with the CISG.

Anahtar Kelimeler

Law, Obligations Law, Obligation, Specific Performance, Compensation, Rescission of Contract

Kaynakça

• Akçaal, M. (2019). İsviçre borçlar kanunu genel hükümler tasarısı’nda (or. 2020) ifa engellerinin şartları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 68(3), 529-550.
• Akıncı, Ş. (1999). Alacaklının temerrüdü, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (1-2), 97-113.
• Altun, S. E. (2020). Kısmî ifa imkânsızlığı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Anık, G. (2005). Borçlunun temerrüdünden dolayı sözleşmeden dönme, TBB Dergisi, 59, 214-236.
• Antalya, O. G. (2019a). Borçlar hukuku genel hükümler (cilt v/1, 1). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Antalya, O. G. (2019b). Borçlar hukuku genel hükümler (cilt v/1, 3). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Atamer, Y. (2010). İfa engelleri hukukunu yeniden sistematize etmeyi düşünmek: borca aykırılık türleri yerine yaptırımları esas alan bir sistematik. Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan (C. 1), İstanbul, XII Levha Yayıncılık, 317-360.
• Baş, E. (2013). Satım hukukunda aynen ifa talebinin birincil yaptırım olması sorunu, Journal of Yaşar University, 8, 623-655.
• Bauer, C. (2010). Parteiwechsel im vertrag: vertragsübertragung und vertragsübergang (dissertation), Zürich.
• Dayıoğlu, Y. (2011). CISG uygulamasında sözleşmenin ihlali halinde alıcının hakları ve özellikle alıcının tazminat talep etme hakkı. İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
• Demir, Z. R. (2019). Milletlerarası mal satımına ilişkin sözleşmeler hakkında birleşmiş milletler antlaşması (cisg) uyarınca alıcının aynen ifa talebi ve Türk borçlar hukuku ile karşılaştırılması, Public and Private International Law Bulletin, 39 (2), 553–584.
• Develioğlu, M. (2017). İsviçre federal mahkemesi’nin 21 Temmuz 2015 tarihli kararı uyarınca sonradan ortaya çıkan borçlunun sorumlu olduğu imkânsızlığının sonuçları. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 157-174.
• Doğan, G. (2014). Sürekli borç ilişkilerinde borçlunun temerrüdü. Ankara Barosu Dergisi, 4, 386-413.
• Ehrensperger, T. (2004). Strukturen und verletzungen von obliegenheiten im schweizerischen privatrecht (unter ausschluss des versicherungsrechts). (Die dissertation), University of Zurich.
• Eren, F. (2022). Borçlar hukuku genel hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Eroğlu, D. D. (2023). Milletlerarası mal satımına ilişkin sözleşmeler hakkında birleşmiş milletler antlaşması (cısg) kapsamında esaslı ihlal ve sonuçları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Altınbaş Üniversitesi Özel Hukuk Ana Bilim Dalı Uluslararası Ticaret Hukuku Programı, İstanbul.
• Gök, M. C. (2020). Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun temerrüdü ve sonuçları, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Mersin.
• Gümüş, M. A. (2021). Borçlar hukukunun genel hükümleri. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Gürkan, S. (2015). Türk satım hukuku ile karşılaştırılmalı olarak, cısg uyarınca tazminatın hesaplanması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul.
• Güven, K. (2020). Alman, İsviçre, Türk hukuklarında ve Viyana satım antlaşması’nda eksik ifa karşılaştırmalı bir değerlendirme, MÜHF-HAD, 26(1), 423-466.
• Huber, P. (2008). CISG-Sözleşmeye aykırılık açısından alıcının hakları, Milletlerarası satım hukuku. (editör: Yeşim M. Atamer). İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
• Işıntan, P. (2013). Uluslararası satım sözleşmelerine ilişkin birleşmiş milletler antlaşması ve borçlar kanunu düzenlemelerinde aynen ifa kavramı, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013/1, 161-182.
• Kanışlı, E. (2013). CISG uyarınca alıcının yükümlülükleri ve sözleşmeye aykırılık halinde satıcının hakları. İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
• Keser, Y. (2020). Aşkın zararın ispatı, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 484-495.
• Kibar, A. F. (2020). Ürün sorumluluğu bağlamında hatalı tıbbî cihazdan doğan hukukî sorumluluk. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Kibar, A. F. Milletlerarası Taşınır Mal Satım Sözleşmesi (CISG) Kapsamında Tazminat ve Faiz (m. 74-78). 22.02.2024 tarihinde https://ahmetfevzikibar.com/milletlerarasi-tasinir-mal-satim-sozlesmesi-cisg-kapsaminda-tazminat-ve-faiz-m-74-78/ adresinden erişildi.
• Kocayusufpaşaoğlu, N. (2017). Borçlar hukuku genel bölüm (birinci cilt). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Kurşat, P. (2018). Viyana satım sözleşmesi madde 74 vd. uyarınca sözleşme ihlalinden doğan sorumluluk, TAAD, 9(36), 313-340.
• Magnus, U. (2012). Milletlerarası satım hukuku. (Ed. Yeşim M. Atamer). İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
• Markesinis, S. B., Unberath, H. ve Johnston, A. (2006). The German law of contract a comparative treatise. Oxford: Hart Publishing.
• Nomer, Haluk N. (2021). Borçlar hukuku genel hükümler. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Oğuzman, M. K. ve Öz, M. T. (2021). Borçlar hukuku genel hükümler (Cilt 1). İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Öz, M. T. (1996). Borçlu temerrüdünde sözleşmeden dönmenin bu sözleşme gereğince kazanılmış aynî haklara etkisi ve klasik dönme kuramı ile yeni dönme kuramının kısa bir karşılaştırmalı eleştirisi, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 13(16), 131-172.
• Özcan, Z. (2018). İnşaat sözleşmelerinde yüklenicinin ayıplı ve eksik ifası, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 11, 317-339.
• Özçelik, S. B. (2014). Sözleşmeden doğan borçların ifasında hukukî imkânsızlık ve sonuçları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63(3), 569-621.
• Serozan, R. (2017). Borçlar hukuku genel bölüm (Üçüncü Cilt). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Serozan, R. (1968). Culpa in contrahendo, akdin müsbet ihlali ve üçüncü kişiyi koruyucu etkili sözleşme kurumlarının ortak temeli: edim yükümlerinden bağımsız borç ilişkisi, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2(3), 108-129.
• Serozan, R. (1990). Yürürlükteki ifa engelleri haksız fiiller hukukunun yetersizlikleri ve bu yetersizliklerin aşılmasında giderek artan kavramlar: "sözleşmenin müspet ihlali" ve "culba ın contrahendo", İstanbul üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 15(18), 27-42.
• Sungur Soysal, A. (2019). Türk borçlar kanununda kısmî ifa, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Ankara.
• Şafak Sarıkaya, E. E. (2022). Teorik boyutuyla ifa imkânsızlığı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Şeker, M. (2007). Borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemiş olmasından (borca aykırı davranıştan) kaynaklanan maddi ve özellikle manevi zararın tazmini, Legal Hukuk Dergisi, 60, 3763-3778.
• Şen, E. (2018). Kısmî ifa. Ankara: Yetkin Yayıncılık.
• Şenocak, Z. (1989). Borçlar kanunu’nun 96. vd. 194. vd. maddeleri açısından aliud’un (başka şeyin) teslimi, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 15(1), 113-142.
• Tay, Y. (2019). Uluslararası mal satımına ilişkin Viyana sözleşmesi ve Türk borçlar kanunu ışığında satım sözleşmelerinde alıcının yükümlülükleri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Diyarbakır.
• Tekben, T. (2016). Alacaklı temerrüdünün hukukî sonuçları. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(3), 2597-2621.
• Toros, D. (2018). Milletlerarası mal satım sözleşmesine göre satıcının sözleşmeye aykırı davranması halinde alıcının başvurabileceği hukukî imkânlar, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Uluslararası Ticaret Hukuku ve AB Anabilim Dalı Uluslararası Ticaret Hukuku ve AB Yüksek Lisans Programı. İstanbul.
• Von Tuhr, A. (1983). Borçlar hukukunun umumi kısmı (cilt 1-2), (Çev. Cevat Edege). Ankara: Olgaç Matbaası. Yıldız, M. G. (2020). Türk borçlar kanunu’nun genel hükümlerine göre borçlu temerrüdünün şartları ve sonuçları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Yılmaz, S. (2013). CISG uyarınca sözleşmenin ihlali halinde alıcının hakları. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Zimmermann, R. (1996). The law of obligations Roman foundations of the civilian tradition. Juta & Co, Ltd PO.