A Question of Corruption in the Imperial Ottoman Bank: The Case of Mıgırdıç Simonoviç

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 1 - 29, 24.04.2024

Kaya Bayraktar

https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.1428940

Öz

This paper discuss a fraud and theft that commited by a teller, named Mıgırdıç Simonoviç, of Ottoman Bank which began operating in mid 1863 in the Ottoman territory. This event caused the bank both financial lost and reduced its credibility. This robbery, that happened in the first decade of Ottoman Bank’s foundation, was prosecuted before Ottoman courts and kept watch over by national and foreign journals. What makes this embezzlement case more interesting is that the case, which was disclosed by the bank management in November 1873, started to be heard in court two years later and the court concluded the hearings one day before 6 October 1875, the day the Ottoman Empire announced that it would pay half of the interest on its foreign debt, known as the moratorium in our economic history. This paper will have a unique contribution since this event has not yet been fully researched. Our purpose is to treat a financial robbery, that a sub employee was leading part and that occured in the Ottoman Bank known as the state bank of Ottoman State. The study is the result of a meticulous and detailed research through the State Archives of the Presidency of the Republic of Türkiye as well as local and foreign newspapers of the period.

Anahtar Kelimeler

Economic History, Imperial Ottoman Bank, Embezzlement, Simonoviç, Stock Exchange Speculation

Osmanlı Bankasında Bir Yolsuzluk Vakası: Mıgırdıç Simonoviç Davası

Öz

Osmanlı topraklarında 1863 yılı ortalarında faaliyete geçen Osmanlı Bankası’nda Mıgırdıç Simonoviç adlı bir vezne çalışanının karıştığı ve kurumu maddi zarar ve itibar kaybına maruz bırakan yolsuzluk, elinizdeki çalışmanın konusudur. Osmanlı Bankası’nın kuruluşunun ilk on yılı içinde bir çalışanının suç ortaklarıyla beraber karıştığı zimmete para geçirme olayı Osmanlı mahkemelerinde görülmüş, ulusal ve yabancı basında dikkatle takip edilmiştir. Bu zimmet olayını daha ilginç kılan Kasım 1873’te bizzat banka yönetimi tarafından ifşa edilen olayın üzerinden iki yıl geçtikten sonra mahkemede görülmeye başlaması ve tam da Osmanlı Devleti’nin dış borç faizlerinin yarısını ödeyeceğini ilan etmesinden bir gün önce (5 Ekim) mahkemenin duruşmaları sonlandırmış olmasıdır. Şimdiye kadar bu olayı işleyen hiçbir çalışmanın olmaması, elinizdeki makalenin özgün boyutunu oluşturmaktadır. Nihayet amacımız, Osmanlı topraklarında “devlet bankası” olarak tesis edilmiş bir bankanın alt düzey memurlarından birinin başrolü oynadığı el değmemiş bir finansal yolsuzluk olayını, eldeki birincil el bilgiler ışığında ortaya koymaktır. Çalışma, T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri ile, dönemin yerli ve yabancı gazeteleri, taranmak suretiyle titiz ve ayrıntılı bir araştırma sonucunda tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İktisat Tarihi, Osmanlı Bankası, Zimmet, Simonoviç, Hava Oyunu

Kaynakça

• Sadaret Divan Mukavelenameler (A.DVN.MKL), 4/8
• Bab-ı Ali Evrak Odası Evrakı (BEO), 2670/200245; 2672/200389; 2765/207328
• Hariciye Nezareti Hukuk Kısmı Evrakı (HR.H), 115/9
• Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı (HR.MKT), 818/27; 821/44; 821/55; 823/18
• Hariciye Nezareti Londra Sefareti Evrakı (HR.SFR.3), 205/ 6; 205/39; 207/22
• Hariciye Nezareti Tahrirat Evrakı (HR.TH), 324/73
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı (HR.TO), 378/41,56, 60, 63; 457/46
• İrade Hususi (İ.HUS), 130/85
• İrade Ticaret ve Nafia Evrakı (İ.TNF), 14/26
• Sadaret Mukavelenameler (A.DVN.MKL), 4/8
• Basîret, yıl 4, sayı no. 1094, 1 Aralık 1873
• Basîret, yıl 4, sayı no. 1100, 8 Aralık 1873
• Basîret, yıl 5, sayı no. 1145, 2 Şubat 1874
• Basîret, sayı no. 1160, 20 Şubat 1874
• Basîret, sayı no. 1647, 29 Ekim 1875
• Basîret, sayı no. 1847, 24 Haziran 1876
• Basîret, sayı no. 1854, 2 Temmuz 1876
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2489, 10 Haziran 1874
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2621, 14 Kasım 1874
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2872, 7 Eylül 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2874, 9 Eylül 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2875, 10 Eylül 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2879, 16 Eylül 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2886, 24 Eylül 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2887, 25 Eylül 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2900, 9 Ekim 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2913, 25 Ekim 1875
• Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2916, 28 Ekim 1875
• Hakâyık-ül Vekâyi, sayı no. 1037, 3 Aralık 1873
• İstikbâl, sayı no. 24, 16 Eylül 1875
• İstikbâl, sayı no. 38, 3 Ekim 1875
• İstikbâl, sayı no. 64, 6 Kasım 1875
• İstikbâl, sayı no. 67, 8 Kasım 1875
• Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2333, 3 Aralık 1873
• Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2368, 13 Ocak 1874
• Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2382, 2 Şubat 1874
• Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2387, 7 Şubat 1874
• Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, sayı no. 2397, 20 Şubat 1874
• Şark, sayı no. 72, 20 Şubat 1874
• Şark, sayı no. 91, 16 Mart 1874
• Şark, sayı no. 168, 30 Haziran 1874
• Takvîm-i Vekâyi, sayı no. 1628, 24 Aralık 1873
• Takvîm-i Vekâyi, sayı no. 1630, 1 Ocak 1874
• Takvîm-i Vekâyi, sayı no. 1641, 21 Şubat 1874
• Vakit, sayı no. 94, 7 Eylül 1875
• Vakit, sayı no. 95, 8 Eylül 1875
• Vakit, sayı no. 138, 28 Ekim 1875
• American Register, sayı no. 370, 8 Mayıs 1875
• Journal des Débats, 22 Ekim 1875
• Journal des Débats, 28 Ekim 1875
• Journal des Débats, 29 Ekim 1875
• La Turquie, yıl 7, sayı no. 267, 3 Aralık 1873
• La Turquie, yıl 7, sayı no. 269, 5 Aralık 1873
• La Turquie, yıl 7, sayı no. 271, 8 Aralık 1873
• La Turquie, yıl 7, sayı no. 284, 23 Aralık 1873
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 204, 7 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 206, 9 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 209, 12-13 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 210, 14 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 212, 16 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 213, 17 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 215, 19-20 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 216, 21 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 218, 23 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 221, 26-27 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 222, 28 Eylül 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 225, 1 Ekim 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 227, 4 Ekim 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 229, 6 Ekim 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 247, 27 Ekim 1875
• La Turquie, yıl 9, sayı no. 2, 29 Ekim 1875
• La Turquie, yıl 10, sayı no. 234, 10 Ekim 1876
• Le Français, no. 276, 8 Ekim 1875
• Le Levant Herald (Fransızca); cilt III, sayı no. 36, sayfa 321, 8 Eylül 1875
• Le Levant Herald (Fransızca), cilt III, sayı no. 37, sayfa 329-330, 15 Eylül 1875
• Le Levant Herald (Fransızca), cilt III, sayı no. 38, sayfa 337-338, 22 Eylül 1875
• Le Levant Herald (Fransızca), cilt III, sayı no. 39, sayfa 345-346, 29 Eylül 1875
• Le Levant Herald (Fransızca), cilt III, sayı no. 40, sayfa 354, 6 Ekim 1875
• Le Levant Herald (Fransızca), cilt III, sayı no. 41, sayfa 361-362, 13 Ekim 1875
• Le Levant Herald (Fransızca), cilt III, sayı no. 42, sayfa 368-369, 20 Ekim 1875
• Le Levant Herald (Fransızca), cilt III, sayı no. 44, sayfa 386, 3 Kasım 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 1, 1 Eylül 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 3, 15 Eylül 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 4, 22 Eylül 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 5, 29 Eylül 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 6, 6 Ekim 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 7, 13 Ekim 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 10, 3 Kasım 1875
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 24, 16 Şubat 1876
• Le Publicateur, yıl 1, sayı no. 36, 24 Mayıs 1876
• Le Soir, sayı no. 2342, 11 Ekim 1875
• Le Soir, sayı no. 2345, 14 Ekim 1875
• Le Soleil, 29.10.1875
• Le Temps, 29 Ekim1875
• L’Événement, yıl 4, sayı no. 1286, 14 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 1, 16 Ağustos 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 19, 7 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 21, 9 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 24, 13 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 25, 14 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 27, 16 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 30, 20 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 31, 21 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 33, 23 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 35, 25 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 36, 27 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 37, 28 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 39, 30 Eylül 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 40, 1 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 42, 4 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 44, 6 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 45, 7 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 46, 8 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 48, 11 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 50, 13 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 59, 23 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 61, 26 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 62, 27 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 65, 30 Ekim 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 71, 8 Kasım 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 95, 6 Aralık 1875
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 137, 29 Ocak 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 169, 7 Mart 1876.
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 221, 9 Mayıs 1876.
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 222, 16 Mayıs 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 223, 17 Mayıs 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 233, 23 Mayıs 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 235, 25 Mayıs 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 244, 5 Haziran 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 245, 6 Haziran 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 247, 8 Haziran 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 248, 9 Haziran 1876
• Stamboul, yıl 1, sayı no. 251, 13 Haziran 1876
• Stamboul, 25 Ocak 1877.
• The Levant Herald (İngilizce), cilt II, sayı no. 45, sayfa no. 357-358, 3 Aralık 1873
• The Levant Herald (İngilizce), cilt II, sayı no. 46, sayfa no. 367, 10 Aralık 1873
• The Levant Herald (İngilizce), cilt III, sayı no. 1, sayfa no. 6, 7 Ocak 1874
• The Levant Herald (İngilizce), cilt III, sayı no. 8, sayfa no. 62, 25 Şubat 1874
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 36, sayfa 321, 8 Eylül 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 37, sayfa 330, 15 Eylül 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 38, sayfa 338, 22 Eylül 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 39, sayfa 346, 29 Eylül 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 40, sayfa 350, 6 Ekim 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 41, sayfa 360, 13 Ekim 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 43, sayfa 374, 27 Ekim 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt IV, sayı no. 44, sayfa 386, 3 Kasım 1875
• The Levant Herald (İngilizce), cilt V, sayı no. 19, sayfa 150, 10 Mayıs 1876
• The Levant Times and Shipping Gazette, 5 Şubat 1874
• Düstur, Tertip 1, Cilt 1
• Düstur, Tertip 1, Cilt 3.
• Düstur, Tertip 1, Cilt 6.
• Latin Harfleriyle Basılı Eserler
• Abidin Paşa (2011). Hava oyunları. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Al, H. ve Akar, Ş. K. (2013). Galata borsası 1830-1873. İstanbul: Borsa İstanbul.
• Al, H., Akar, Ş. K., Bayraktar, K. (2014). Devlet-i Aliye-i Osmaniye’de Merkez Bankası arayışları, Cilt 1, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• Alemdar, K. (1980). Türkiye’de yayınlanan Fransızca bir gazetenin tarihi-İstanbul- (1875-1964). Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi (AİTİA) Yayınları, No. 140, 2. basım, Ankara 1980.
• Bayraktar, K. (2002). Osmanlı Bankası’nın kuruluşu, faaliyetleri ve Osmanlı Devleti’nin moratoryum ilanındaki yeri (1863-1865). (Yayınlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi.
• Bayraktar, K. (2009). Osmanlı Devleti’nde Ermeni kökenli bir bürokrat: Agop Kazazyan. Sosyal Siyaset Konferansları, 58. Kitap, 58-87.
• Clay, C. (2000). Gold for the Sultan. London.
• Eldem, E. (1999). Osmanlı Bankası tarihi. (Çev. Ayşe Berktay) İstanbul: Osmanlı Bankası Tarihi Araştırma Merkezi.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (2013). Osmanlı Devrinde son sadrazamlar I-IV, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Masselin, O. (1888). Dictionnaires juridique des banquiers: Agents de change, Coulissiers et Sociétés Financieres, Paris.
• Mert, Ö. (1987). Osmanlı Belgelerine göre Banco Di Roma’nın Trablusgarp’taki faaliyetleri. Belleten LI (200), 829-847.
• Pelin, İ. F. (1924). Borsalar. Dârülfünûn Hukuk Fakültesi Mecmuası, yıl 2, 276-301.
• http://www.oktayaras.com/osmanli-meclisinde-bir-ermeni-mebus-oykuler/tr/44466 Erişim Tarihi: 04.08.2021
• https://en.wikipedia.org/wiki/Samuel_Montagu,_1st _Baron_Swaythling (Erişim Tarihi 03.05.2022)
• https://fransizca.cagdassozluk.com/osmanlica/osmanlica-fransizca-turkce-sozluk-madde-39773.html
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Z%C3%BCl%C3%BCfl%C3%BC_Ali_Pa%C5%9Fa Erişim Tarihi: 30 Aralık 2023