Ana Hatlarıyla İran Anayasası'nda İnsan Hakları ve Bunun Uluslararası İnsan Hakları Hukuk Sistemiyle Uyumu Üzerinde Genel Düşünceler

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 16 - 23, 29.04.2025

Leila Hemmatzadeh

Öz

Birinci ve İkinci Dünya Savaşları birçok insanın ölümüne ve aynı zamanda yaygın insan hakları ihlallerine neden oldu. Bu iki savaşın ardından 1945’te Birleşmiş Milletler kuruldu ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 10 Aralık 1948’de toplanarak İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ni yayınladı. 1966’da 2200A(XX) sayılı kararıyla “Siyasi ve Medeni Haklar” ile “Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin” uluslararası sözleşmeleri kabul edip imzaya açtı. Yirminci yüzyılın gündeminde çok konuşulan insan hakları konusu yeni yüzyılda da tartışılmakla birlikte hala uygulamada birçok zorlukla karşı karşıyadır. Görünüşte birçok ülke Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi’ni ve insan hakları ile ilgili sözleşmeleri kabul etmiştir. Ancak bu ülkelerin milli hukuk sistemlerini incelediğimizde görülmektedir ki kendi hukuk sistemleri birçok konuda uluslararası insan hakları hukuk sistemi ile çelişmektedir. İran İslam Cumhuriyeti de bahsi geçen bildirgeyi ve sözleşmeleri kabul etmiş, Anayasası’nın birçok maddesini insan hakları ve özgürlüklerine yer vermiştir. Ancak bazı durumlar, ülkenin anayasal hukuk sistemi ile uluslararası insan hakları hukuk sisteminin örtüşmediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

İran İslam Cumhuriyeti Anayasası , Kişisel Haklar ve Özgürlükler , Uluslararası İnsan Hakları Hukuk Sistemi , Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi , İnsan Hakları

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Makalemi gönderdiğim dergi ile ilgilenen hocalara teşekkür ederi

General Reflections on Human Rights in the Iranian Costitution and Its Compatibility with the International Human Rights Law System

Öz

The First and Second World Wars caused massive deaths and also widespread human rights violations. In response to this situation, the United Nations was established in 1945 after the Second World War and the United Nations General Assembly met on 10 December 1948 and issued the Universal Declaration of Human Rights. Additionally, in 1966, it adopted and opened for signature the International Covenants on ‘Political and Civil Rights’ and ‘Economic, Social and Cultural Rights’ by resolution 2200A(XX). Human rights have been one of the most widely discussed and significant issues of the 20th and 21st centuries, yet they still face many challenges in practice. Although many countries have ratified the Universal Declaration of Human Rights and the conventions related to human rights, when we analyze the national legal systems of these countries, it is seen that their legal systems contradict the international human rights legal system on many issues. The Islamic Republic of Iran, like many other countries, has adopted aforementioned declaration and conventions and dedicated several provisions in its constitution to human rights and freedom. However, in certain aspects, its legal framework does not fully comply with international human rights standards.

Anahtar Kelimeler

The Constitution of the Islamic Republic of Iran , Civil Rights and Freedoms , International Human Rights System , Universal Declaration of Human Rights , Human Rights.

Kaynakça

• Badrin, M. (2003). Hukuke beşer ve eslam ostureye nahamahangi. Mecmueye Makalate Dovvomin Hamayeşe Beynolmelaliye Hukuke Beşer içinde (215–230. ss.). Kum: Daneşgah Mofid Yayınları.
• Bagherzadeh, M. (2008). Mabaniye hukuke beşer der eslam ez menzare Ayetollah Mesbah. Hokumete Eslami Dergisi, 13(1), 39-80.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2024). Bakara, 2:30. Diyanet İşleri Başkanlığı. Erişim adresi: https://www.diyanet.gov.tr
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2024). Hucurât, 45:10. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara. Erişim adresi: https://www.diyanet.gov.tr
• Donnelly, J. (2015). Cahanşomulie nesbi hukuke beşer (çev. B. Asadi). Faslname Motaleate Beynolmelalı, 2, 4-84.
• Ezharate Dadestane kolle Vije Ruhaniyet der hosuse hokme Yusef Ashkuri. (2024, 1 Eylül). IRNA. Erişim adresi: https://www.irna.ir/news/5647155/
• Habibi, M. (2003). Hukuk aleyhe hukuk. Mecmueye Makalate Dovvomin Hamayeşe Beynolmelaliye Hukuke Beşer içinde (303-312. ss.). Kum: Daneşgah Mofid.
• Halafi, M. (2003). Negareşe borun dini be hukuke beşer. Mecmueyemakalate Dovvomin Hamayeşe Beynolmelaliye Hukuke beşer (350-380. ss.). Kum: Daneşgah Mofid.
• Hashemi, S.M. (2001). Hukuke asasiye Comhuriye Eslami İran. Tahran: Naşre Dadgoster.
• Hashemi, S. M. (2005). Hukuke beşer ve azadihaye asasi. Tahran: Naşre Mizan.
• Haterei az hokme edam Hashem Agajari. (2024). Tabnak. Erişim adresi: https://tabnak.ir/fa/new/385901
• İnce, İ. (2008). Ridde. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35, 8-91.
• Kadivar, M. (2014). Mojazat-e ertedad ve azadi-ye mazhab. Erişim adresi: https://kadivar.com/category/1-books/b-21/
• Kalbasi, F. (2014). Şenaht zaminehaye ertedad az didgahe Kuran. Tasire Kuran Der Şenahte Ertedad, 5, 365-395.
• Kılınç, A. (2008). İran anayasa hukukunun genel esasları. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 907-948.
• Korbanniya, N. (2007). İslam ve hukuk beşer. Mecmueye Makalate Çaharomin Hamayeşe Din Vehukuke Beşer içinde (325-336.ss.). Kum: Daneşgahe Mofid.
• Mehrpur, H. (2004). Nezame beynolmelaliye hukuke beşer. Tahran: Ettelaat Yayınevi.
• Mohaggeg Damad, M. ve Sadat Hoseyni, S. M. (2001). Çeşmandazi bar hodud ve ecraye alaniye an. Daneşgahe Olume Eslami Razavi, 2(1), 10-25.
• Parsania, H. (2011). Felsefe hukuke beşer az didgah Ayetollah Javadi Amoli. Hekmate Asra, 7, 129-146.
• Rasai, M. (2013). Barrasiye ertedad dar mazahebe Eslami. Heblulmetin, 2(5), 141-165.
• Turan, M. (2008). İslam’da irtidat sorunu ve yol açabileceği psiko-sosyal problemler: Takiyye-Nifak örneği. Kadim Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 1-11.
• Ziai Bigdeli, M. (2020). Hukuke beynolmelal umumi. Tahran: Ganje Daneş.
• Yari, A. (2017). Hokme morted ve ertedad az negahe Ayetollah Montazeri. Cheshm Andaz Iran, 103, 75-103.